Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 25, 21 June 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA!

Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona!

A knu i Kiloliana, i Knup&leu o Ilunalpi. [Un«biia o M»so ifnnu noku Hiwahiw» n U» Lnhui,] M AHKLE I. 23. iA WA piine hoii mai ia l:c leo.i, he mea oiaio īa, al;-,v i ko koa ojtio uae, !\olo oin i niakeinuke ikiia tunkou o konu) pn iloko » ke Umia ana me »u eneiiii, nolniln, o ko nuikou ano e noiio nei, nie he ineiv la, l)e poe makaikai wule aku no i kana m;ui hnmi koa lannn ole, ka uiea i ike oleia, iloko o ko kakou lahiii, u he aie nni leeia no ko kakou tioho'na kino ma keia honun. A no keia mau oleio a ke koa, ua noonoo nui iho h ua kaikaiuahine alii nei i Uavui mea i luanao ai no ka wa e hooko ia nuii ai koua nianao, a no ia t#iea, pane ae la oia i kuna olelo kanoha i \n\ ko-.i iiei, E noho ana mako» maanei i keia la, a tna leo, hom 7 o keia ahiahi, e kamailio hou ati tne oe, Ae, wahi a ke koa. Helo ae la na leaikamaliino alii nei m« koua nmii hoalielo e niakuikui i na niea a pau o loko o l«x pakana a me ka poe !sekotia o noho ana ma. ke atio he ]ioe pio hikou ua ke koa opio o Peiiikane, ka niea naua i i kona aina makna a hiki wale i kti jiane-poo o kona ola hou ana. I hi hiki aua ;'kn i k<t maiuiwa a ua Mitd«n«3 Rose nei i kauoha alm ai nia o ke koa 1«, oiui, liewa kupono paha ia iaia e knkui olelo pn ai me koa no na mea liuna iloko o kona umanniū, ka iufii hoi a kotia man houhele i iko ole akniii i na mea a ke kiiikaiiiuhine alii i manao tii e hooko pono la konaiinia niakein.'ike no ka meu uoua keia kaao, nka, aia aku uo nuy ho uiim ineiieu inauwe o ku nliinui t? ku mai ai lie kahoaka o na ouli o na iitc:i 'iinin nm nn ike hooiim kmilii o ko kiinaka, e liko ine ke kau tuia niui o kn iiiiiliinn iniia o Ililo u me lloakn, aka uuo, uoio no nio na ni-anno awiui a |>i)[)H,iliti]i] e hnnaia ni tieii\ mea huuu, nie na kuonii nmlio aim 1110 ku akahele lon mo hn kni nialino la. I ka hiki uua ue i ku honi 7 uhiiihi o iia la la, ua hooko io niai la ke koa e umi e. WoiUeiko iuia ilio iinua, o uu kaikamahine alii nui innloko o ka ]iakaua. I ka hiki io luia niai o ke koa e like me ke kanoha, ua hoojitika nku I;i im Madiiti)G Rose nei i kona inanao, JC lee koa, aolu ii'u niea e ae i makeinake ai e kumailio pu kaim i keia wa, eiu wale iho no, he mea hiki anei ia oe e h»i pouo niai ia'i) i na hmm • koa a ke koa opio Peleknne e kaao nnUi ia la <s ko kakou lahui i liein man la mo U«. haiioli nui maluna o na nien u pau e iiolio lu ma ko knkon nuui honie., no ia kaulana ae o u.i oi'io l't, nolnihi, ua ako aui mi_ e hele iiini o iko pono i kann. unui linna koa n pau ninluna o ke lenhiiu kiiuii, Pano koko akn la ke koa me ko kanalua 010, E ko loiikaumhiue ulii, e liko nio kfin ninau ia'u no ko koa opio Pek'knnea, ho oinio, nolo au e hai nlui ana k oe nie ka hoopnnipniii, 'aUu, e liko no ino ko'u ikenmka i kumi iniiu. liaim koa. imiia o kn pon Sukotia mn ano lie kotv \iouoi. tiu i helo mai ninhopo o knnaj uiaii inea a i«\u <i liunn iiini ni niahiua u'u ii uie ko'u iii.ii) hoa, ko hai iiku noi \ uu ia ot! nio ka oiuio, o kana inaii hana

koa a yau U:i nu'n. muia i luHnmnlin akn i fi;i Si'l<oti:i inai konu nlo aku, lio inann ikaikn kona un- iio nuo knpua ln, u lie niana pilia hoi m.iilniia uiui, a nm ia aiio koa »o o ua koa opio la i liooiuenoi l mai ia uiakon n uoho mo. ka uiaulahi iloko o koia pakana, ako ike iu l i uiakou i ko uno o kaiiii niau haua u puu loa, a ko hiliimi uvi nmUu nio na iako kuua n pau i knlakuhi walo no, n oialii hookahi ka inea u alo hi ī ka niako, ;i pela wal« ilu> hi iio iuakou niai ka hulo aua mai n i hilei \vnl« mai la 110 00, a oiu iho la no kona niooli-10. 