Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 32, 9 August 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA VI. lIKLU 42. " E lionnhn nkii Ilnko ii ku knlukii o l;a pomniknl, I Li i (5»l;i inn l(utu\ «-1, 1 Li'i Alii 1)1» kinin piio— . O k.i nii;a uiuik-k' i ku Akmv." " Mn Ui'ln nnn weilwnll, KiiplkHilkin ni im no opiw, iluil\v mm I k» |)niiui, I'olki iiii o!o (lilK- k.uiiknu. Uu poiilo—u:i auliee—un imlu" MA KEIA wahi, nluwu ue lu o Ilokokilu i ku poepoe la welawela e Uuu niai unu, a puae hou niui la, He īiianawa pokola i koe a liele kakou uo ka kakou huakai.

No kukulii manawa lina iki mahope iho o na olelo a Hokekila i kumailio akn ai iinna o na ilio, ua hooinakankuu iho la ia no kealahele huli i ke Aliiwahine Milolika, e noho mai lu i ka malu iuiu o ka hale knkela pahaohao o ke knpua kupuianahu lua ole Poipe, ka Ahikanana o na lewa, a o ke deragima we.liweli hoi o na imu enaena he ehiku o l;e aupiini >Keliati, ka liaku akua hoi o ka aina pahaoliao e uoho hoomalu an» inaluna o Ua uila, ka hekili, Ue ahi a me ka iuakarii, na unelu luku o kona inaina. Kau ae la ia nialuna okoiia lio, kahea mai la hoi i kana mau ilio, a e likeJl.o_ lioi ine ka maa mau iwaena o na holoho lona lolohe oia ano i na kahu, pela no hoi nei uiau ilio i hoolohe ai me ka hoihoi i ka leo heahea o ko lakou kahu, a o ko lukou liakn opio wiwo ole hoi, ka mea hoi a keia makapeni i puana ae ai, "Ke Koa Pukani o na Au Pouliuli," a i ole, " 0 Ua Olali o liukini." Ilele aku la lakou nei a ihoaku la ma Lelu aoao o Ua oioina, a hiki aku la hoi ma kekuhi kula papu oneanen,' a no kekuhi manawa loilii wale ko lakou nei hele ana ma ua laila la, a hiki wale i ka wa e kapaia ai ho aliiahi, Uomo aku la lakou nei iloko o kekuhi ululauu i heln wale a "hilii pea kau-naoa, ke hihi hauhili la i Manu." Hooinau aku la no lakou nei i ka hele ana, a pahola mai ana ka inolehulehu o ke ahiahi, a hookaumaha koikoi mai Ja hoi na eheu eleele o ka po —kokolo mai la 11 ft kui houhou anu o ka wao, ma-pii anuliea huihui mai la hoi na lihona onaona oia nahele, a hapai ive la ka mea puni mele i nei uiau wahi lalani inele, He nla hiiilnii kein, Oiiaona o ka uahele, 1 luweia mai e ka Puulena la, Ive ala, he. ala anuhea. Hele aku la no lakou nei iuo keia mau hiona nani e unapuni ana ia lakou, a hiki aku la i kekahi oawa liohonu, a, aia hoi nialalo o ua oawa la he mau halukuluku nanahe o ka waikahe. Jho aleu la no lakou a hiki ilalo ponoi o ua oawa la, a ma kapa hoi o. ka inuliwai nona na wai e uiolo palanehe ae ana a amio aku la iloko o ka auwaha wai I Volega. _ I ■ ]a lukou i hiki aku ai nm keia wahi, ua hooholo Uoke ilio la Uo Rokekila inanao e kuu iki iho malaila a lioohiolu: laia i lele iho ai inai koua lio iho, ia wa oia i lohe aku ui i ke knni a kekuhi luta, he ano ohe puhi, a me he meu la, aia keia uielodia tna kahi kokoka mui i ka lakou walii o ku ana ia manawa. Ku iki iho la lakou nei a liuliu, helo uku la lakon mo ka hookolo aua i kahi o ka leo melodia o ka luta e kani aunioo o)ii i nna. Ia lakou i helo aku ai, aolo i hala ho

