Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 43, 26 October 1878 — NA NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII.

I ka Poakahi illo nei, ka liookutiia ana 0 ka nolio ana 0 na Kiui'o no ke kau 0 Okaloha.

Ua lolie inai makou nia ka l(>ta nia iiw Haiku kokalii mau lealea lele kowali e hoouauea la i WkMn poe.

i!® 0 ' Ua lolio ni ii makou, ua lioi no ko Kiihiko )»)!» o l!i!o i ),-oi.■ i mmi )a aku niii-

IM5"* U-i Imu) nini ui'ikou, ko hi'le hulnhnln )a Jto nmi o k;i iinpo hou lon o ko kni )io!n o K.ihului.

lle iimu la ku walo niai 110 keiu 0 W moku kialua llaw.iii, Klim», a ine ka moku kuna Neti .Mela mai Kapalakiko ni.'ii.

«125"' Ua woliu HO IK'i o I T W„t.»ki - [ hiiuki i konu Iliilekiiui hou mu Alanui Moi, oia keln hnlekoni ratta o i)iliunliamn īiin ; a in.tl.tila e loaa ai na 1010 liou.

lla lohoiu.ii 111 tkou ho oniaimai iki ko Kohina oim Ainn P noho mai la i Lnie Konl.iuloa, m.ilia piilm ua oluolu nku la 1 ki»i t wa.

I'j hooi.ohk,—Ua konoia inai makou p hoike aku, dh makeinake ia na lioa a pau 0 kft Ahahui Poola 0 nkoakoa ao i ka inanawa lialowai imui oNoveinaba.

&■#'" Ku M nkn ooi ka j)oeJwo-». kaa auhau 0 Koolaupoko, e liuliu ae lakou i 0 la lioima, no ka mua, e noho paa aku ana ka Lun.i Olii ke lioi mai.

U'i lelo 'ilui ka Pnali keaka Paelo l£a\Vitii ika ainn haaheo o K-i.'iala, a aiii p.ihaUkou malail.i, e ulele la i kn hikou mnu Imo 1 l«alen i hana ai » p»nekai ole.

0i.m.0 i'aii'ai, —Ua loaa mai uei ia makou kekaln manao pnipai no ka kakou nuI« k'L'Ki makaliiki ae, mai ka peni mai J P Iwa o Makuu, a e hoopuka 110 uuakou i keia puk l ae.

Kk ai.aiiaka o Waika iiai.ui.l'.—Ke pii ae uei ka paa o ke ahihaka o Wuiknhahilu iiia ke alamii Kulu. Oka loilii inai kekalii kapa a kekalii, ua 200 kapuai palia a oi.

Ko hookulukiilu mnn mai nei na paka ua i k« kaooa ueo, a ua poai 110 hoi a puni o Oaliu ne». Ke uliuli mai nei na kula nmiu, a ke hooinaliualiuaia mui nei na lauunlielu a na lioloholona.

Mau loio iiou.—l keia pule, ua aeia 0 David K Maleka, e lawelawe i ka oihana loio no ka mokupiini o Hnwaii, a 0 0 K Kapiile, no ka nioknpuni oMaui, e like nie ke kanawai hou.

2.-8?™ Ua louoia mai, o ua kuaua i helelei ilio nui o keia mau la, aole wale 110 ma o kakon nei, aka, ma kekahi mau mokiipuni aku nei o kakou, ke kikiolo maliualma la, e loaa ai na manaolaua, no ka hoea ohahu mui o ko kakou inau mea ulu.

Ma k» Pouha nei, u» hoounaia ka Mukolii e liuli i ka M.irioua tno ka uiiiuaoia ua poino. Ia hunu ana aku no

11 ua o nei'o lonii nkii )n ka lolan o kuoili an-1 i W.iiaiiHU, ala-ko iil 111«j la a komo una i l;e uwa. Eleu hia keia n-;ilii Whh.

Mu keiii la e kukele i»'i ka puo uiukemake e laweUwe i ka oihana loio; mi» n ko lnkou nm uiiimi in ana imnu o na Lun-'knnaW'ii Kiekie, m«Iokoo Alii-

olmii Llale. 0 k.< inakou e niinui ae, ehia la »mmioi poo 0 eo ai ia l.ikou ku Olliaua KhiihW"!.

