Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 48, 30 November 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

[Uimhiiu e kukuhi peni mnnawiilea no ku iiiwahiwH a kn Laliui Hawuii.] MOKUNA XV. lIKLU 37. LA WA ine na liiona ano hoomaleno i pane nmi ai ke Kmlim-la. Aole loa i hoike niai nei o M de 'l\'fevile i ka oiuio a pau, 110 ka niea, hookuhi wale no honi īnannui iho o kona hopuia ana, e |iaa ana 110 oia nie ka ))abik(\na īna leona lima, me kona manuo e liookahe i ko hai niuu knlu koko, a nolaiia hoi au 1 hoouna aku ai i eha mau liuui, a na Lukou e iini aieu i na hoike auo nui a pau e pili ana i keia mea. Ke wiwo ole nei au i ka hooiaio aku imua o kou kiekie e ke alii no keia mea, i )iane aku ai o Terevile me ke kuoo. a me he anapu ana la a lea uwila kai oili aku niailoko o kona mau kiionohi, e hoike ana ina ouli oke koa oiaio. lve hooia aku nei au imua ou, o Atosa, lie kanaka no oia no ke kulana kiekie, a mai iaia mai i loaa ui ia'u ku hanohano o ka lauīm kamakainailio pu aua me ke Kauna Kalona a me ke Dnku Tcvemoville, maho|to iho o ka paina awakea ana me a'u. No keia niaii olelo a Terevile, haliu ae la ka Moi a kau aku la i ka nanaina o koua niau niaka maluna o ke Kadinelu, ine ka hoike niai o na helehelena, ua noho iho la o Laka iluna. Na kekahi mau hoike maopopo e hooiaio mai no na mea e pili aim ia Atosa, wahi a ke Kadiuela, no ka pane ana aku i kau niau ninau e ka Moi, a o ka poe hoi e oleloia nei, ua hanaia me ka hoohaahau ino a lapnwalo loa, ua hoomakaukau lakou no kekahi niau liana a lakou i lioolala e ai niamua, a i inanao e ai hoi i' hoiue, a oia auanei ka'u e hoike puu aku ai iiuua ou e ke alii. Ua like auei ka waiwai io o ke knlana 0 lto kanaka kakaoh'lo nie ka huaolelo hookahi no ka hanohano o ke knlana o ke koa oiaio? wahi u Tere\'ile, me ke «no hooweliweli o koiia mau naiiaiiia il pati. E akahele e Tere.vile, a e hamaii iho hoi, i pane inai ai ka Moi. Ina paha aia iloko o kon puuwai e ke alii na inauiio ano liooliuoi no k« kue aku 1 kekalii o na koa nial.ilo o kuu hoomalu aiia, alaila, he niea maopopo, e uoho inai «iiunei ke Kadiuela ina ke ano he lunakauawai, a oi.i ka'u e koi aku nei, ownu leekahi e pono e uinaninauia inai no keia inea, wahi a Terevile, Aia nmloko o ka lialo i ka wa i hoopu ia ai o kela koa, e noho pu ana kekahi hoaloha o ua koa uei, nona paha ka inoa o 13eranese, waln a ko Kadiuela. 0 Atosa anei—a i ole in, o kekahi kanaka e ae paha i oi pahia aku na inaka hiki mainiia o kona, ka ineu e inanao ia nei ua kana i ka mea kue i ka nialuliia a me ka hauohano o kou aupuni o ke alii. Aole loa pola, no Ataganana hoi, uia kou hale no oia kahi luakaha'i ia aluna ahiahi, wahi a Terevile i liooho ae ai uie ka leo uui. Auwe, wahi a ke Kaelineia, alaila, uia kou honie Avale aku la no kapahae hooluana ai tia mea a pan, Ē kunalua iiiui ana anoi kou kiekie e ke alii i ka'u uiau olelo ? i niuau aku ai o Tei'evile, a holo ae la ka ula a puni kona inau papaliua, Aole, ua papa inai ko Akua, wahi ako Kadinela i |iano kika-ho walo mai ai no, aka, o ka hora hea la ka manuwa anti i hiki aku ai ina kou hale ?

