Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 4, 25 January 1879 — NU HOU O NA AINA E. Ko Kaua ma Inia! Hele mua ko Kenela Setuata Pualikaua. Liuliu ke Kiaaina o Kanadahara e kue mai i na Beritania. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NU HOU O NA AINA E.

Ko Kaua ma Inia!

Hele mua ko Kenela Setuata Pualikaua.

Liuliu ke Kiaaina o Kanadahara e kue mai i na Beritania.

Ma ke ku unu mai o ka mokuahi Kulanakauluile o Nu loka, mai na Panalaau mai iloku o ua la liolo he 20, ua loaa nnu la makon ua nu hou o na aina e, mailoko mai o na nupepa o Kikane a me Nu Zilani, a oia ka inakon o "hooliuai aku nei i mi mapnna wai o Namalokama,' i kena ka ono wai tnpa hou o ko makou mau tausani poe heluhelu. L a ku ae ma Kapnlukiko, k;i mokukuna kiakolu 11 ji?iiniK'ttu" <> .tames Gonlon Benneit oNu loka. E holo aku ana oia i ka wplelau akau e in.i aina ai. Ua hoaiai ia ae ka inoa o ka Luna Senate Hayard o l)e!<-wiire rna ka aoao D«. nioeai'ala, me ke kokua ana mai a na poe waiwai oNu loka i I'eresiileiia; a ke manaolana la konn niau hoa'loha, e eo ;ma iai;i.na mokunina o Konelikuka a meNu lerese a ine ka Hema holookoa. Ma ka la 27 o Dekeinaba, ua hiki ae la ma Sana Putcroboro, ka Elele Pake a ke anpuni o Kina i hoouna ae nei no ka hoo ililauinauia ana i na manao keekue inawaena oia anpimi a me liusia. Ma kekalii lono i loaa mai, ua hoaoia o powa i ke ola o ka Eincpera o •Au.ieturia. No na Pake. Eia ka olelo a ka Luna Senate kaulana lilaini; o Maine 110 ka mea e pili atia i na paahana paku; O ke kuinuhana q ka malama ponoi iaia iho, oia ke kunuiluma akea a maikni loa ma ke ao nei nu.waena o na liana ana ana kauaka; ;ika ina eao akea ia ke ko. mo ana mai o na pake paahana, e lawe ana lakou a lilo i n.i kapakai o ka Pakipika mai ka lalmi ili keokeo aku Oka lahui e ai ana i ka io bipi a ine ka berena a e inu ana i ka bia, aoli; loa e liiki īa lakou ke liain pu uie ka lahui e ola ana malnna oka laiki; a ina eae ia ina ke ano keakea ole ia na paahana pake, e haalele ' ana na pnaliana Amenka i na pahi a me na o, a e lnlau i na laau ohikihiki laiki. Ua pu-a mai la ka lono mai Bomabe uiai, e hoike ana un olali aku la o Keuela Setuata me koua pnalikaua Beritania imua o ke kulanakauhale o Kanaddhara, mawaena aku o ka okaua aina o Gewaka ka [lakelo ana. Ua hoikeia inai hoi j na Buritania, o na koa AfL j«anitaoa e kumano la ina ke alahele o Kokuka, aohe e kahe ka hou o na keiki Pelekane ia lakou.

No keia hele uliiuln ana aku o na Beritauia, nolnila, ua puahi ae la na liu-1 liu kaua ana a ke liiaaina Afegana o Kanadahara, no ka mokoinoko mai mel na Beritania tue ka hoao aua e malaina i ka maluhia o kona kulanakauhale. Ke makaleho ae la hoi ka Moi o l;a okana aina o Ivelata, e hui pu aku kona mau pualikna me na Beritania, a hooleahi ka neeu like ana e hoolei i na puupun inaluna o Kanadahara. Ua kawewe mai Ia kekahi lono pili aupuni uiai Bornabe mai e olelo aua, aia ko Kenela Buraunn pualikaua ke paukiki la uia ke aia o Mahahiula, a ua mauaoia e helu ana ko lakou inau manea maloko oia wahi. Kuahauaiu o lakulm Kana i Moi. Mamuli o ka makem ike o ka jioe Gehilike, kekahi o na lahui mana uui iloko 0 Aieganitana, ua kuahauaia ae la o lakubu Kana i Moi ma ka Nohoalii, e pani i ka hakaka o Behero Ali i holo niahuka aku. 1 Hnli hoi ka aumoku kaua Beritania. 0 ka aumoku kaua Beritauia i niau aku nei ina Arataki, ua huli hoi hou nui ae nei ina Iseinid-i, iro ka loaa ole aua o na lako ai ia lakou. 0 Beritania ka mea hoomalu. Mahope iho o ka lilo j>io nna mui o lelahabuda malalo o ka mana o ko Kenela Barauuu pualikaua, ua nialamaia he kukakuka 110 lea noho inaluhia uua, mamuli o ka ukonkoa liko aua mai o keleahi mau alii lianau o ka aina o l;e aupuni Aiegaiiitaua, a maloko oia Alia i hoike aku ai o Keuela liobata imuu o lakou, iua e īnakemake lakou i ka rioho like ana me ke kuikahi, alaila, o Beritania Nui ka Mana naua e hoomalu ia lakou i tia wa a pau, 0 na luhni AlVgana noho maunn, ka pakela aku i 'na 'hia loloa," ka ua mea he oehu kana inau mai i na Beritaniti, me ka hooweliweli j>u mai i ko.na Pelekium mau. launa kamakamailio ana mai kekahi wahi a i keka'ui, aka.ua hoohoka miui ia aku nae ka lakou mau hana. me kn kikoniin aku o ko l.ikou iimii lac-o na koiki lualiki.