I keia Hiau ]a, ain ke noke hala ole la ka Piuiina wai a HOll. L Maleale, ina Wuikiki, na ka muhu keia panma e hookakaa, ii ko ike, aku oe, 011 i na mea huna, nome ike ohu wai. Na ka lokouiuikai o A Rosu, i lioomakaikai aku i kekahi o makou nia kona nimi Enyginiu.

Aiu ma lu; knlauakauhak o Lad ina kekahi Elepuni, i hiki ke ule iloko o l;ona opu i 400 paonu uiauu maloo, a i ekolu huHehi. ulu, a me4 mai) biire)a ivai e inu ai, ft me keleahi ina» ui e aei ka wa hookuhi no. Weliwoli no ka lioi ua mea ho nui launa 010 o ka opu o keia holoiiolona.

"Ile PAPii-: oiaio,"— Ua loaa niai nei k:ui pane « I,S Kealawula, o Kohala lleiuh, uo ua uiuii o pili #ua i ka olehi lioino ake "Kuokou," i ke Kahunapule Kalolika inii Koluila. Aka, 110 kn like lo.i oka inaniu) o kuu inini 01010 1110 ka M K Kauanaulu, i lioopukaia ma ka pepa o ka pulu i liiilu, uolaila, e oluolu lta uiakamaka e "hoomoe i keia.

lle auaain.l N"o ka lio makk.—Ua loaa mai ia iinikon keknhi lel.a mai Puna Hawaii mai, e lioike nna punei: "Ma kala 4 o Okntobii, ua kiikulu ae kekahi knmikn, lio wnlii piuna kumakena no ka niake ana o kona lio ; ulua |.maa nio na umeke poi; poha ka walia ona mnkuainka ika io pnaa. Ua hoouhiia i ka lole lee kiuo 0 keia lio inake. l lealia mai nei keia e na niakamalui ! Pau ole tir) hoi ka naaupo."

Csv " E kuai hoopuu ana ka halekuai Liloikawai 0 8. Mmu'im'ii, tio ka inauau e hooliuiia aNa na halekuai a elua i liookalii Oia hoi e hoihoiia ana na waiwai a pau i ka liak'kuai Kaliikiinuiui mahopu ilm 0 ki'ia niuu la knai aku. Nolaila, oia wale 110 ka inanawa mukepono e loaa ai ua kaunu a ka inakomake' K hele uui uo oukon i īke i ka houpaki o ke kuai ,ana.

jMai kokul)i iii'ikninnkn nv>i 0 ninkoii oKoiiala Akau, Hnwuii, ua Imi lu,ti uoi oiu, iin hooiuuha ilio ka . niliiu iiiiu ii 11» k-> wiliko o Halnuln, a 110 kek'ilii uiaii pilikii i loaa 111.1 kuhi pnipu, u nie kaipuluio inuliu, a ke [inu ni iiihii hoinniieina, nhiiln, 0 uiniirpouhi akn uuiUioi Hiunieu Inina onei muu ln'ku

llk waiiixb aio.moma. — U;i make mai ! nei ma ka mokuaina o V<;rt}incmeta i | Ameiika, kekahi wahino nui-a nionionu^' a o komi kainiiaha na oi «ku ma/nun o ! lm 400 paona, a o ko nkoa o kona piiliu ! i ai, uu like no mu k« ake» oko I kaalio la«-e ohna. E ;i uvli»'<>!i io «kn la iifl Ua iik'ii lui u ui. keia nmn lu, ku i!«i īa nku nei ku owi'ii nim inai o ka pua o tm ko, u ko kalepn au ka, o lee kapulili koki; mai no ia o na Auao-hua nui o Kailuiopalani imi ri:i piipakauleim in o Ulakolieo, a nm uao ao ko ola o li« kuhiuaknnhalo. Aolo hoi o uiiko mii walo nu lolu'.lehe i na ia pnakai. Aolo uuikou i hoiko i keia ma ke auo kilokilo, aku, mn ke uno niaa. %' : IC Kei hek' ulimln la ka laku a ka mai iiv;t iwaona o tia koa Bentania nia ka mokiipmu o luipen), a e niake mau fina i kela a nu; koia U īnailoko aku o 2,622 mau koa, ua haule aku lai ka tnake lic 400 a hihou ma Ula 21 o Sept. Weliweli ua ina paha i Hawaii nei kola ano luku i ke-ia uiau la, holo kooJolieloho iloko o na la aole e liu aku. j\Jai kekahi vlkle uiu kepau mai.—l kuu Ilon. J U Kawainui; alolia oe. Un li»lawai mai nei an me kim milimili "Ko llawaii Pne Aina" i ka liora 11 o keia kakahiaka Poaono. lOa uui kuu nlo'lla nō- - na. I knu liolulielu ana ilio, me he mea la e i mai ana ia'u, e huli lioi aku e hui pti me ia, aloha waie. Aolio mea hou o Wailuku nei. Me o'u mau hoa luhi ka weliua pau ole. J Kaulaiiea.. Wailuku, Oct. 19, 1878.