1 lia piui una o ka ke koa mau 01010, |iaiiō koke ftku la ua Muekune Ryse neij Owni kou iuc,:i ponni e ke koa ? Hai tnai Ui ua koa uei, o Runesila ko'u inoa. Ano i keia wn, ke uoi inim aku nei uii i kon oluolii, e ae mai oe i ka'u mau mea a [iau o e olelo uku ai ia 00, a mainnli wale no oo o kn'ii olelo e hooko ai me ka lohe ole mai o keluihi inea e »e i ka'u uu'ii i inaniio iii nia ou lii, a hiki wale i ka luanawa e liaaheo iho ai ke kaliuinu guhi uielo.inele o Peleliane maluna o ko hakii kou o]iio, alaila, e loua no ia oe he inau hanwina o ka pomnik-ai a nielea hanohauo kiekie ma keia mua aku, a o ka hnawina hope wale no ka uiea n.-uia e t hooko ole uiai ia mea, noliūla, e hooloho puha oo i lct> kiiiini nui o ko'u maiuio ana pela, wahi a ka Llaehune Hose. Ae mai la o Uiinesila. Hc inea keia i knka pn ole ia ea'u mainua me ko'u mau makua a ine ko'n riiau lianau mua, owau mile iho no au i ko'n manno pela, no ka mea, aole paha I e lilo wale aua uo ke au o ka mmiawa i lea mailiai waie no o ka noho aua ma keia niua akn, ina e hiki pouo ana ko k:ikou kon opio i ka pahn hopn o l;a la- | uakila ma keia mua aku, a aole pah-i e | ikeia una kahi mamiwi e aleale a\ kona J punwiu me na manao kupilupikio e liio j ni ka maluhia o ka noho aua o ka lahui j o Pelekane i mea ole mai koaa maua ikaika mai, a heuha la auunei ka kakou ! mea e luioa aleu ai imua ona. Me he .nien la, ina kun nooiioo īuaikai ana, o | ka iuua, y kim haawi ana aku ia'u iho e l alū jni me ia iloko o na popilikia he nui, tua ke iiliiiilii ana ine ku inaka o ka paliikaua i ka laaakila ana ma ko kakou noao a 'uiki i ka nioknainii o Sekotia, me kuu hai olu akn iaiā, owau l«e koln o ua kaikninahinu a ka Moi Wiliama o Pelekane, aole no pnha ia e manao mai ana lie kiiikamiiliiny au ke hanilia kulii mau luum ano e, tua ko'u hoolilo ana iu'u iho he ano knlanu o ke koa opio, alailn, e hooko nn iui i nn olelo » pan e kauohaia mai anii ia'u i iia wa a pau a'u o hele ai ilolio oke l;aua ine ko'n ike oleia. A o ka lua o na u>ea a'u i manao ni, malia o luuiwi uiiii koiia pnuwai i kona aloha uo'u nei, mii ka lawolawe pn ana ukn me ua koa opio lu o Peloknne i ka puu make lioolealii, a ua ka uiiuia lani e hool;o mai ia mea, he kaiknmme ia no'u ma keiu ola luia, a ina o kau io iho ana ka honilonn o ka herita o na koko elua o lilo i hookahi, alaila, ko hoiko nei au nio ka oiaio miioli, oia no l;a lioopunana aua iho o ka loi momi olinoliuo a nie lto kalauuu o I'elekiuie innluiia o ua lum opio la. Nolaila e Pviinesihi. e hoi oe i Pelekane o. imi ai i na mea a \iuu e \iono ko'n liele ana i ke kiiua a me ko'u mau aahu kupouu e nalo ai ko'u 'heh'helenu nno wahine, n o na mea i koe uku ia'u ma ka'u hai ana aku ia oe, luui no lioi iii e uoonoo nku. Ae, wahi a Ilunesila. la mnnnwa haawi aku la ua kaikamahino ;ilii nei he man hila elala mn ka lima o ke koa, a ina ka inoa uo o Maehme Ro.se : ii hala akn la na koa nei nie ka manao hanoli a me ka eleti. | Ma kein kaiiiiileainailio ann n tia kniUuniiihine alii me ke koa, ua kom'>! niiii la na manao hoohuoi iloko o kona mnu hoahelo no keta iueu, aka, aole nae « hiLi ia lakou leeninau aknia meaimna o ko lakon haku uliiwahine, no ka nieu, aia lakou a puu nialalo ona. a o Uauo. in/Ui olelo wale no ka lakou u hoolohu ai, nie ka hooleo pololei a hilei i ko lakou hoi ana.i P<Mek;uto. Ile nuui la helo kn ko koa Runesila ina ke alnmii n hiki i Pe) tl kane, a hele koko uo <>iā ninlol.') o kekahi lialo hiunu 1010, (o like mo' kahi t\ na halo lola nu i

