Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 5, 1 February 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Puhu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA!

Ka mea i hiki i ka Puhu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona!

A kau i Kilohana, i Kaupakuo Hanalei. [Uuuhiia o Moeo Manu no kn Hiwahiwa a ka Lahui.] Helu 3. APAU keia mau 01010 a Mnaepa, hoi «leu la oia inaluna o kalii moa me ka manaolana no keia mau moa a P'iii, no k« mua a me ka hope. Nulaila, e ka mea heluhelu, ke aneane aku nei kaua e pa.ulehia me na ako nui o ko kaua unui puuwai e ike i kana mau h-iiia koa wiwo ole, ka mea nana i puInmi aku i ka mana ikaika o Sekotia i hookahi hele ana a paa ma ka poho o kona lima akau —a haule iho la na mana alii, na nmuii koa a me ia lahni holookoa a pi#H mai o » o o Ich «ioa malnlo o kona mau kapuai wawae.

Nolaila, ua lawo mni ka uiea kakau kaao i koua moolelo mo ka panai pu aiiu aku i na 01010 i w.ieia mo ka loea e ln aku na ka leliulehu, i piha ai i kn hauoli a iuo ka iiui nui o ko kakoi) man piinwni, a hiki i kn hopona i» koia kaao, alaila, o aiiiuno iho oo e ka mea heluholu, he waihau in nou o una koke ni kou inakewai no ki mea nona keia kaao. E liko me kun mauao lioakaka ni iliope loa o lea helu mua o keia kano. Ku hiki ana mai o ke koa mo ka pnlapHla n ka Moi imua o Mnsepa—la Mnsepa o hiohuii ana maluua o kona walii moe, oiai e koia ana koua m-iu noonoo a pau iloko o ka aina moenhane, aole he mea nana i hoala aku iaia a hiki wale i ka mauawa a kona makua n me ke koa i kikeke aku ai uaa ke pani o ka puka o kona vumi moe, a kahau aku ln kona pnpa ine k» leo luii, 13 Masopa., E MiSepa, me ka palua t\ pakolu oia i hen akn ai iaia. Puoho mai la o Musepa mailnna mai o kona wahi moe a kamailio ruai h«. Hoaha koii leo kahea e ka makna i keia wa V Pane aku la kn makua, oia no ka mea n leiuia e olelo mia i ke uhiahi nei, no kela inea a'u i hai aku ai ia 00, no ka 01010 kHiioha n ka Moi, a oia no koiu, nn hiki hou itiai nei ko kou me ka pala pnia mai ka Moi mni, n eia ma kuu liina i keia wn, nolaila, o nla inni oe. 'koke mai la o Mnaepa me ka lfeo nui, aole au i makemake e komo mai ohw i keia w» mnloko o ko'u rnmi nei, aka, he inakemake au o heluhelu inai oe i kn pilapnla a ka Moi me kiv inoakaka pono, mai ka nina a kn hopa. Ao, wnhi a kona makua. Mahopo iki iho, hoomaka mai la kona inaluia o holnheln i ua lot,u uei niai ka iiMia u ka hopo.

