Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 7, 15 February 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA!

Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona!

A l;au i Kilohana, ī Kaupakno Hanalei.. [Unuhiia o Mosi> Mnnu no ka Hiwnhiwn n hn I,nhui.] llelu 6. Elii'v MEA lieluholu, o waiho iki k»u« i ku olelo «na no kn Moi, a o huli ae kauH n uuua i na hana a ka uieu nona keia kano. I ku ln u ko koa i hoi aku ai mai kn hale aku o M iaopa, aole p.iha ia i liuliu aku ina ke alanui, kaheu koke akn l.t o ilasepa i kona īnakuakaue me ka leo nui, I'] ko'u makua, o ko'u makua, ua Uiikemaku au ia oe i keia wa e olelo māi iniua o'u i kahi uiea au i maoao ai, ke ae m>ū oe, » ina nole oo e hooko mai ana, aUila, e hoolilo tio au ia oe i mea ole i ka minute hookahi malulo o ka ikaika o ko'u mau lima. I ka Johe aua o ka makua i keia mau olelo a kiii)a keiki, lelelo koke ka 'hauli 0 kooa puiwni me ka naau kauninha, a me ke kahaha nui, peneia iho la ka wau e liauaia mai ai e ka'u keiki, a e lilo pnha auauei ka inana o'u o"Ka makua maluna ona. A pane alui l i oia imua o kana keiki, henha kou u.'akemake e kuu keiki e hooko nku ai nu i keia wa ? Ua makeinake an ia oe e'hele e knai 1 mau pena kii o kela » mo keia ano ma ua hulekuai o Pelekane nei, a me na mea a pau e pono ai ke hana uoia mea, e like me ko'u inakouiuke, i keia L» no, wnhi a Maeepn. Ae, walii a kona niakna. Hele koke aku la ka makulikane o ua wiilu eu nei me ka awiwi loa e iiui i ka mea a kana keiki i makemake ai. Aole no i liuliu loa koua hele ana, ua lnua koko no kana mea i helo ai maloko o Kekiihi linlekuai oia nuo, u huli hui mai la oia a hilei imua o knua keiki, n hoike aku la oia i na uno pona a pnu, mo kona liai pu tku i ke nno o kelu a me keia mea ana e m ikeninke ai e penn. I» wa, lalau koke aku la ua Masßpa nei ia mau mea a pau a pua ma kon-i polio luiM, me ku olelo pu aku. E k-« iiuikun, e hooloho oe i kuu 01010, mai keia nianawa aku, a liiki i kou wa e ike ai i kekihi moa i hau.iiu e u'u mailoko ae o keia mau pona o kau anu mawnho o ka puka o ko'u rumi uei, alnila, e hoomanuo iho oe, aolo au i mnkemake e 104 he i kokahi halulu o kou mau kapuni maluna o ua pnpaliele mawaho o ko'll rumi nei. Noluila, 0 kmt makna, eahonui 00 me ka Liooko pouo i ka'u mau olelo a pnu, a mulia 0 halawai mai ka'u inau olelo wiwo ole rue ua liaawina o kn pumuikni e hoou uiui uiin uia keia luua aku. Aka, lie mea kanalna uae puha ia 110 ko'u munao 110 keia mea a'u e hoiko nei ia oe 0 kti makua, e hiliuai malnuu 0 na huii, a uana no e hookau iho i ke kiilaunn 0 ka mana 11 me ka ikaiku malumi 0 lui piko o ko pooo kau keiki uei. A pau kann mau 01010 ana iruua 0 kona imikua, lioi aku la oia iloko o kona ninii, a hooinaka iho la oia 0 linnu i na ptma, h kuha iho la oia i kek.ihi kii lio ina ke pona, a me ko kii o ke kannka e kuu ann maluna 0 ua lio nei, ma ke ano o nu kaua lio, e lole ana maluua o na inuliw.ii a ma ua p.Wi, a 0 lelo ana hoi m.ilunu (> ii« lauu mii, a 11 h hina iloko o na ululnnu, e Imlo nnu imnn n na onemi, a oia kmia kii «nun i iuiua ai, a kau iho la no ia i komi inoa niulalo o ke kii, a pela oiu i h'iua ai i na 'kii he uni wale 0 knla" a ine koia ano 0 1111 hoouka kaua aua o Ha aoao elun, mai ko 11110 o īia ka-