: llonolnhi nei, a hoi leoke aleu la keia e j liaiw, o like me ka makmnnke o ke kai- j kamaliine nlii, a pela n<» oia i hooU ai i na me;i a pau, nole no lmi oia akn iaia iln, imua o Un Moi a hnla kokahi inau la. A makaukau inv mea a paii loa, aole kekahi mea i koe, ulaila, j tm huVi ho'i aku hi keia. ' I ko. li.ia i hiki aku ai inuia o l;e kai-j kaiiuihiiH'alii M,idame Kose, uahoike 1 aku !a oia i na, mea a ]iau km, e iike me ke kauoha, a ua lilo ua koa nei i inea I iuaikai i ka inanao o ke kaikamahine ahi. Ia wa koke no i komo ae ai ua Madame. Rose nei i na uahu kaua i hauaia ma Pelekaue me ka nuni nui, me na pale sila e nuuiia ai na roana kaua o Sekotia, a ike ilio Ia tia Madame Rose nei aohe walii hemaheina i koe, oka ukali wale akn no i kahi a ke koa opio e, hooha\iana aku la e kokolee i na okana uina a pau o j Sekotia, kahi e kali niai la o ka hil;i aku inuia o lakou. j Eka makiunaka hi'hihelu, ua nalo fio I nei lia mea nona ka moolelo ma kein wahi, ka mea au i kauniii ai o liiki aku kann inan lnina leoii i kona pulumi ana i na pnkaua o Etlineboro a nie ka hiolo ana o na nnina iknika a pau o 1;b Anpni ui o Sekotia mai kona ikaika lua ole i uuii. Aka hoi, mamua o kou kali loihi iiim i ke kiiikamaiiiue nlii, oin no k« mea i lilo ai ko kakou koa opio i mea hana pono ole ia e. na mana o. ke knnawai o ( konn aina makuahine, a mahope no oe e ik« ai i kona hana hoomainoino ia ana, a ma ia wahi e komo mai ai na manao ehaeha iloko o kou pnuwai me ka walo- ' hia nui no ke kōa 0[;Ī0 Masepa, a e kamailio kauu nona. la-Masepa e hoomaha ana me kekahi 0 kona niau koa ponoi maloko o ka pakana, na hiki mai ]a kekuhi lono innia o Miisepa mai ka Moi Kobata mni o Bekotia, e hiki mai ana imna o ke kahna kaua ke keiki ulii ponoi a ka Uoi Baraka Bobata n.e leona pualikana iiui, a ine kona uuui kou i aoia ma ke kola o ka oihaini Uoa. ho keiki ukamai maka |iana aua a me ka nou nna i ka niaa, o leann ]iun ke lele mai, ka lele aua uku mai kana kakakii aku, na liiki loa iaia ke pana 1 na holoholona hi!ii ma knhi mmuuo loa, a pela no hoi me na uiunn e lels l;o--iuiu ana iloko o ka lewa, a lie alii opio inania loa i ka uhai ttna i ke dia a loaa no īaia me kona inau liina, a ua oleloia oia ma liona moolelo, aole ona lna nia ia liana, u pela no i manaoiu ai oia, ua hiki loa iaia e aa mni iiuua o lee koa opio o Pelekane. Aol<: oia walo no ka ike iao U ui ua. keiki nlii la, aka, no kona nmn inau i ka hele ana iloko o na nlulanu ī ka hnhai holoholona, nolaila, ua hui \>u oia me l«ft >' lii ona powa, lea poe i oi aku ma ka pepohi nna i l;a niauawa ]iokole loa, & iiw ia hana uua e loaa ai ia lakou ka'waiwai uni, aun hoahu lakon maloko ona liui huna, nia na ]mli a me na awawu, kahi i ahii ni o leo gula u ine leu da!a he. ntti wale, ama ia hatm oia i launa mau ai ni« na poe powa, a ua aoia inii iu hana, ana kajinia oia he Liona Uliiula no loko o ua uliil.ian o Lamaila niu Sekotia, kahi o ka punana o ua [iown kahi hoi e puka mui n: o ka poe Niūtiv i mmu i ka hakoko ann, mo lie iiuui pipi koa )a. I l;a niakaul;au nna o na keiUi nlii nei j e hele mai me kona pnalikoa 17,000, he 14,000 ])ou Sekot-ia a he 3,000 pou j [iowii, me ko lakou alii nui o Domitiano, j he kanaka oia i hanauia ma Italia, he j nuiu lala ikaika konii, me na maka leoa J wiwo ole, a he punwai eleele tnaemaß ole ; o ke ola ana nia Ueia ili honua, a he ano [ oluolu 010 ma ke kumailio ;ina, a he ahii) ( niiui oia mai ka noho aua iwaena o ka , lehulehu, (i he makemake ole oin i na i hana mnikai, o ka punikoko nio ka haa- j heo kana mea makemake uui i na wa n > paii, a oia no l;ona mea i makeinake uui J ai i lea powa, a he hnna e maalahi ai me 1 ka pokole loa o ka niiiniiwu e loiia mui ni o kn waiwai he nni, e like rae ka makemake e luiua ui. Ea, ko hulinmiihi miii nei ke keiki alii o fciekotia nie kona [nialikana umi, a me ke. alii nni o ka ]>oc powa me kona uuiu tatisani poe maliope l emn, ke hele nui mai I la o haknka n\o. na Uuu\ a'uiē tui hvko kaua iuina o lee koa opin i\l;isopa. {Aole i