Aluilui n).ii lu o MiiBo|jii mo ki! kanalun 010 o kotisi tu>itu>o —Auo, o komo m«i 00 a nio ku mo» uana i luw» mai nei i ka letn u ku Moi, tnu in w» 110 i koiuo nku ai ua koa noi a mo koim muluviv, oiu i\o kn \vtv n Mhscjv,\ i nla mni ai iniii koiiu walii moo iiiui. A liuliu iki, |)aiio luai ln ua s[usopu nui i kann huaololo imia loa imun o ko I koa, mni ho.i mai noi nn '! E kn tncn hohiheln, tin ike ne In knna i kunn mau hunolelo i īiiimu nku ai i ke koa īiio kn wiwo ole, a ho moa no'ia na kaua o paulohia aku.ai i kona nu o hiki Pano iikn Ia hoi ko koa, ma ko'u ano h(3 koa ki«i mau no ka Moi, nolaila, ua hoounaia mai uei au e ka Moi e lawe mai i ka pahipala a ia nei i heluhelu aku uei, a oia wnle iho la no ko'u kuleaun i hiki mai »i, uolo no kokahi mea Pniii! mai la o Miaepa me k« liuaolelo wiwo ola iinua o ua koa nni, e hoi oe a hiki imua o ka Moi on, alnila, e hai aku oo i ko alii i kuu olulo paa, aole au i makoumko o liooniu hou m»i ko alii i kokahi olelo kwuoha no'u ma ka leta, aolo no hoi au i makemak'e o ike hou i kou mau helolielena, aolo e hehi hou kou mau kapuni maloleo o keia rumi, a ina aole oo o hoololio ann i keia mau olelo a'u, alaila, e hoolilo uo ia oe i lieluna no na miliona nhane ma kela aoao o ka lua, kahi unna o hookaawale mai i keia uoho ana, a nolaila ea, e hui «nia m»i oe ia'u i kon inoa. No keia mau olelo a Maaepa, ua hoala i i uiai la na manao uluku me ka hoohuoi o ke koa a e pane aku la hoi ina kona ano he kanakuaiakna, n rao kaua oihana ho koa, imua o Mitsep.v, oia keia. Mhi kutt la i lilo ai mnlalo o ka mana o ka oihana koa a hiki i kein la, oiai, he mau makahiki loihi ko'u ma ia oihaoa oui a hanohano, aole~an i ike a hal/iwai tne kahi mea kiuo e like me oe, a heaha la ka mana piha o hiki ai -ia oe e lioo'pukakokemai i kau īnau olelo pono ole imua o'u, oiai, ke ike nei au i ke ano o knu olelo, un hoohaahaa loa ia e oe ku olelo kauolui a ke i lii, malia no boi pabu, he mea na ke alii i maino ai a i makemnke ai e kamailio pu mo oe, a i ole ia, he m;ni haawina paha o ka pomaikai e ili inai aua inaluna ou, ool«ila, e like mo ka pono ole o kau nmu olelo, pela no bu e ike mua nei, ina e lohe aku ana ke alii i keia mau olelo mai a'u aku, aole au i ike i ka oiea a ke alii e hookauia mai ai maluna on. E ke koa, wahi a Mieepa, e kn koko oe a hookanwale ia oe iho mailoko aku 0 keia nimi, me ko kali ole uo kekuhi mau mii)ute, uolaila, na makemako au o lioao koko ia oe i ka'u mea i hni aku noi ia oe, akn, i moa o hiki pouo aku ai ka'u olulo imna o ka Moi, alaila, ua lilo kn'ii maii olelo i mea wniwai ma koia inliii aku, nolaila, o lioi koke oo i keia wn, n hooknn niaikui aku la o Musapa i kana iiimu 01010. P.nie hou mai la ko koa i knna 01010 hopo loa, maunili oe ike i ka hopo o kau inaii olelo, holo e hala ho mnu horn o koia la,' nlaila e ike no oe, e helii hou ana ko'u mau kapuai maloko o koia nuni. B k;t mea heluhelu, ke ike noi kaua 1 na olelo a Masepa imna o ko koa me ke kanalua ole, nolaila, e uana hoi kaua i ka hoi nna o ke kou a liilu imua o ka Moi me na huaolelo a ke wiwo ole. A p.m ka ke koa man 01010 inaun o Maeepa. hoi .aku la ua koa nei a hiki imu» u )<a Moi me na maka ioeua, rae ho lio ahiu L no ka waoakua, a h»i akn la i na olelo a pau a Masopa mai ka mui a ka hope. Ku nana ilio la ko alii me ka noonoo nui aiia uo keia mau olelo a ko kon opio M»fiep», mo ka manao pihoihoi olo.e lioike i kalii hnnololo pono ole no Mapa imua o koua koa ponoi, akn, ua haawi nkn la oia he huaolelo kauoha i na koa nei. E ke kon, e kii koke oe i kekahi o ko'u uuiu nlii n ino na Kuhinn, n o lioakoakou mai ma kekuhi o'ko'u mau vumi o ka lialealii uei. I ka akoakoa nna uiai o na moa a pan a ke ulii i uiakemake ai, oia boi na alii(i mo na Knhina, un hoopuka aku la ke alii i koua tu«nao. E ko'u miia alii a mo ko'u nian Knhinn, iu» kanojja aku nei au'ia oiikou o ho)o mni iinua o'n, no kekahi hnnololo a koknhi wahi koiki