ua lio n me ua kaua hele wnwae, u o ko kii nno i oi «hui- o ka uuni a mo ua lielehelena o ke ko« wiwo 010 ma ke ano o.ohia o ke koa\ oia no ko kii o ke koa ino ka lio o komo ana iloko o ka papu iknika o Krlincboro, kahi a ko kalaunu o Sekotin 6 lianheo ana i kona niau ta, a iim ia kii no hoi ana i pena ai, aia ko kit o ka lio mo ko koa e ku anu malnlo o ka e huki ana i ka Ime Sekotia a hat|ie ilalo o na kapuai o ua kii lio noi. Aāa hoi ke kii o ka hne pua rose o Pelekane maluna o ka pahu hae, a ke nana aa hoi ma ka lima hema 0 ko ke koa kii, he poo kii kanaka ua okiia i k» pnhika<ia, a he ano eehia ke lioomwopopo aka i na ouli a pau o ua kii la, ma keia hiina a ua Masepa nei, ua koho pono liona puuwai, ka hoao e hooko pono ia mea, aolo me ka hana wale no a hanlele iho. A maliope o kona nana pono ana i ke ano o ua kii tt pau ana i hana ai, na lawe ae la oia i ua kii nei a kau mawaho o ka puka o kona koena, e like me kana olelo mua i kona niHkua. I ka ike ana o ua mnkua nei ona i na mea ona i liana ai me koua ao mua ole 1 ua nuo a pnu oia men, ua kahaha loaia kona puuwai no keia ike a nkamai lua ole o A iaia i puana aku bi me ka leo 'akahele imua o Maaepa, me ka holo pono ole nae o kana mea i manao Bi, nia hoi, ua lohe kokeia aku la he mau kamumu kapuai wawae me na puupuu limi» e kikeke mai ana, me kn muuHO ole o ua wahi MHsepa nei o ka Moi keia mawaho, aka, ma ka leo ninau aku a na Mnsepn nei, na hai koke raai īa ke koa ma ka ino» o ka Moi a nie koua inoa. Ia wa, wehe mni la o M»sepa i ke puka o kooa keenn. a i kona hn-lo ana nku, aia hoi ( u« koke mai la na maka o kjgQa.makuakane a me na lielehelena eehia o ka Moi. Haule iho ]b kona mau kuli ilalo a haawi aku la i na hoomaikai walohia imua o lea Moi. . E ka inea helulielu, ua haawi aku ko kauu Maaepa wiwo ole i na liUaolelo o ka waipalie, naauao a mo ka noonoo ]auna ole imua o ka Moi. oiai, ua popo no kana i kon* wahi kulana a me kona walii oiwi, he kainalii wale no oia, nka, o kaua inau hana a me kaua mau huaolelo e lioopuka mni ui, bc kanakamakua a mo ku nnauao io muoli. Ua ike no kaua e ka moa heluhelu, aohe oia i nolio ilei iloko o keknhi kula haaliaa a kiokio o P«lekane, e loaa »i la hoi i-iia ka unaunei, aole, aka, ho hookiekie a mo ke pakike knaakuli i ku'umn iain, nkii, bo iuei uno ia na kaua " i>apa aku «i iiii", h« Kupui, oi»i, ua lona iaia ho mmi haawiu.i o ke kahonka kupua. I» wi), un pane inai la ka makuaknno o Maaepn i ka Moi. E ke'lii, he mea knuinaha uo'u i kou hiki kino nna mni uei imua o'u i keia la, oiai, o ka'u mea i liai aku ai ia oo no kn'u keiki kolohe o Masepa mnloko o ka letn, me ko'u manao e holo pono ann la lioi ia nmn, oia kaaunuei ho noo ia. A nolailn, ua m»imo paha'oe e ke'lii he mnu hana hoopunipuni walo no ia imua ou, n no iu mea, un noouoo nui au no'u iho me ka hai nkn i kn inanao hope loa imua ou e ke'lii. Nol.iila, aole he mea nnna o panni aku i uku kupono no ka'n mau olelo, hookahi wale iho no, o ka liaawi wnle aku no i knu kino holookoa malalo o ka inana o kon uiau hma e ke'lii. No keia mau olelo a ka uiaku-ikane o Muaepa, ua pano aku l.i ke'lii me nu huaolelo ukahele, o hoiko ana iaia lie uiio oluolu, aole mo ka manao kaka-na. Aolo au i hele inai nei e hana aku i keknhi mea pono 010 imua ou i ki-ia la, nka, ua makemake uui au e ike a e hooninopopo i ke auo o kau keiki, ka mea nana i hoohoka i ka'n mau olelo knuoha iuia ma o ko'u koa ponoi nei, a oia wale no ko'u uke nni e halawai n e knmakainailio pu uie iu. He oiuio, ke ae nei au i kou manao e ko'lii, wuhi n ka makunkane O'Maaepa i hooia aku ui. la wa kaliea aku la o AnaLom ka ma-ku.ikano-o ua-wuhi eu noi ia M.i.sep.i, K M»fiepa, o Mauupa, o pnka k'oke' mai nn iwuho nt)i i keia wa.oiiii, ua makemake ka Moi e ike iu oe ano. Pano koka iiuii lei o Masep.> me ka leo :nno pihoihoi ole. E ko'u inakun, e kali iki no eliia iuinute, i makaukau au no ka liookipa ana in.ii i ke'lii maloko o ko'u keenanei.. A hala nu minuLo.ehia,

kalien koko mni l<i oia i ka Moi a mo ka kem o komo oku.

