Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 28, 12 July 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA A r . lIHLU 30. " In'n i pnlulululii ni n hiolnni, lUeiliu lu nu i nsi uuli paluu.lmo, K kupn uliuhiu iino o iii nn maimo, ] V ' k" k h "°"i V° '" " ll u "" , "." ,,lliwai l'uiiliuli kni lipo eleelo O Ka ■ Weliwuli." Jiymen, IKA IKE iinii nvii o kn īmi o w\ powi\ un uiiiko ko lakou alii liou, kn inoa n liiluui i hilimii ni o lilo i knmi'l.nui kedorn iimn» o hoomnlu i ko ]nkoo kilinpiii nupuni powa, a i popo owilii hui niiim o hoonee i lhkou m«ii hnn;i niiiewiiewii nie ka liikiwuwe, iu wh I<ikou i puheo aku «i me ka punlii nui mni nu iniiknkilii »ku a nn koa Pitt*sia■ ino iiii luinoklo uin ka wnhn, Ua iiuliee k.ikeu e,—ui» innke ko kukou nlii i kel« dt bolo ino,—ua make o Mudaoa ku Weli—Alohi ino. I keiu wa hoi i haalele pau nku ni nn kon k»un lio o ka aono anpuni i nn knpuni o ko liikou mau lio, tne n;i pahi e ouoiika ;uih i ka lewa, a e hookihenheti in nn i hoi o kn hooluu ula o ke kuko o ko l.ikou niHU enemi. I na powa e puhee la me ka pupuahulu nui, a e haia ia la hoi e na koa knu;i lio nii.lnlo o ke «lnkHi ann a Sewatori'da a me ka Jf«it-» Afeg«ua Lisi, uu holo mai hi o E.nkekila a kunou aku la imna o ke alii lludilij, a pane uku la, Un hiki niiii nei kakou i ka hopena o ka k»kou mau h>>na, a ke hauoli nei au, ua loaa ia kakou ka lannkilH, aka, ke kn'jm.tha ]ort nei nae nu i ka hiki ole ia'u ke liuli hoi pu aku me oe e ka maku.i, a hauoli pu me oe nokeia lannkila, 110 ki» men, he huukai ka'n aiu mnmua pouo kB,»luholo. a ke knli mai nei lioi nn niii pi.maikai, a i ole o ua ]oli aua palia iio ka poino i.i'u, nolnila, e luln lima liope loa kaua i keia wa, a i kou hoi ana aku, nnii poina i ka hnawi ana aku i leo'u alolui oiaio i kau Ui Yiolauiii, a na ke Akna e hooloihi uiai i kouolaana ii hui linu kauaLnliUi mni la o Hudnla i ka lima o ke koa Rokekila, a liono mni h» e kamailio, eia nae, nolie hiki, mo he mea lu na piliki.i kona puu a mo koua leo. No kek..hi iiiniiawa oii» i puneleo ole mai ai, n m.ihope puka uini h» he miui. whlu' huaolelo pokole, oiai hoi na kulu wuiuiaka e hiolo m.ikawalu iho ana ma kona m»u papulinn, a penei na huaolelo akulni ana i pnne mai ai, E ke kon, heaha la ka'u o haawi aku ai i nku panai no kon lima kokua iii'u a nio ko'u poe, oiai makou a pau o aneane amiemilo holookoa ia aku ana iloko o ka loa miiuilo o ka liaulehia ana i mau luahi mannouao nu ka inaina o ka poo a kou iknika a me kou eleu k»niah»o i hoopuehu aku nei '! E-i, o Hokekil.i, anoano hiki ole ia'u ke no nku o liele oe mai ke ulo aku o niakon a piiu, a kaa ka uku o ka kai iiu i hoike tuai nei imua o makoii u pau, iika, 110 oiaio nan, o ke au o ka Uiannwa i» me ke au kokoia