Ua loaa mai nei i keia, wa kela kulauakauliale kahiko 0 Siponetuma ma ke kuinu 0 ka uiauna Garagano, 0 koleoke aku ana i ke kulanakauhale 0 Nape\a i nhi paaia'i eka lepo i ka wa 0 ke olai nui ana. E ku ana no ka luakini o Diana, na mea i hana noean ia 0 kela auUahiko, ke kia hoomauao o Poniapei, u o he gu)a a nie daJa 0 ahu mokaki niai ana. JJo 20 kapuai ka nalowale 0 na hale malalo iho 0 ka lupo i uhi ia ai e ko olai.

ka auiua lu Poalua uei a me kakaliiaka Poakolu o nei pule, he no panop.no ano ua kai huna »c i ke kii ouolii 0 ke aoali lani; ke mnu»o aku nei la hoi he ua lanipili koikoi ke uleie iho uiia a eloelo ke kulauikauhalo, eia ka uunei he hoohoihoi makuahonowai ua ka na ika low.i. Ua iliki inai uei uo na kukuna oka la, ka liole ia a moa u'nounoo lua na keiki Poo-la o ka oapo.

PI.UNA 0 KA NAME A J W II I Ua hiki inai i o makou nei na haina like loa 0 ka nune a ka mea iiona ka iiwa. nialuna ae, oia hoi, ua iliwai like ia ka liaina, "Paoaikeala." Eia na mea nnna na haina, a i hoonoho ia ma ua lieln : J W Kauakuahine, uo Ilonolulu, Miss Debora liui Naue, 110 1-lonolulu, S II Kahukula, 00 Lahaiualuua, J S Lakouelua, 110 llonolulu, L W P Kanealii »0 Puiwa, William Yai.es uo Honolulu amo E Kailiala no Iloiuihilu.

Ka Mokoui.—Ua oi eleu a me ka holo 0 keia wahi mokualii uuku, 110 ka mea, i ka Poaha 0 ka pnlo i luila, ua holo aku oia 110 ua awa o Molokai, a me Liiiliaina, a ua huli hoi hou oe 110 i na awa o Molokai i ka Poaono, a hooliiki.loa ma Honolulu nei i ke kakahiaka Sab.iti. I ka Poakahi iho nei,, ua au hou aku oia no K3paa a uie Wainilia, Kuuai, a hoohihiki hon i llouolulu nei i ke ahiahi Pokolu. Elen nnioli.

Ssi£" Ua hookuii aku mukou i ko kakou Lu»,a Houpnka hoomiii.iwauui, 0 hoomuha i koia pnle houkahi maluiia o n.i ouoki o ko uliiwuhino nukai, a e.hooluolu iho iiiiu ino ua ea enoakai OUa inoana, uo ka mea, ina aole makou e liuhihewM, ko hoi mai oia, 0 lilo ana oia i pnaua no kuupana ohi auhuu 0 Koolaupoko i koia mau mulama nku, ine ka hooikaikn pu ami uo ku holomu 1 o k»11 a hana- mau, oi;i keia nupepa, a ka mea Imi i knpaia ka "Aiwahiwa" a ku la Imi.