I ka \va i komo aku fti ka Moi a lii\!i\wui «ku konn mau kiiouolii nio Masepi), ua puiwa koko oia i ka iko ana aku i na helehelouii o Maaopn, oiwi, ua liapalapnlii in koua mau papnliua nie na wailiooluu liko ole o na ano pena aiia i pena kii ai, a me lte mau liaole hana keaka la o Honolulu. ke.nana aku. Haawi aku.. la ka Moi i ke nloha, a panai pu mai la iio hoi o Masepa. Ma ka nana ana o ka Moi i ko Maaepa mau ano a p>m a me ke kuiana o kona kino, ua hoomaopopo iho la oia, he mau auo helehelena kona i piha i ka naanao paa, me ke ake nui e hooko wale ia no kana mau hana a pao, a he puuwai koa me ka wiwo ole, a be mau olelo mana kana i hui pu ia me ka ikaika o kona mau lala. Nolaila, ua hai aku la ke'lii i kana miiu olelo imua o Maaepa nae ke akahele loa. Aole au i hele mai nei e hookan aku i ke kaumaha maluna ou e Masepa, no kaihmau liana pono ole maluna o ko'u koa ponoi i na la i hala hope ae nei, aka, oia mau hana nae ao, ua lawe mai au ko'u noonoo nui a ku.ihaua aku la i na'lii a me na Kuliioa, mo ko'u kali i ka mana o ka'u olelo alii e hoopuka aku i ko'u manao nou, aka nae, ua hoopuka aku au i ko'u manao i ko'u koa nei, me ko'u maūuo he mea īa nou e pniwa ai, aole nae i liolo pono ia me», nolaila, ua hele kino mui nei au e ike pono i kon kino a ine kou kulana i keia wa. Nolaila, e hni aku au ia oe i kahi mea a'u i hiliuai piha ai maluna ou, a ina e hiki ana ia oe ke hapai me kou puuwai koa a wiwo ole ma keia mua aku, alaila, e hohola hou mai ke au 0 ka lanakila maluna o ke aupuni nei o Pelekam., a ala heu mai ka hae o ko kaua aina aloha nei mai kona moe ma-1 lie ana mnlalo o ka mana p ka Moi Ro* bata o Sekotia no na makahiki ehiHo, alaila, he hauoli palana ole ia no ka lahui o Pelekane nei, a e hapai ae auanei oia i kona a kau maluna o kii mea a;iua e hoihoi-hoū mni i ke ea o ke aupuni a me ka lahui holookoa, alaila, e ileeia no anauei ka lanakila o Pelekane nei me he mau kukuna la no ka la e puka mai ana ma ka hikina a hohola aku i kona mau ouli nani ma na paia o ka welelau komohaua. lun,ia'u e olelo nei imua ou a ke hiilin mni nei ka nwna laui ma kona ano hemolele e hooko ia leeia mau meh. a pau loa, alaila, o ka hopena ia o ka'u mau olelo inamna o ka haalele ana iho o ko'u m»u kapuai i kou kt*ena nei. A pau ka ke'lii mau olelo, puana mai la o iUasepa iniua o ka Moi ine ka uioakaka le». 13 ko'lii, mamua o ko'ti hoopuka ana aku i kii'u mmi olelo ia oe, ke uoi mua oku. nei »ku nei au i kou mau onohi a e hoolei i kou mau kuuniaka uiiiluna o keia kii a'u i hana ilio noi me na heleholena o ka oihuna kaua lio, a e hooiuaopopo oo e ko'lii ia inea, nolaila, he moa eoiiia no ka puuwai ke uoii pono uku i koua muu ano a pau. A pau keia man olelo a Masepa, oia no ka manawa a ke'lii i hooko ai i kana innu olelo a nana iho La oia ia mea no kekahi mau minute, a pane aku Uka Moi, he moa oiaio, tta hoike inai na ano n pau o keia kii, be kulaiiii o kenn o ka liinakila o ka mea i hana ia e oe me kou iikamai, aka, ua koo nae ia'ū k& koho pono anai ka iooao keia kii. A ma ia olelo hopo loa a ua Moi nei, ua piiin' koke niai la o ilasepa. E lolie oe e ku'lii, owau no ia, uolaila, o ka'u mau meiwi pau a'ū e olelo ai ia oe, oia wale no k>iu e hoolohe ai, ke hilinai nae oe mnlona o'u'a hiki i ka hookoia ana o kou makeniiike e ke'lii, a iua aole oe e hooko ana i kekahi mea a'u e olelo ai, iilaila, e ike auonei oe, aia au ma k;a aouo o na Sekotia, a e lilo holookoa ana ka hoi kou kulanakauhale i ka wa poleole loa, a o ko Pelelekane nei mauliawa hope loa ana paha in. Ma keia mau olelo a MaS9pa, na pihoihoi loa in ka hai akn i knn.i luanao iniua o Mnsepa. 0. knu niea e lnii mai iii.in'tf, oi i ka'u o hooko aku ai 1 n:i wa a pau, e liko ine kou munao aiia lie pono. E ka mea heluhelu, ua ike pu ae la no kuua i na haua a Masepa imua o ka Moi, inai ka poo haahna ioa kunu olelo ana o like me keīa a hiki wale uo innia o Moi, ahe mea uo paha'ia n» leaiui o uiiiii-io iho ai, aolo oij ho luuaka, uka,. lio mea i iku uln in.' < A'dc i )7tUL ) '