Na hiona o ka lnhoonka kaua ma Ali Mnjida. Ma lea weliona kaino o ko kakahiaka o ka la 21 o Now i liala, • aia o Kenela ])nraunu a nie kona punlikaua a ku kohana niia ni.Uuna o kekahi wahi kula ililaumania tna o akn o laii)pru(la, o liakilo pono ana no ka noe aku imua. Iko ia aku la na kaalio kiai o ka enomi nialunaonu kakni ]iali o Sohagrti. lloomaka aku la ka makamna o ka pnali e nee awiwi imua a pinana aku la la iluna o na kiokienn, a ma ka hora 10 oia kakahiaka, ua weheia aku 1r he kaua kihakahaka maluna o kahi kiai o ka poe Aii j ganitana, a na auheo aku la ka enomi mal)ojie iho o ka hoopalo puahemo ana mni. Kaheawai akn la na Beritania imua me ka mao ole ae o na kipu ana aku inaluna o ka enemi, a hoea ana iluna pono o na leakai pali o SftliMgai, a la wa no i ike maopopoia aku ai ka pakaua o Ali Mujida. Ma lea auina la, ua hoolele mai ka pakaua o AliMujidai kana poka poha mua' loa maluna o fta Bcritania, aTfa~iJā fioha wale ae la no"i ka )ewa, a o ka lua hoi o na poka poha, ua halahi wale ae no maiuna o ko na Pelekane paliu hae, a hala loa aku la i kahi e nie ka poha 010. Ua hoomaha liuliu iho la na Beritania i hiki pono ai ko lakou mau pu nunui iluna o na kiekiena, a mainuli o ka eleu o na koa pu kuniahi lio, ua hiki pono na pu nunui ma ko lakou mau wahi iluna o ke kiekiena. Wehe mai la ua kipu ana a ka poe Afegana nie ka eleu mai ka pakana o Ali Mujida mai, a hoomaka mai la ka uluaoa o ka hoolule ia nna o na elele a ka make ma na aoao elua.

Loheiii aku la ka uina nakolo ana o nu [iu kuniahi nw ka aoao hema o ka pa kaua, a ike ia aku la ko Kenela Pesona mahele koa, ua komo mai la iluko o ka mokomoko, aka, ua keeliī paa iho na Afegana ma ko kkou mau kulana a pau e hoopuni ana i ko lakou pa kaua, oiai lakou e hoopuniia aku aua e na Beritania ma na aoao a me ke alo.

Ua hoomauia aku ka na Pelekane mau ki pukuniahi ana malnna o ka pa kaua, aka, ua panaiia mai no hoi me na kipu eleu o na Afegana mai Ali Mujida īnai i kinohou o ka hoomaka ana, a mahope iho, ua ano malani wale mai no. Ma ka hora 1 auina la, ua hiki pono aku la na pu kuniahi o na Beritania he 40 pouna a me nā pu Magenaissa 9 pouna ma ke kahua mokomoko. Hooneeia la kekahi mau jpu nunui ma o aku o kc kakai pali, a okomoia aku la na pu 9 pouna ma ia wahi, oiai na pu 40 pouna e hoolele mno ole ana i na haawina o ka poino ma ka akau o ko na Afegana kulana. Ma ka hora 2ua haule pono aku la na poka poha mai ua pu 40 pouna aku a ua Beritania maluna o ke ahua i kau ai kekahi mau pu nu: o ka enemi, a hiolo koke iho ]a ilalo, a aole i upu mahope iho hoomaka aku la ka neeu wiwo ole ana ona koa Beritauia helewawae inuia.