Aha, inu no ii\ meu ku ninau, nluilu, tia hiki tio iu'u ke pano pololei uku, no ku iiK'n, nui l;nu hooiuuopo|)o iuni, o Un hupulim puhu iu o ka lioni 9 o ua po lu, :v i oloi uu uiii iki iikn pahu ma o. 0 ku liora ehiu ka hoi kona hualolo ivtut alui i kou houio ? 1 O kiv hupuluu no irt ok» hora lO—ho hookuhi wal« no liora nuihopH iho o ka wa i lona ui kela nlia niauwelo i hopuiu ui ua koa )a. Aka, uu hopnia uiie o A(osu maloko o kela hale, maloko o lmhotelerui> Fosoia, wahi a ko Kudinchi. lie niea anei « nhewuiii ai ka helo ana aku o ka hoaloha u ike i kona makaniaka, a i 010 paha, o ka hoonanua una hoi o kekuhi o ko'u inau koa nie kokahi o na koa kiai kino o Essareta ? Ao, iloko o ka wa e hoohnoi ia uiia no kekahi mea ano o, iloko o ka hale ana e luakahn ana ino kona makamaka. 0 kela hale a ua koa la i komo alui ai a liooluana innl.iila. aia he tnau mea ano e maloko olailu e hoohnoi ai ka manao o ka leliiilehu, wahi a ka Moi i pane mai ai, anoai pa'.iu aole oe i ike e Terevile. Aolo io paha wan i maopopo aku la ia inau iik'u, aka, ina palia o Ataganana ke kuuiu o ka hopuia nua o ke.la koa, alaila, ke hoike ae nei au, aoleloa i noho iki o Atag;umna ma kela wahi o ke kulanakaiihale. Ua hiki ia'u ke hooiaio aku imua o kou ihiihi o ke alii, ina e hiki ana ia'u ke manaoio uku i na mea a pau a ua koa nei i lioike tuai ai, alaila, aole loa he kauwa paulele e ae inamuli o kou hanohano e ka Moi i hoohimia mai iloko o keia ao holookoa walii a Terevile. Aole anei hoi keia o Atag;mana, ka inea nana i hoeha ia lusaca iloko o kela paio hahana ana i kekahi la ma kahi kokoke i ka lunkini o Kareme Dekosa.se, wahi a ky alii i ninau aku ai, a halea pono hou aku la liona niau niaka i ke Kaeiinela, ua liele walo o luna a hookokohi, e hoike niai ana, Ua hauhaukai loko i ka wao Uookoolau.—Eha c, eha la, oha i ka makilikiii a Kaulnmano. Auo, a i k>'ia wa koke no e hoohanaia ai ko kakou mau noonoo noeau maluua o keia mea, wahi a ka Moi. 0 kou manao e ke alii, ua like no ia me ko'u nei, i pane mai ai ke Kaelinela. Aka, ua maopoiio loa ia'u ka hewa o ua koa la o Atosu. Ke hoole paa aku nei au, aole loa i maopopo kona hewa, a i mea hoi e hookikolui oleia ai ke kiekie a ine ka lianolnino o ke kalauuu, he niau lunakanawai no nialoko o kou aupuni nei e ke alii, a ht; niea pouo e haawi aku na lakou e hookolokolo i ua koa la, u ilaila e hoomaopopo ia ai kona hewa a me ku ole. No ka pono a iiio. ka pololei, pela io no ka oiaio—u waihoiaaku keia hana nia ka liina o ko'u iiiaii lunakunawai, no ka uina, n» ia liaua lakou i lioonoho ia akn ai, u e Imuu lakou a liooholo o liko tue ko laleou hoiiiiiaopopo ana. Ho iiieu kauiuaha nao iloleo o keia maii nianawa ano kupilikii a kakou u iuiho iiei. walii a Tei'evilu i pnno aku ui, o ke ola miiemiie loa ana a īne ka pon'?'; hiki 010 ko liookulnnalanaia mai, aolu loa iu he, niaii meii e liiiei ai i ke kuuaka be | alo ao mailoko nmi o nu hana kue a mu I ka hoiuoia nmi. Un hiki naeia'u ke houiai ae i keia niauuwa, he wahi ano aka-1 kuu īki inai no jmha ko na manno weleuia iloko o na koa no na nioa e pili ana i ] ka oihan.i kaiko p kou au]iuni <3 ke ulii, j no keia u.mii huua hoiuo wale. j O keia mun puue ana aku ;i Terevile | iniua o kona Mui. aole no ia i ku lon, i ke aiio luuikai, aka, ua hookun akoa aku la I īiao oia i kana niau mainala olelo iwaho I īiio ke k.inalua ole iho. 0 koua iini nui! wulo no, o ku poha ao o ko au awahia o kela niau liauu liooniaewaewa, e liko ine ka polla uiia ue i kekahi wa o na lua waiwui i eliia uialalo iho o ka ili honiia. la wa no i liooho leo nui ae ai ua Moi Lui nei, No na moa anei e pili ana ika oihuua kaiko P A heulia la leau niea i iko ui no lukou ? lvo niaiiao uei uu lie ino.i pouo liou o hoohaiia ia oe ilio ma na huniL i kiipoiu» i na l;ou maiulo o kon hooiuiilu ana, a niai hoouhiku mai hoi i kuu niaii iioouoo. (A»lc i