Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 46, 16 November 1878 — "Haalele i Puna na Hoa'loha," o David K Piikoi a me S P Kumalaa. [ARTICLE]

"Haalele i Puna na Hoa'loha," o David K Piikoi a me S P Kumalaa.

llox. J F Kawaixui ; Aloha oe :—

Akahi no n hoea aku ma kon p- pakaukao, ka welina hope o ke k;ium>thi, 0 na la i hula nku la, oiai hoi ku'u nmk;isila e lolii ana i ka poli puinohann o ke kuumaha luuluu i o'u liou i naue aku ln ma na Kooluu o Ualeloa mn, ke ieu 1h ka hole un Nnhu ke luuiukn ka linlo u ke nlolui, Ku maknuuiki» o kn moo t» kipa uuvi ;ii. Uu iko n-ii —Auwel Aluhu \viilt? o'u mnu hou—e. Ile tne;\ eohiu hoi iti'u ku hoomaikpiko ana uku i ko luu.i kulunu imim o ko luua uiau kini a ine na hoilohu hoi he leliulohu o koiu ola una, u lie like hoi ia ia'u me he kui lao hou una i ka iwinoio a mueele, mo ku munuo e hunu iu mea iloko, uku, uo ks\ nui pnkelu oi aku o ke aloha, a oie na hoomunao anu uo laua ua aa ae au e ike ia kaua hookanaka, o kipa hewa ko aloha i ku ilio. NO SIMONA P KUMALAA. Ile kanaka oiu i alolia inii ia e mnkou na hoa, n he hoa kukai olelo maikai hoi no kola wahi mnlihini, he kanaka naauao, ua lawelawo oh» i ka oihaua Kumu Kula ma Makiki a mo Kawuiahao, un hoonauaoia oia ma ke liulaNui o Luhuinaluna iloko o na makahiki eha h u;i loaa pono mai ka aponoiu mai na kumn mai, ho wahiue kona e ola nei, k;i me:i ana i kau nui ui e iko liope iaiu a kau i'iio kona luhi, aka, aobe nae oiu i ike i kana Eva a hala wule aku la rnu kel i oiai kana wahine ma llouolulu iloko o kona man la pilikia a nulo aku la ko makou koa iloko o ka Inakupnpau he maula elna a ekolu hiki mai la ka wahine a ike iho la i ka he o kuna kane- Aloha wale. He hoaluhi pu oia iloko o ka hnna a niukou i koho ui o hule o hunu mnlihini, ho hoa hoomanawanui iloko o ka iue» a mc ua popilikia i hooa mni ia makou, ua alo pu ia e makou ko ;mu u mo ke kuekoe, ka ua me ka h, ka po me ke uo, na liuna nui me na liana liilii, i« moa aku ia mea uku ; u pela walo no uiukou i nonoho ai a hulu wale aku lu kola rao ke alohn puumako. I ka la X o luue, 1877 i hala, liulin iho U ka HuiKawailmu no ku holo aku 1 Kipan tna Keuliu i Kauai, ,uo ka in 1hiko, (o'ui 'uoi he mnu la uiamu.» o ko mnkou kolio nn:t e kuuio iloko o lt;i Om