o na kai, aolo ia /nuu moa he inau mo« malalo o ko kakou mnu liooponopono ana, e liiki ai la hoi ia'n ko kaohi nku ia oo uiai kou haali'ln ana nmi in makon, h hele aku oe ina ke ala e hiki aku ai i ka honuu o ki» mea au e imi nei. Nolailn. o hele oo a o lawo akn no i ko'u aloha oiaio i uwili ia iuo ko kaiimahi» ehaohn no ko'u ;āe nui iu oe o ko kon. 0 kou umnao maikni i lioiko uiai nei no ka'u kainalei, aole hii o liniile i ka hoiko anu aku iaia ia mea, a o hniioli lua 010 mianei in ko loho nkil iii kou liinu kupniuahu i luiopu-

kelo uo i.ua in.ii k,i inako mainoiuo .tua. Nol.iilu, o kuu keiki, e helo pu <u« im> k.i u ni.ui nonoi nna a pau i na L ni uo kou mnluhia u nio k,i hooponnukaiia k.ni huakiu' AKiha oku koa huiakila. Huli ao la o Kokekiln, mo nu maka i lioohaloiloi i;, , m waimaku a aloli, la i na koa u mo na alii o ku mai """> n<l Kikon hoi nu waini 'ki i hiki 010 ko pnlikiia.'a ia m'inawa no hoi i i.lo!,» mai ai D i koa tni> l<n o pmi.i ana ao i kit ; lnkoo iuiiii mea kaua unuiiua pono, a panai m.o l.i ino m lniaolelo uio ko eehin, E ol iko koa o na kon i na Mana L-.ni. I na koa lioi e l)iiro mai ana, un ikei i aku la e oili m.ii ana mai wnena mai o ia poo ho kanaka aoo, holo Iliai la i,i a puliki i nn waw»e o Ilokekila, me kona pno o knlon mm ilalo, oīai hoi e hiolo pi.» ukinki aiia na waiuiaka ilalo, mo he m mi kuaiiA poko |„, a ia wa no hoi i huli iho iō o Uokekila p.uie ilio la, E Kifa— kuu Kifa alolia, —Aole au i poiua ia oe. lio oinio, hookahi po he eueini au nou, aka inehinoi, ho honloha au nou, oi i ka'u o liooko ai. E Kila, aolo au i poiLi llokekila no o kamailio nna, paa iina kekalii Naila i aahuia i ko kapa ki la eleele 1 ko ia noi lima, a pano mai la, .ili ka laea a'u i kapa ai ma ka ululaau lio anel.i, i ka hi nii.mna akn onohinoi, aku auo, na liiki mai ka wa a'u o haawi aku ai i ko'u aloha, no kou hoopnkele aua i ko'u ola a me ke ola o ko'u kokooluu, oia ka Naita Upi-haina, mi.i kn lima mai ona poAva. Ke hoonmnao nei no paha oe e ke koa i kela ponalia moh.e--l«e a innua i knna leulea ai a hiki mai ai ua powa. 0, eke koa, naui ka nui o ko'u aie ia oe. Ma keia m.iimwu i nnna pono mai ai o Ilokekila. a iko pono mai la i ka mea . nona ka lima e paa uei i kona liiua, » in . wa oia i paiie aku ai, oka Naita Ore- , ina ka keia, 'ia opio liopo ole a'u i ike ai—Aloha ea. Ke nonoi aku nei an ia ue, niHi hookuu oe i kou manao a heiomaopopo aku hii i ,)» niea i hanaia ma ka ululai.u tn»i ko'u lima aku, e kapae ae ia mau iu?a a hookomo aku hoi iloko okn ipu oka hoopoinn. He oiaio nae, nw.in no k:\ mea nana oe i kokua mai ke poholo a,ua nku o kou ola innia o na makiikil.i kuua a na powa, a pela pu uo hoi kou hoa N. ita, aka nne, o kei i maii mea, lie mea ole Eka Nait