Pinana akn la ka mahele Eha o na koa Beritania ma ka ihona o ka aoao henia o ke aw;«va, a lalama aku la hoi ka mnhele Ekolu ma ka aoao nkan, a hiki wale i ka hula hope ana ae o ke kakai pali hope loa a me ke kaiaula e lihi laima aku ai ma ke kuinu o ka puu o Ali Mujida. Hnle ulnulu aku la na koa Pelekane kihakahaka imua, e kuniiau ana i na eleli' a ka make mahma o na Afegana, a ua komo pu mai ]a hoi ko Keupla Manndebona puali pukaa iloko o ka hooili kaua. He 4 mau pu nunui o ka enemi i hoohamauia aku ko lakou kani aua, aka ua hoomaka hou mai la nae e kiola mai i na poka, a hookau hou ia mai la he mau pu nunui o lakou ma kekahi mau wahi mo ka hoolei pu mai i na poka.

Mn ka hakilo noiau ana aku nmluna 0 na iiaio hooikaika ana o nu maheMoa Beritania a elua maluna o ka enenii, a oiai e anelie mai ana e uhi ka, malu po inaluna o ka ili honua, iloko oia la hoouka kaua hahana, nolailu ua haawiia aku la na kauoha, c hoomaha i ke kaua a kekahi la a e kiaiia na kulana me ka makaala loa i ka enemi, a haule iho la na koa e hiolani hooluolu maluna ponoi o kahi a ko lakou raau kapuai waWiie i hehi iho ai. Ika wa hoi e ano niolehnlehu iho ana, ua pakiku loa aku la imtia o ko ka eneini kulana kekahi HUiln koa o ka mahiīle Ekolu, a hiki wale i ko lakou. ike ana iho i ke ano kuhaiki o ko lakou kulaua, iwaeua o na auwaha eli lehulehu o ka enenii, ii ia lakou o hoomaka ana e kuuuii -hope īnai, un lele makawalu mai la na Afegana maluna o lakou ine ka lalaulima nniollaini, a ma ia Inina ana i poino ai na ola o Mekia liaka a nie Lutanela Fitegerala, 1 lutanela, he 20 ā oi inau koa Inia a uie 4 mau koa pukaa i hoeha mainoiuo' i:i ona Beritauia. Ilnko oia-la hpoili leaua ma k.% 'al ih.-le o K,u!»>n.<, ii.t hiki ua make i ka uUO ina ua aoao elua.'