KHW.iinau n liolo mnkou i kn |i l u ūe.) I kn inieaue ana akn e welo k i la i ka ilikui o Lohua, hor,i 5 P. il., liuliu ihola ka mokuahi "Kil«nen" kahiko no ka lawe aim aku i knnn nkana ke Alii | ku Moi n rae ka Hui K.iw.ūhau, no ka ! mokupuni 'o lalo, ka Peresideaa o ka ! mahiko o Knpaa a me Kealīa, o Knpena.Ki, A ia niakou i uee aku ai mai ka. uw ipo aku o Aiuahou, haawi in.ii la ' nn leo 'lihlulu-o na pu o Puownina i ko J lakou mnu kaui e kukni pu. mai ana hoi | na pu o na niauuwu eha u ku nu,. niii, ke awa o Kou, i hele hoi na t in a | na i- t »i luliui i n i li:irn. /i j ha..lu-o' ihouu-i ka tiie ila,v r .ii a ; '-.i,. -O ua "Kiluuea" uui a h il.i uku l,i, p.ui! ia ikuna i l;e ouo hanan, nu kini, na I oliHiia, ua hoa'loliahe nni, u kaukai aku i ka manuo no ka howe hou, k.ihi hoi e j iunkahu aku ai nō nn maknhiki eliM e ! hiki Ulai at»i ke hooloihi lu-u ke Akuu ' i ke ola aiia, lue ka iinuiaoluua o loun j ana na pouiaikui o keiw kualuii malihi- I ni, aku, ua haule in uihu uianaolana, a i "Pa liuia ka Puuieua aia i Hiio," a ua i "ila.alele i P-uin t* * hon'loha la." ! I kn la 2 at?, ua ku iiiiin aku I.i ka tno-; ku um ke awa o' Nawinwili i ka hora (31

iuo ka hivpu o kuleiih'nlen, a un atid liiun linuoli mai la ka no kn iko »on iikn i t;o muo o keia \viil)i, he man luile ];iau o kuku mai mw, lio tnn« kula e iiliiili.iuai iuia ko ko o kn inahiko o Ij\liup, ka Hulo Hookohfkiilo a uio ka Halepnnlmo, a pi'la walo akn. I ku Ikum 7:30 lihhlolo iho la Ic;\ 1110ku in Nu wiliwili n liolo nku Ui 110 ko awa o "Wiiiluu no ka lnwo aua nku i ke Alii kn lloi a mo ka Hui Kawailnui, a mo ni» ukann lio nui o pili nna no ka nmkou m.ihiko, n» tnoiv hnnn o kolu ti 1110 kei.i iuhi, ua papn o kukulu uku ni i uii lialo a [leln nku. Ku »ku In ma, k« nwn o Wiiilun hova 8, lelo nku la ko Alii ku Jiloi a uio Kaponn Ki nin ko laun wnapa, kti Hui Knwailiiin ma ko lnkou waapn, nu kane na wnhine, a knu ;iku la i knpnknhnkni, n huli aku ln unīm i kn lmila o Kapaa, o kn miu nuii a ko kalukalu i ka Punkolu, helo kelu tt kululou pili i ko kuln, i\ haiioli ao lu kn manao uo keia liome hou.

In makou i kau ttku ni i kula, mohuna ia mai ln mnkol) o ko Kinuinn J E Isush no~rs iiiīur'liOrTtr l)o"feīi īnon, u« "M'Olo' iiinknukivu aku no makou tuo ntv moa ivi kn poi, ku Ih'i-L'iia, ki, kopo, knm;mo a pela nkn. Uleu koko no lnxio mnkou i ko kukulu i na Imlulole elua, hookiihi iio k;v poo moa wahine, tvhot)k.hi no kiv puo mea wahine ole, k« kiilu ilio ln i kaluione, a noho a maiilnni walo iho lu uo makou ia kahnkai, no ka īnea, aolio uo he knnaku oin wahi. I » makon no i liiki aku tvi, pihn mni la o uka i Knuai, knu akll la mnkou iukn, lilo koke aknla no kekahi poo o innkou i un iiikano a ho niau hoow 'hine, n ho mnu hookuuo, • « pela wale ni'ikou i hookaiimniua e ia nku e keknhi poe o nmkou a hiki wnle i ko mnkoi) hnalele aiin ia walii. I kn Poalimn, la 3 o lune, pau loa ? kn hi ut\ ukana n makou i ktv haliia inka I Kiipahi, (oin kahi n inukou o noho noi,) huli hoi akn la mnkou iuka oin wahi. I k.v hoi niui nku in uk«, he kou o kn )oihi,he anenne e 4 tv 5 piiha tnile ka loiiii, alnilu hiki' pono i k.i Imle, iiookahi wahi halo i p.ui, n wniho aku lu im wnhi ukana o uii.kou iloko ol«i'a, a noho hou iho iiv no niiikou inn lu>le lole, <v kaknhiaka iio uo I'oaono, hooinnk i koke no o haun i ktv auwai. Peia walo uo makou i u.iho Loomauawanni ai a hala walo laua. sfaho[je ilio u ke kokoko ana e ike i na pomaikni o kn luhi a ui.ikou i huna ai, haulelo e tnai la laiiu ia m;vkou, oii.i hoi I he uiau m.ilniun wnlo uo koe iko i ku I hua o ka hnnii i hooinauawanui iii, oia hoi i ka malnuia o lune i hak iho nei o keia makiihiki, ua p'iha pooo in uiakou I ka mnkahiki aoi o ko makou noho nua mnlihiui.

