Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 21, 24 May 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA IV. lIELU 33. "Ur. nnnl i\ molnlo maikal ka la, Lnlii\ia »c lu na luina nlil o ko kiln, Kukuhoa kulukulu raai lu ke kokn. Oli/mpia. IKEIA wa i huvo mai ai ka ahakanaka n\ai o a o, a pnaua liko mai la hoi, E ola ka Naila Kokokila ilineelu i ke Akua, a o mau hoi ka pae ana o kona kaulann a puni ke ao nei, a ma ka lokomaikai o na Lani, e malama maalahi ia inai oia, mo ka hoopomaikai pu ia mai hoi, nia kana huakai. Mahope iho o keia mau uluaoa olioli ana, ua heouluulu koke mai la na naita a pan, me ka makaukau no ka lioihoi aku i ka Makua Hudala me kana malihini kaiilana. I ka, akoakoa ana mai o ua mau keiki koa la o Pitesia me ko na ululaiiu oKilimela, ua kauoha oku la ke Kiaaina, e laweia mai oua lio no Rokekila, a o ka poe hoi i loaa na palapu o ka lealea, e hoihoi ia lakou a pau iloko o ka hale kakela, kahi e loaa ai na malama maiau ia ana. Ia w;i i lawe ia mai ai ko Hokekila lio, a kfui ae la no hoi oia ma kona hokua nani, i hele wale a hoohihiehu ia e nu pohaku nani a makamae. Holo aku la oia, a hiki ma kahi o kona hoa'loha Ivifa e ku mai ana, a j)ane akn la: E k'.m makamaka maikai, aole au e poina i kau noi ia'u. I keia ahiahi oe e hele mai ai ma ka hale kakela o ka Makua Hudala, a ia wa au e hana aku ai e like nie kau noi, e kuu makamaka. Kunou aloha aku la o Kokekila ia Kifa, a hoohuli ao la i kona lio ina kahi a ko Kiaajna, ka Ui Violania, ka Naita Sewatonda, a me na uaita e ae he nni, e kali mai la iaia nei. I ko ia nei hiki ana akti ma kahi o ko anuina lianohano e kali mai ana nona, ua holo mai la lui Ui Violania maluna o kona lio keokeo aiai, me ka hulu osetarika e pulelo ana mahma iho o kona o[)Uti j)aj)ale, a pili niai la nw ka aoao akau o ko ia nei lio, a o ka Makua Kiaaina hapauea hoi, ma ko ia nei aoao homa; a muhope mai hoi na hoa tmita hanohano a pau o ke kulanakauhalo, me Bew«tor«lii a i»e kona inau ukali. Kai aku la ka huakai a komo iloko o ke kulanakauhale, a i ke kaoo e heie ana ma ke alanui, o haawi mau mai ana na kanaka i ka huro, a he mau hoike ana mai hoi ia i ka piha o ko lakou mau puuwai i ka olioli. Pela wale no i pa iniui itt mai ai ka huakai alii e na leo hurohuro, a hiki wale i ko lakou kaj)oo ana aku iioko o ka pa, e hoo{>uni ana i ka hale kakela; a ia wa i loaa tnai ai ia lakou he maha o na pahukani mai na paiakuli o na leo hooho o na kanaka. I ka hiki ana aku hoi o ua huakai ln i ka hale kakela ponoi, ua lele like iho la na mea a j)au mai luna iho o ko lakou mau lio pakahi, a koino uui aku la hoi lakou a pau iloko o ka nuni hookipa 0 ka hale kakela, i hele wale hoi a olinoliuo o loko i na hulali o na pohaku etnarelda, delilim, ka momi, ke g'iila, ke daiinanu, ka onika a me na pohaku makauiae e ae he nui, oiai lakou e akipohe mai ana .iloko-o na kahakuhana lole levcta a me na ailika Damaaeko i liole a punio na heu. 1 ko anaina i nolio iho ni, ua ku koke mui la ke Kiaainn a hoolauna mai la i na lioa hanohano o kona pap;i Nnita