U a lioikeia mai kekalii meauno nui no,kuleuhi olelo a ka iloiwuhino Vitoria ]ienei: —laia i haawi aku ai i ka olelo kanoha. i kekahi 0 kaua uiau kauw;i, ua pane neia oia i keia mau huaolelo: lie Moiwaliine au noßeritania ifiinepera wahine hoi nu Inia, aka, uole

loa~i lawa iau ka niana e kuuoka aku ai i kekahi 0 kuu niau kauwa, e kau aku 11 ka lanahu maluna 0 ke ahi, ina ua hooiimaliinaia mai oia e naua a malauia i na leeona moe. lī3j" Ma ka lefc,i a ko inakou makaniaka J K Kuumelii'iwa 0 Kekaha, Waimea, Kauai, 0 hoUe mai una no na haua hoomamunana hoopunipuni ii kekahi kahuna Ilawaii, o Knnahele Puko ka inoa, me ka lioopuka ana i na olelo hooweliwpli e piii ana i kekahi wahine e nahunahu ana no ka hauau keiki, nona ka moa o Kapuaainoliu. Aku, mahope iho o kona ike ana i ka liewa ma kana luau mea i liana ai, ua mihi inai la oia nve ka hooliiki aua inaluna o k:t l>:iil):\la, aole oia e hana hou pela. ' Pau ole 110 p.-iha na liaua hooinanamaūa iwaenu o kekahi poe o" kakon. K.unnia ae la pahn i'nna o kt- Kanawai, 'iha -un ao

| Iloko ilio nei o keia kaua ma w«v | ena o Rusia a mc Tuveke, »a hiki aka i ka : 1 .-»0,000 na kea Tureko i m.iko a lioehaia, ;ama ka hoike .1 ka ; Kuftsc," lio 10,000,000 palia na poka i ki j ia c nn koa Ilukini, ua liko me 1 pokn i ku pololoi i ka onemi iloko 0 keia n mc kci;\ 00 poka i kiia. Ma ka hoouka kana ! v n,l Poniaia a me na I?arani maSe|)ikcre- | m, ho l koa Pamni 0 kn iloko o keia a I mo keia •2"9 poka i kiia 0 ke krta Portmia. 1 M;i ko kaua hoi o Wota, 1 koa 0 kn 110 kola me koia 14 7 poka i kiin, a ma Kolonu;bia Noiiillo | 10 i, i koa «o kela nme ko!ia 1 M poka i kiia, Nplaila, iim ua poloh;\ kola inau lmaholn a na Rnkim, alaila | ua oi ;\e ke aknmai a nie ka pololoi o :;a ! Uiikini ma ko kbu ana mamua o kona hoa (>ercmania.

Na llai,«paahao o Fabani.—He 21 ka nui 0 na Ualu|)aahao ma Farani waena, ito l<a poe i ahewaia no na makahiki elima a oi aku. CTa hoohanaia lakou wa na hana iima ike malalo 0 na halui hana i hoopiui aelikeia^mcJke.Aupnni, a o ka hapalua o ka. lakou mau .aku no ka wailiona 0 ko aununi, 0 ka akahi hapalia no na lilo ai ame na pono kin» e ae, a o ka ha[>aha hookahi i koe iho, e ukuia niai ana iaia, nolaila, i ka wa e nau ai ka hoopnahaoia ana 0 kekahi lawehala, e hnli hoi aku no oia i kona honie me keleāhlpuu dāla, maf ka $10(J~iTīi]aTxa $300. Nani maoli p»li;i kela ea, Loi aku la me ka hauoli.

He nane.—Penei ka nane : [ke an ia oe, a pela iioi oe ia'u, aka, aole e liiki ia oe ke hole mai a iniki mai ia : u, aia wale no a līlo i mea ole. O ko-'u kino aia iloko o ke kai, maluna o ka :iina a ma'ka lewa, ko'u poo 3 ui(* kou poo, ko'u hiu a me kou !:iu, he hnaolelo kaulana a nuilialo nui ia. Otvai ko ii inoa, a mai loko mai au owai i lianauia mai ai (> ka makemake o ka raca nana ka naue, e liai mai i ka haina me ka wehewelie pu niai i ku i ka noiau a me ka makemake o ka niea nana ka nane. Me ka lana hakukoi o ko'u pauwai, aole e piha ke aiuhulu, alaila, e ike ia'no kona uwila ana ma ka papa hoomanao o na hokuhele o na keiki puniu o kuu aina kulaiwi. 0 ka lioa liooipo o kuu wahi naae aia. iluna o Waialeale. JUe ke aloha hooninipo i knu poli i ka mea nana o liai pilia mai i ka haina o kau nano. Owau no G W Kalohai. Halaula, N Kohala, H., Oct, 9, 1878.