Ua loohiii oin i kn mni piv.i iloko o k» uislamn o So[>afcein.ib i, a iloko o ka ainlnma o Oki«toba, la 6, iho 1 a oia me ka iko ole o kami wahine me | konii obnua, o makou wale no knm |raii« ho.lohi o ka hnna h me ko lnun j bale kipn, ka poe i luhi pu me in iloko | o kona inau I» popilikin kui iko hope i k'ii' ImiHi hope loii. I kii Poiilini ae ; uu hoolawa i,t aku la kouti kino lopo |-maHina o kekiihi pnn kiekie, oin o Nou- .! ;iion, k;thi hoi a k;i Hui i hoohoio iii e lrtweiu m-.iliiilii, nonu hoi k;i lon'o ke ola e hiki hku ni i un ilin» la he 3 n 4 pnlia kn loihi, iho iloko o na nwawn, pii i n;i puu a pela aku, a w.iiho hookuhi aku ln konn kino lepo ma i,. pnn mehi.mel).. a u:i kapa aku l.i mnkou i iin piiu U, "Kawnihan C.:meti'ry" rai ka 01010 haole, oia hoi "Ki Ihn.i o Kaw.iihau" a o ka P„„ K.wnihnu u nu.kon i |<»pu a i. 13.i! Niuii ka piha oku Puiuvni i ke alulia. Nawiii hoi O ole ke alohn, nn noho malihini ia ka hoi ia uinn. Ile hoike aua mu.i i-i i ke ah.hu io iloko o n. iiiii.ii p.iL.hi .. pi.n o Ua Elni Knw.ihnn ii,j keiki oin polmi alii. Aloliu

Xo KE At,IX Davl'D K.UIAI.KPOI'U Piikoi. He iiiw.i na'u i )e ka li nili, n ina pa- | h>i he p,!i kahi a'u o ku an.i, ina la hoi ou'Mii k'< j k.-ihi» ln.ele pu me l.uia lu. Oi i innke.u e u i.nu in<; ke k.inikiin im ka me-i i luhi, lo.u hou no kci,i piliki. , he hookiihi aku no pule o Kumalna i],i--lo ll.iu!e lio'i aku 110. Ua ili iho 1,1 ke • ia mau kaumaha umluna o makou, a iue lie niea la a ia makou ioko o n,i nenelu polio k.ilii i noho ai, e hiolo im.kawalu ana lioi na wuiim.ki a„ k«U a mo koia a.iiio. 110 hu.i '-i;t i lulii pu iloko o na hnna a 1»..u a i:ir.k l ,u ! he \\,.lnne nlii knu.., a he iini. iCc K' 3, n .>l,i nei aolo i ike i ka ui.iKa o kiin . k.iiH' a h la w ..le „ku l.i a lia like a like ka ike wlo o ke Alii Kinoiki i kiiiia Aliikane nio Lnis,i Kumi.h.a, hoi m .i nei kekahi, u,. nalo kaua kiine 1)01 lu ii nei hoi kekahi ua m.lo kan.i kane. Aloha. Oiai iu makou i nolm loilii ai ine ia, aole no De auo kupoiio kona kul.in.i ma ke ola kino, he uno opulepnle, nka. h« m.iikai uo n«t-, he ikiukii ī ka hana, ho piini paani n»e n. ho.i k„m..lii 0 im.Uu, akn, aohi n-.e i.i lm mea nui, o ke aloh., a 11)0 ke k iiioiaha uouu, no koū.. haule-