i, hookahi no mea nui a'u e liauoli nei, 0 kou oluolu ana īnai'oko mni o na hauua lanu a ka opu iuo īuehioei, u kuhi au e moo ana la oe m« kahi moe no ka moo loa aku a komo iloko o ka muliwai j eleelo o ka m-.ke. j I ka iko iuia mui hoi o Hudiih) i ka ' Naita Orema, ua kihea ia nku la ka hiona kahaha maluiia ona, n o mai la oia 1 kona lima imua o ka Naita n olulo rnai la, Na ka lnkomaikni palena ole o na Lani i kokua mni ia oo o kuu keiki. Hookahi ii'u ninau, na oluolu unei oe V Ao, wahi a Oi'emn. Mu keiii mnnawn, hnli mai la ke liinnina a olelo mai ta ia liokokila, E ka iiien h.uiohaiio, nlin p.iha oe e hele e nku tna kau linakai a akoakoa mai nn koa a ma na nliikoa pnkalii u pau. Ae, wahi a liokekila. Ia wa kauoliaiii nlui In ka mon hooknni o-le e hookuu nku in i im kani o k»ma [iii no ko kahoa tiku i im koa a nie ua nliikon e akoakon mai. Emoole a pnn a pau knku nnn imua o ke nlii Hml-.hi. A i kein wa i hoonialea ia nku ai ka helu ia o na nliikon i mnke n hoehaia p.ilia, a pela no hoi na koa. Mii ka aono o na nliikoa, nole hookahi i mako a ehn, a hooknhi wnle no aliikoa i nnlowalo, oia ko aliikon i ikeia nmlunn 0 ka lio kookeo nini, >i nnna hoi nn pua 1 lele ni ii ku na powa e makankau nnn o kiola uiai i k» i lele o k» innke mnluna o llndala n nu; BewntoredH. okn nui o na koa i hniile, lie lunu hanei'i mailuilu wnle ilio no. A pnu k;i helu nna, un knnoha aku In ke Kia.iina i na 'koa, o hnawi no i mnn liui'o h<iu iio ko koa liokekila, ku Puhi Ol.ili o ke kahui knua. Mahopo iho onn leo hnro a aio na* leo liooknnikHni h-oomaikai ene a na koa i» DW k<i lolioleiii), ua oili pulelo nku la ko kou R)kekiln im kana huakai nmlunn o kona lio i knkele ni m ko kahua knui), a he makana uo hoi ia mu ko nlii 11ui1..1.i nku.

I ii-.i k pn u lelo ni.imn a ka lio e lawe la ia llokekil i, aolo i eino kapoo aku 1« ia iloko o k'\ ulul um e w.ūho pono mai uia niiimiiii oii'i, ia w.i uo hoi i hnli ««■ ii na koa l'ih.nin a ii)e ka h'hulelni n pau a o ko kn) inakauhale k \ ihu. Ma keia wnhi, o hanlelo knkou i nn t<oa o hvili lioi la i kei lnkou mnu home, *a e hoomau aku knkon i ko alualn an» Uinhopo o liokekila e uhai ia la e ka liolo a konn lio, a, uole e emo, o loaaakn no ia e knmak.imailio »na me kekahi kahuna Moneka o nneane nna e nvik« mnlo ko o ka nluUau, lie nnenne lie 50 mile mai ke kiilanakaiihale nku o Pitesin, a 0 ka horn umi ia o ka po. MOKUNA VI. " E linnahu aku iiiin, ll.il<i> .1 l,u k.il.ik.i o ka pomaikai. I L.-i (inia ni-a konaa-1, ) I.ei Ahi inu konn poo— 0 kn ilii.-ii [wnli-iu i ko Akua." " Mn ki'ln nnn v - li wi*ll. 1 .»>l..kii ni n« khlionkn weli, Kupikipiki» i\i iiii no oi>ua, Hoiko iiiin i ku imiiii), Aoii' i .'iii..