536" Ua palapal.i mai o Lioaa-akau o KoDa akau, Hawaii, do ka lōaa aku iuia okekaUi tunu kanaka i loohia ia e na palapu a ka waioua ma ka la 18 o i haia. oka iuoa oua inau oiea oaa la, o Keaniui a aie K-ioiaka no Kalnoa ; lio elua piau paka ma ko Keauiiii poo, a o JH»liaia hoi ko K-imaka i eba, e'waiho nna uiawaena o ko alanui aoba eu ae i ka ha-na e ke anu, i ka hooniponipo 8 ka uioi Alakohohi. [E na makamaka o kn aina nona ka lū a Ehu, e nolio ana i ka lolu o Hulihee, i walea i ke ahu n ka makani lie Ek», ke noi aku nei mnkou ia ookon ma ko ano iie kanaka oukou, he aiea noonoo, aole-be holoholona. B oluolu oukou « kapae aku i ko oukou mau. kinha pnniui awaawa mai l{o oukou. uuui waha aku, a e uiuiui_ i na umeko i wailioia'i na wai uaulea aole hoi o hooliio i kooukou opu ihuo ili e ukuhi ai i ua w<ii. laūeioua e welaai na kauiai, a.liioka noonoo i men pahaohao. E hoomanno, a e hooki i« inea. L H.]

Ma ka jio Poaono aao fteSabati la 13 o Oct, 1878. Ua ulu ae keliahi liannaele ku i ka weliu'eli ti)a ko'n wahi ma Kaaeloa, Waikiki liui, Kwia OaHu. Oia keiu, ua puuia o Kalanihuia k., e ka uliauo iuo o ka wiioua, nolaila, iia muka'u kann wahine, oia o Pnpau w., a ua iiolo mai Honolulu māi a hiki i ko'a walii i haiia maluna iloko o na hora poliliu oke aumoe. Mahope niai ona o Kalaniiiuia nei oka huli ana mai. Ua hoohauene mai la oiama ke ano hooimihala i kona kaikaina o Naili ka inoa, a uiai ia wa mai ua hoouiaka iho Ia laUa i na ai a ka ui, a uiai, pilikia la paha o Naili i l<a noke ia i ke kui e kela kolohe. 0 ke kuinu o keiu, no ka uwao ana o ua Naili la i ka hili iuo o ua inea o«a la me ka uwepa lio i kana wahine,- ahe mea m-ūnoino i ka makou ike aku. Ahe nui ka pio-oo o kuiv ohana e noho malnhia aua, aka, i ka hanaia ana o keia mea pono ole. Ua nluaoa ae na leo kumakena o na keiki a ine nā nmkuahine ia wa, a nolaila, ua hoao ae la au e holina, iio ka mea, aohe mea uwao luai no ka uiiHuhia o kou ohana. Oiai au elioliiia ana ih-e kii ]oo ikaika, aia hoi ke kalohe ke i'alania oiai la iloko o ka hale i ke koi liilii, pauku hao, ipu hao, hohoa,' ni'e k3 uianao e lāwe.-i ke o!a o knna wahīne. A uo ko'u holiua leo nui atia, ua mai kokahi [>oe e kokua ia aole nae | he na niai -ka lili .o ka uhaue a uo iii pau ole, na kii okoa ia ka makai a hiki uiar, a ua hooj>onopono. ia a pau-wale. keu no hoi a ka hilahiUi ole i ka hele a ko hai wahi iwna i kk niea ku ofe i ka puno liku uie ka j>oe nona kahi. lua he uooiioo koiiii, o mihi li;uthaa oia iiuua io'n. ' r Aka, eia ka olelo ia oe, +nai hoao joi' u hoopa i-ka Kania, o lilo oe i pio no | ke kanawni: Kapahī w. Oi:t. 24. 1878.