Knahaua a ke Kiuaina o Inia, Mamnli o ka olelo kimhaua a ko Alii Kiaaina o Inia i lmawiia'ma Lahore, ua hoala honia mai na hooinanno walohia ana no ka moolelo o na lanna nmkamamawaona o Enelani a mo Afeganitann, no na makahiki h« 10 i lwknku a ppnoi: I panai no ka kakou man hana olnolu a \m na mnnao aloha makamaku oiaio , maimili o na hookipa waipalu? ia anao ka Moi Afcganitana ma Umebala, a 'ne na leokua nui i paholaia aku i kela a me koia wa, ame ka oihana kalepa waiwai lanakila i haawiia aku i ka lahni Afegana, ua makana ia mai la nae kakou me na hanaino n m:> ka hoopauia mai. Ua alakai liewaia ka Moi o iu lah'ui Aft>gana, <; lioala ae i na manao hoino pili hoomana, a e halin mai hoi o pnio inaluna o ke Anpnni Beritania ma Inia : a oiai ua hoole pnakiki mai oia, i na kukakuka oluolu ana ine ke aupuni 0 Inia, im hookipa makamae aku ],i oia 1 ka elele a ke aupani Rusia i hoouna mai ai. e ne,lio ana ma Kahula, na kipaku ino loa īa mai la oia me ke kue akea i ka Elele Beritania i lioonoa pono ia aku im»a ona, e imi i ka mea e hoomauia aku ai ka noho'na makamaka maikai mawaena ona Aupuni elua. Ua kuhihewa loa ka Moi AfcganitaDa, ua ano uhalu.la ke Anpuni Berifcania, no ka noho kukule wale ana no ka wa loilii i hala ae nei, a nolaila oia i hnai akea ae ai i kona tuanao e hana ino mai. Aole i paio iki aku 0 Beritania me na lahui Siredara a mo Afeganitaoa-Inia, a aole no hoi lakou i hana mai i kekahi ino. 0 ka noho'na kuokoa o ke Aupuni Afeganitana, e malama mailani ia no ia me ke aloha, aka, aole loa e ae aku ana o Enelani i kekahi mana e ae, e hoopilikia wale aku i na hooponopono aupuni lahui am* o Afeganitana. Ma ka hoopau ana hoi o na olelo a ke Alii Kiaaina, ua pane ae oia penei: Maluna ponoi oka Moi. wale iho no, oia o Sehere Ali, ka pono o ke kukai ana i na noho'na makamaka, no na kue 1 hana ia aku i ka Emepera wahine o Inia. Ke liakilo aka nei o Geremania no ka pono a me ka ole, o ko Enelani lele kaua koke ana aku nei maluna o ke aupuni Afcganitana. . He nul ka pioloke ma Sana Peteroboro, iwaena o na haumana kula, no na hoololiloli ana ona papa kula. Ua piiukiuki ae na kanaka ma na alanui i ka la 20 o Dekemaba, aka ua puka mai no koa iwaho e hoopuehu ia lakou, me ka jmw. ana i kā hopuia o na haumana kula ne 142. Ke lawelawe ikaika nei ke aupnni ma ka hoomalu ana i ka uluaoa. Ua ala hou ae he haunaele hookahe koko ma Kieva i-Rnsia, mawaena o na haumnna kula oia "wahi, nolaila ua kalieaia na koa aupuni e kipu akn i ka poe hoohaunaele, a o ka hopena i loohia mai o ka pau ana i ka lukuia he 80 o'lakou. E olelo ana ka nupepa Goiosa penei: Ua pau ae nei na ohumuhumu ana mawaena o ke aupuni o Rushi a me ka Moi o na Afegana, e pili ana'i ka ike ana'ku 0 Rusia ia Afeginiitana iloko o kona kulana kupilikii, me ka malama pu aku i ka maemai' a me ka uoho kuokoa uua oia aupnni. Ua malamaia he mau anaina halawai luhulehu a puni o Enelani, no na mea e pili ana : ka make a ka ai ole', e. pahola ikiūka ae la maloko o na kulanakauhale nui o'ia aupuai. Aia ma ka aoao akau ka hahana loa o ka wi, nana e kaualupe aku i na ola makamae he mau tausani 1 ka make no ka pololi. Ife nui ke kue ia o ka hana a na Elele Bemauia maloko o ka Ahaolelo noi o Berelina. Ua oleloi'i, aia ika wa a Itusia i makemake ai e kaana maikai ia na hooko ana i ku Kuikalii, a ua hui like aku hoi o Geremania a rac AuBt?turia ina ia manio hookahi, ua hono niai la nae o Enelani e hoopoloke wale. Ive hakilo pono loa aku Dei na mana e «e o Em-opa i ke a-o o ke kuhna o keia wa mawnena o Enelani ame Ru6ia. Ke mau nei no na liooknku, a anoai o ala hou raai no na paio ikaika ana mawaena o keia mau mniii kekene a O na aopimi ma J<a «oao hema hikina o Europa, aia lakou iloko o ka enaena o na hana h'ookahe koko, a o ua okana aiua o- Alehania a me Makedonia, k« lialiu aku la e paio ia Tureke lie nonoi m.ti ia na ninkaainana'o Kpnmeli:! Uikina e hoolmiia" lakon me ke aiimiui ko laiia-rflnn:u) o kufe ik'aika nku i ke k36na o na Mana Au* pu'ni o Tmvke. Ke hookalaknpna man mai nei no hoi o Rusia nie kona puiilikaiia lje 50,000 ma na kaiaulu o Konatinopt'la a me Piiipopoli, me ka peapeahi pu aku i ka ula o ke ahi, e kamoe aku iloko o KoumeKa Ilikina. Ua pau ka liana ana Komisina huna Kuikalii, aole nao lie mea ano uui i hooholoia, uo na hooponopouo aupuui lāhui ana o 4u-ia wa. Ile ekolu nae inau pakui kupono ole i okoinoia aku īloko o keKuiUahi. Okn mua, aohe uku polio i hoakakaia; o ka lua,- o ka haaieie. iho 6 na pu« . «ilikaim liukiiii i na aina a pau miiialo o - ka mnha o ke Snletana ; o'ke kolu, o ko kulana kupom» nlf i> na Hukiui iua kahi e I kokoke aifa i Iv'uat.iuo|-cIM, {Aoie i