uuku lo», nonn na maknhiki e hiki ole 1 ni iu'u uku mnhopo o kana I mau olelo, oiai, i na la i lmln ae poi, u» hiki īnai lrt keknhi 01010 kauoha maloko 0 kn pnlupnlu, i knknuia ma ko'u inoa o kekuhi o ko'u inuknaiuana, a i ko'u heluholu ana i na 01010 o ua leta nei, u« hoomaopopo ilio la au i na o!e!o a pau, a ua hoouna koke aku U au i kekahi o lio'u koa kiui ponoi i ka'u olelo kanolia 1 kn makuakane ouawahi koiki uuku la, ka moa naim ka leta i loaa ma) in'u, nae a liiki aku noi ko'u koa ilalialawai koke n)ai la ko'u koa me na 01010 pono ole a ua walii keiki la, a oia ka ia noi i hni mai nei ia'u, oolnila, e lohe oukoa i'ka olelo a ua keiki la mai iaia nei ae, (kon). A pau na olelo :i ke alii, ku ae la ke koa a hai i na olelo a Masepa imuu o na ulii a me na Knhioa, a e hoolohe pono nna lakou mai ka mua a kn hope. I k>i wa a ua koa nei i hookuu mnlio aku ai i kana olelo ann, ua komo koke j iho la na noonoo iloko o na alii a mo na | Kuhina, a e aneane ana e hoopuka i ka lakou olulo hooholo, oia keia. E kii koke ia o Masopa h me kona inakuakane, e hele mai imua o lakou, mamua ae o ko lakou puka ana aku mailoko aku o ka rumi a lakou e nolio nei. Ia manawa, ua hoouna' hou ia aku la ua koa nei e kii ia Maaepa a me kona makuakane, mo ka ha»wi puia aku o ka m.iiia o ka olelo kauoha iaia, iua aole e hiki mai ana o Mnaepa, alaila, e baaa oia i ka mana o kana oihana maluna o Masepn, a me ia mana oia i lawe ai a hiki imua o Masepa a me kona makuakane. E ka mea heiuheln, he keu aku no hoi keia koa, uolie no hoi he olelo aku imua o na alii a me na Kuhina i na olelo" hooweliweli a Mmepa imim ona, e kahi ana paha i ka uuku o kahi oiwi o M.isepa he kamalii loa la, he uuku ka he uui a pookela ka noonoo, a e nana ae kaua i ka Maaepa liana imua o ua koa nei. I ua koa nei i halawai aku ni me na helehelena o Masepa, ua lele koke m»i la o Masepa )ne he liona la no na ululaau e ule ana i kana mea i makemake ai, maluna o ua koa nei, a haule iho la ke koa ilalo oka houna. A oia ka booko nua i kana olelo mua i ua koa la, a he meu paha na ua koa nei i manao ole ai mamua, oiu iho la kona mauawa a ke koloka uliuli e hoouhi mai 'ai, a e kaiii aku ai piibu i >iu ma keln aoao o ka aim polinliu o kīi niako ka mea a kon.i puuwai i anoi 010 ai e nh.iki pu ao iwaena, mo kn hiki ole aku i ka palunn kuj)ono •o n i la o keia ao mauele. Ke ike pu ao la no kana e ka mea heluhelu i ko kulana o ka eueu M iaep.i, o ka ellia keia o kana mau hana koa me ka puuwai wiwo 010, a he mea hoi ua knua e hnlo ao ni, aolo me ka olelo wnle no na kamalii—a haalele wulo ibo uo i " Pnlo e iia hoalohn." I ua leou nei e waiho ana ilnlo o k» honua, mo ka makaukau o kiei aku koiia oln mn ke kae o ka lua, me ka leo nahenahe oiu i pano ae ai imua o Mi--Bopa. Eka mea nona ka puuwai lauakila, ka mea a'u o 01010 iii ni-'u iho a me ko'u uhaue, ina o ko'u mnnnwa hopo l<.a kein—iiolo oe i hnnnu ia mni e ke )fuakoko o- kekahi o ko keia ao waliine, aka mo he tnea la, nulnua mai oe, a ua hoouuaia mai paha oe e ka makua lnni ma ke ano he anelii, o noho a e nana i ka pono a' ino ka hewa maiuna o ka honua. Aolo oia wale uo, aka, o lra olua keia o kuu manao e hai aku nei iu oe, mamua o ko kanwalo ana aku o ko'u ola honu mai keia kino aku, a mai ka poho mai hoi o kou uiau lima.. Me he moa !u, ua kohoia mai oo o ka mana lani i tnea nmia e honla iiou njai i ka inoa o ko'u aina mnkiuihino uei, ka meu e paaia nei e na lima o Sekotia iloko o na makahikl ohikn, oiai, aolō au i hoopuka i keia manao me ka maalea, a i mea lioi e pakele ai ko'u ola mai ia oe mai, aku, he hoike oiaio au no kau hana e ke'koa no kon iknika lua 010 i kein sekona, pula wau o manao nei i ka hoailoua mna loa o kau miiu hana, a oia k« mea n'n e pnaua aku nei, E lilo aua ka oe he •hakn malnna o ka lahui a me ka aina liolookoa o Pelekane nei, a he mea nnu t e kukulu a inakia hoi i kn noho'na lahui o ka aioa, al.iila, e ikeia no uUiinei kau mau hiina ma koia imia a! u, a e like mo ka' huki in' ana ao o ka hiie inaluna o kona kin liinu, pela no auauoi oo e pii ae ai a kau i ka h.uio. (Aolo i pau.}