— Poini iin 010 oilio knnikau. Uu^ioiHo—un aii/ne—ua make." 0 oe anoi kn mea a ko Akna i hoike inni ni ia'u mn k« hihio, nolie m ikuakane nolie niiikunliine ? pela i ninau nkn ni ke kaliuna Moneka i.i Kokekila, oi-u oin o kupee nna i kona mau kuli nia ka aoiio o ua knhuna nei. Eka makun, he oiaio owau in, wahi a liokekila. Ae, i pme hou mai ai ua knhuna la me ka hanu nui ana ne a me ka helehelena hauoli. A«, ooe ka, ka ke Akua 1 hooknawnle ai i mea uana e uhi keia kino lepo i kona anhu he lepo. Anhea oe e kuu keiki, he mau miimte pokole Uo'n i koe m.i kei.i ola ana a hoi aku au me ko kakou Makua Lani, u nolailn, o k.i'u noi ia oe e kuu keiki, ia'u e lilo iho iii i luahi ua ka elelo o ka make, a hnln ae na no o ke kanaka ola, nUila, e lumai koke aku oe i ko'u kino iloko o ka lankupnp iu ine kou nana 010 e kuu kei ki iua hoailona hanohano. 0 kon uku e knn keiki, aia mnwnho aku nei he ekolu iu;iu hipa, no lnkou ke aiai o na liulu e like me ko ka lmu, a o ko lakon mau kiwi, he lelo e like me ke gnla. E kuu keiki. e haawi rnni i kon lima a e aloha kann. Na ke Akua e hoopomaikai m-ii ,ia oe. 1 lawa no a pau na olelo a ua knhnna uei, o ke iiili ae la no in o koua nho a lele IoH, a w.iiho iho ln kona kino lepo. oiai, un hnla ke kannka ua lilo. Noho iho la o Kokekilaa puana ae la he Luni) huaolelo pule kopono no lea poe i mnke, n pu), lilau nku la i ke kino o ka Mooeka, kaikai ae la a m-iuele aku lu no knhi o wniho m.iu ia ni ui kino lepo o kanakn. 0 kn men kupauahn loa ma koia tnnnole ann a ko koa i kana ukann, o ka lonn ana nku no inia he lua un l)oobnm.iina ia konn wahn, a o knli nmi tina no knna mea e hoopumehaua ai, a i kn Imomaopopo aku ma keia inen, ii>o he men l.i, na ka Mana Lmi no i hooinakaukau'no ka lepo o kana kauwn. Ika uhi nnn o ka lepo mnluna oka lepo, ua hoi nmi ],» o liokekila a hoaumoe iho la i kona poo a me konn kino holookoa ia po. A poha mai la ka malamnlama o ka la i ke knkahiakn ae, ua welie ia ae la lioi ke knpa pouli eleele e ana i ka houna iua lioni mamua iho, ua nla ae la ke ko.i uiahnnieha a elei) uku la i ka uono o kouii lio no ke alahele. Inia nne i puka aku ai, ua hnlawai e aku la kona mui kiionohi tue na hipa a kn lu-iknn Monoka i huoilina mni ai iaia i kn po nuiii. Lle oi.iio. he aini ko Inkou mau huhi 0 like mo kn hmi, a he mnu kiwL_aJike kn 'elo me ka wnihooluu o ke j Nnna nku 1a ia me ka makemnke nui 1 ua iiiau wahi h loholona hooilina uei !o ia nei, nkn, hookahi moa -nni nnna i ! liookuia m.ii i koun makemake,, oia hoi j lea waiwai 010 o uei uiau holoholoua nia j kaua huakai, a bo mea hooluhi wale lj mni no palia iaiu ka ho-a in lnkou e heI le pu me la ina kona alahele. i /o]e mio keia m;umo i hoohaule msi ; i ko ia nei niakemake, nolniln, hooholo iho ln kein o houo no o hule pu me ka- , uiii niaii holoholoiin. (Aoīe i \mh.)