le iuiii mai ia nuikou mahopo noi o nolio pn nio kiuiii waliino a me na koiki a ine ke- K-ipo Alii o Ilnloa m:u Alolia walo īia hon oi.i uka m:\lihini. • Aolo oia wnle ko'u kaumalin, lio mon u no i oi »ku nintiui:i o kein, oia kn.lawo liilii" in (iku p na pua Aliī a pau i ka muko, ka poo naua o'pani aku' o kikiki aku ka hakaliaka o ka Nohoalii o Ilawaii Lmuikiia ko lu.kaln.ka ae. Iloko o kokalii niau la pokole mamua iho o ko Ivuin:ilaii lianlo nna nku, na loaa oia i ka inui huki, (he mai no ka ia nona) a elua a ekolu j>aha loaa ana omi, ua uno o ioa kona ola kiuoi ka nana nku. A i koleahi mnu la iho, loan iho la oia i ka nnii, (ia nuo mai no nae) «a tino pilikia iki no ia nian la, a hana ia no hoi o lct'k;ihi kahuua kanuka, )i olnoln iki ; n i kokahi lu Foaha ia, la 17 o Okntobn. ua hiki i iia ke hole ma o a mnanei, liolo lio, loaloa pu mo makou, iko no ko kino, a ma ia la a po, pnu ko Lmikon iko iiiiu iuia. Ia po ua loaa ia oi;\ i u» uini huki nei, a oiai oia iloko o kona nimi o uioo hookahi ana, a na !»»• lea in kn puk:v n pua inuloko inai; ai ka waenakonu o ka po, lolio aku la kekahi iuau niea ma keknhi koena kokoke i ko-

ia nonolo ano e, i kuhea ukn lea liami, aohe oia 'la eu mai, a pau a pau aku la hoi niakon ia po inawaho o ko keenu, o ka hora 2 palia ia. Pii kekalii moa a m-'loko niai welie i ka puka, » homo, komo makou iloko, ioaa uku la oia na ooiea, aolo nae i inake, pela walo oiu i kamau ai a hora 10 tne 15 minuie, kuu akn la kouu luhi i ka Ui 18 oia malama no. I ki Poaono no ua hoolewa ia aku la kona kino wailua makai o Wailua ma ka llina Alu o lloloholoku mn ke kauoha a kona kuahino Alii Kameliaokahuii o iike me ka liooliolo ana a ka lJtn,

:> inu aolo konu kuaiiino ma Kapaa noi īa maii l.i, ina ia u i iiianoio aku no niakon iaia nr\ K> llinu o Kiwaihau, kahi hoi a kahiko i 01010 ai mo iu ulolo knnI wu» "IKlo kamaliolo n waiho na iwi i K'ieu," ii in-ii Waiho pu ko 'lii iuo na uuik iiiiiiiuia, iun nolo ka hanau alii, 110 '2 a 3 paha inilo ku loa o ke ulahelo, ao!e i kuu ia ko knpipnu il.ilo i ka lepo a hiki wiilo i ka In.i. Ua ]ii\va palul :m in.umei, mp ke k.»uio„ha ,t u.i kou ..honui o l.we ao u h..0-ni.iina ni.iina mai ia makon 0 Mr. Luiui lloo[oiuopoi.o. E ola iko Aku.i. 1 D 1 IiOTjUXAPIS. L\ayalii Kauni, Oot. 31 ISĪS.