iinuao Kokekila ko Kon, n }>olu pu no hoi i ko Alii Se\va!orcdit a mn kona nniu ukuli. A pau ka hoolauna anu, ua kauoha koke ae lu ua Kiaaina nei o lioomakuukim koko ia ka hulo kakela nio na, inea a pan « pono ai ka aliaaina lnila ma ia po iho, ka wa hoi n lamia aloha īuai ai na nioa a pan nio ka olioli a hui liko i na loaloa oia po, mo ke kanoha ])ii aku lioi o ua Kiaaina la o helo mai na Nuita a pau me ko lakou uiau aalm piha a me na lako kaua a pau, e kiai a e nuilunia i ka maluhia o ka ahaaina. h like mo ke kauoha a ko Kiaaina, pula i hooko kolee aku ai na kauwa lawelawo a pau a hiki wale i ka niakaukau ana o na mea a pau i inakeniakeia. 0 na naita hoi kekahi i laweaku a hooko me ka hookaulim 010 i na kauoha i inakemakeia o ko lakou Alii Kiaaina aloha. E ka makamaka holulielu, o keia wa a kana o iko nei i keia mau hiohiona e inaaloalo ao noi maloko o ka rumi liookipa oka hale knleela, oia no ka hora 5 [)onoi oko akiahi; nolaila, e hoomanao oe e kuu uiakaniaka, lie elua wale no hora i koo, alaila, hiki aku kuua i l;a wa e wuheia ai na hana o ka ahaaina hula, o like me ko kauoha. Mamua ae o ka hiki ana aku i ka wa 0 liooinaka ai na lealea ahiahi; na e!eu ae la ko Kiaaina, Kokekila Hinedu a iue ke Alii Sewatoreda, e kilohi a e nuikaikai i na inea i lawelawe ia e na kauwa. Ia lakpli e hele makaikai ana, tia pane mai la o Rokekiia i ke Kiaaina : E ka mea hanohano—Ua malialo loa au i kou kauoha ana akn nei e hele mai na naita a pau me ko lakon mau aahu j)iha, a me na luko kaua a pau, oiai, ke lele e wale mai nei ko'u hauli no na powa—mo he mea la, e hooili kaua kimo-po mai ana lakou ia kakou i keia po, ua kuhi lakou, e kuu loa ana kakou ia kakou]iho me ke ano naaupo iloko wale no o na lealea. Ia wa i haka pono mai ai ke Kiaaina a pane mai la : E ka Haku o na Naita, aole au i moeuhane mua no ia niea, au e kamailio mai nei; a, akahī no ati a haupu ae la i kekahi o na olelo a'u i lohe ai i ke awakea nei, mai ka walia mai o na powa, i ka i ana ae me ke uno haakei, aole i ike ke kulanakauhale o Pitesia i kona hopena—Ea, ua pono ia kakou ke makaala. Ia wa no hoi i ae mai ai o Sewatoreda a olelo mai la, aoleno paha keia he meapohihihi, e ike mua. ole ai ke kanaka i lehia i nei mea lie oihana jiaio, oiai, o ka opn kekeuo o lui aoao pio, e ake ana e hookaa ia ka hoopai ana o ka ino ma o ka panai ana uku ika ino. A ina ko'n uoao, e makankau no au i nd wa a i>au e hoolaa aku i keia lima mo kana pahikaua, uo ka pono a me ka maluhia ou e ka Makua. I keia wa i hu ae ai ka aka a Uiv mau ulii nei, u holo ae la na hehe aka kuokuolo o ka leo o ka hapauea, a wawalo kuainai ae la inn na j)iiia o ka rumi hookipa elua, kahi i hoomakaukan ia no ka hookipa inai i na helunu iaunani kauaka ho nni, nia ia j)0. E ka niiikainaka heluhelu, ina keia wahi ke nouoi aku noi au iaoe, e ae mai 1 kou hoomanawanui, e nana iki kaim i ke kuluna o nn powa i koe iho, aole i luku ia, a oiai hoi lakou e huli lioi ana tna ko lakou home mauna, nie ka heana knpßj)au manaonao o ko lakou alii ka Moi Bufeta Kikenu. I ka wa i pnhee mai ai ke anaina leanaka, o huli hoi ann no ka. home, ua koe aku la iui powa he umiknmamalima e lomaloma wale una no ma kahionakupapau poino o ko lukou alii mo kekahi o ko lakon mau hoa. x\ole i Uiuiu ka lakou ku ana malaila, na huki ae la kekahi o lakou i kekahi pn-dala, a puhi ae la he leo kani maokioki, a nole lioi i u iho ikeia nku la he mau lieluna nui o na hololio e naholo puahi niai ana i kahi o ka leo u, lakou i lohe aku ai. I keia j)oe i hilei mai ai a haluwai me ko lakou poe poiuo, a ike iho Ia hoi, i ka mea i hanaia no ko lakou alii, ua pnka kokeae la na huaolelo hoomainoino 'a hailiili i ka īuoa laahia a hainolele hookahi e noho ana. ma na lani kiekie, me ka lakon olelo ae hoi, e leau koko aku no ke koko imuninao ko lakou alii muluna ilio.o na meu a j>au, o noho una maloko o ke kulanakauhale o Pitesia. (Ash i pau.)