Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 4, 25 January 1879 — Ku Pae Aina o Kilibati a me ka Pae Aina o Makala oia hoi o Maiconisia. [ARTICLE]

Ku Pae Aina o Kilibati a me ka Pae Aina o Makala oia hoi o Maiconisia.

[Kakau ia e T. Knehuaen.J Uu malioloiu ua haua a ke kmio me ka mo lio ineu la ua hoonnnuao tnim in, ponei : 0 na linna mawaho pi' li la'waiu, mnlnai n kukulu hale, pii uiu, pii hula n pki w»i niu, i ke kano wale no i». 0 ka ka'wahine no hoi na hana malolio,, ulaua moeua, uknhi wai, puleliu a hoeimu, uka, nie ho kauwa kupaa la uno ka 'wahine tiu na kwuo oia lahui, no kokahi mnu uioa hiki 010 i ka peni ke kakwu iho. Aole no e ai pu kn waliine me ko kane i kn in nui momona liookahi, o ai iuuh ko kano a pnu kahi maikai, io nui a koe ko pno mo ka nlunlu opu, nlailn, 0 ka ka wnhiiio ia e ni iho ,ii; pela no i ku niu, a mo kek'nlii iiinu moa ni e ne, o kaiālo o ka niu ka ka wnliine, nknmiir liae na %vahino i ka ulnna moena u hilo kunlo, mikinla hnna a poina ole i kahi koona liaun, poe, puni inaknikui malihiui, e like no hoi paha tne knkou ia lakou. U« olelo inua iho nei au, he poe 010 lielohe knpa 010 a kiipono ko kapai» ho poo "lelewa," oinio no, ilAko nae o ua maknhiki inai 1871 n liiki i 1876, no ka mea, uole lakou i lohe piha i ki olelo uo ko.ola, a i ke noiaaua, u.i iko be men hilahila ke oiohelohe w.ile h lewalewa, a he hapa no hoi na kumu misionari a mo un haole kalepa ia mnna.wn, aka nae, i keia wa, ke pau nku uei ia mau ano o lakou, pau pu na kupu o lakou, no ka mea, ua lohea ku leo o ola ai. Ke welio nei rme ke alnula o ka malamnlam.i Euanelio ma ka pae aina o Kilibati i keia wa, ua hala kela mauawa hooilo ua nui o ko laila uoho nanupo nna, ke neneo aku la a e nalowalo ke oloholoho i ka ili alualu 1010, a ua ike be mea hilahila ka lewalewa a uib ka «hi oleia, no ka mea hoi, aole hookaIn mokupuui o ua pae aina la i kanu ole ia ai ka anouno o ka olelo maikai! 110 kela aupuni Inni, ua kokoke paha be 20 ma.kahiki o ka lulu ia ana, uu ulu īiae a h«a a ke oo uei keknhi. Elua Kilibati, he mau haiolelo no ka Pnpa Hawaii, aia me D Knnoho kekahi ma ka mokupuui o Marak«i, aia hoi kekahi ma Abeman me ko laila alii, he mau hoahanuu maikai Uua me na wahine. Aia nae ma Makin i kapain Butaritari na mooli Karistiano a'u i ike ai he poe hnnruami hoalianau mnikni lakou iih na Rev. J W Kanoa me P Maka, a be oluolu, ahiu ole, pipili ko'u uhaae e noho malaila a pan ko ola, uo ka hiluhilu maoli me he māknlei la ko laila uoho ann, ano like un k'auak» o keia mau «iu'» me ko Abemnu a me ko na niua nhi mana kiekie e ae, a be like loa me kakou nei ina ke nno hoopepo a wiwowiwo ka Inuua aku a lnuua aua mai me na malihini, he leo liilii a kamailio nkahai. Mounona nae a uunui kino o ko laila kanaka, pii ko lakou ruakemake i ua mea waiwni a mea ai lihole, hikiwawe lakou ma ka hoohnlike aua me na kuiuu a lnkou ma ke nno 0 ka nolio :\na a pola aku, lako hoi i na moi» e pono ai ka noho ana. No na mokupuni nae o Mikiu keia n'u e olelo nei a i olelo ae nei, no ka mea hoi, malailn. au i na malama ehikn a oi, ike au i ka kuonoouo o ko laila kannkH,ehiki uo i ka mei* hookahi o lakou ke ohi kuai me na knpena mokn 1 elua pnhu palaoa ewalu ekē pnkalii kumnkuai ekolu eUla me hapalua liko mo $56 no ka palaoa wale no, a ewalu dala pakahi no na pahu, alaihi, §72 ka huina (Ma. I elua palm bipi me laiki berena, kopaa n . kamauo, e ukuiu una na kumukuai o keia mau mea me k» aila niu wale no ia manawa, ho niu maloo hoi keia. Oini, he nui loa ka niu ma ia aina, a oia hookahi no ka nina oi uiu ma Mnikouisia a pau,.me kuu- lohe i keia 'manawa koke aku uei mai kekahi Kapen-.i moku NuzilaDĪ nnai peuei : 0 ka nui o na p*(OUH niu maloo a pau ma nn mokuponi ' ilakin i ka makahiki okoa, lie 1,200,000 ia. Maa hoi kanaka o keia aīna i na hana nui kaumaha, o like' 1 )a me ka hanā aila ana hahnu knnoa lokoia a uwapo pohnkū "mea kahua lit»le. He mau uina hnu iake naoa aku, ku n'a hale uuuui Eualuua olaila, ua hnuaia na aioa hou uwupo pohnku o ia ano tio loko mai o ua pohaka akoakoa a me ke one, eliina a eono knpuni ke kiekie mai ke kai ap, hele uq ka'wim a me ka wnapa a pili ma ka aoao o na hale i ka manaw» kai moana, ua hoopili aku ko ka-. kou- mau misionari m'alaila i ka haha maikai a kamaaina olailn, u paa ko laua mau uioa hou uwapo o ia ano. Ma .iia mea e oluolu pou . a'i ke kiuo i ku noho aua, a e hiki ui ko olelo ae,

"lie lnni' iluuik h ho honmi' oift hookahi ka niua uon« ia olulo anu. MU Muikouisia a pau, "nolie hun helo i K. l >- Liiki" walii a kekuhi p»e, hq lua cl>la guhx a mo na waiwni o ao e nhikohiko oi leeia uoho nna 110 ka poe mauao pili knlopa a hoopukapuka, peliea auiineNa e loaa nim' ka i» nui momouu rae ka pauku kiilo apo pnlupalu i ko kumukniumi hanhnn, n e lilo nn» hoi l:a apana waiwui liapaupau a lepohaoimi uo ko kumukuni pii o pakolu aiia i kn lilo. . (.Aole. i pau.J