»hu> Uuinu wnwuo h'huluhu, uin hoi, o kola hoenu leo oUu lutu, uu paw mui lu kona knni aua, n nw kunn wnlii hoi, lohe iiivVi Ju o KokeUila ho iiK'lndia okou—ho U'o unioli no kekuhi wuhine—a o melo mai unn oiu ho tnun inupunn ok'lo, a o i;i nmn mupiiiiu olelo l;i lioi e owili iu .nn) lu iloko o nu piunnu nuu u kelu leo kaniuhuo, e )i,v«huo wulohin unu lukon i ku uhi neln polnlnhi e puliolu iho nu imi nu onwu lu m j>o.

la Rokekila o hole aku ne* i ka malu inuke o Ua jio me kona maii hoaholo ilio, a e hookokoke nku ana hoi i Unhi o ka 100 mele ana o. lolie aku noi, aiu hoi, lolie niaopopo aku la ia i nei mau mamala 01010 e niele ia mui ana o ua wahine la, ponei: Ma noia oawa ilihia, I wailu) ilio ai lakou ia'u, E kali lioi no ko'n lio|)ena, Maloko ka o kola ana weliweli, Kalii hoi o liiki ole ai, I na legeona o kuu hoomanawanui, Ke l'U ae a hoao paka aUu, I na hiona woli ehaeha, E lulnmi mau ana hoi, Ma ia lua anoano eehia. E ka woli e— E ko kupna o na kahoaka ino, E huna aku oe, J kon mau hiona ano e, Weli ko'n punwai, Ke hoonianao ae, Aia no oe a pau, Ke holap'u la mnloleo— Maloko o kela ana. Maloko hoi o nei mau paia, Ku[)ee aloha ole no lakon, I ko'u mau wawao hala ole. A ua lixe no hoi au, Me ka inann koruka aea, Aole hoi hiki iki, I ka nni o kun mau waimaka, Ke hoonaue ae i Ue aloha, Iloko o ko lakou mau punwai, 0, ua nele ke aloha iloko o lakou, Aka, ua lupea ia ka makona, ka maua a me ke aloha ole. E na Lani, e hooloho mai i knn uwo ana, a E nananu mai lioi i kmi kaniuhu, Ilookahi tuea oi akn, Aole ka au e ike ana, I ka mea a knu piiuwai I kaimni ai a lia ; He mau hiona ilihia kona, He iuau niaka i piha i ke aloha, He leo noln pe hoi i ka oln, He uiau mino aka waipahe— E ke aloha e— Eia au la ho pio, he luuhi na ka hehena, 0 ke aloha aka leino wuilna, Ka'n o pnanu ne, A nu ke au pohinahina hoi 0 na imi o ka mnnawa, E lnii liuu i na ki[iona, Hakukoi a ki-iu houpo, Mo oo e ke aloha— Alohu e—uloha la. O/ai ka leo kamaliao o ka po e mele anu i kana mele walohia ehueha, ke hookokoke loa ukn la o Kokekila, a ike nku la hoi oia i ke kiuo piuipu o kekahi liule kakula. J 1 k« kamahele kon o hele aku nei, ua oaka inai la he uiniki mulamulaina, a holoholo ae lu iloko o ua hale la, nole hoi i linliu, pio iho la ua malamulama la, u uhi iiou ae la ka pouli, naholo ae la hoi he ano eehia u puni ua hule kakelu la. Mahope iki iho hoi, lohe maopo[io aku | la o Hokekila i ka nakuke ana niai o kekuhi mau mea kilu, a me he inea la he mau heluna pualikaua he nui, o hookelo iu ana e kokuhi maii limu paio o na onenii. Aole hoi i liuliu, kapalili ae la he leo uwe o kekahi wahirte, me he mea la e apehe ia iho ana e lawe ia ae koua ola, [ioha mai la hoi na leo hoino a hailiili, a knpinai ae la ua mau leo wawalo uwe la a ina ka hoino. Ku ikiiho la o Kokekila ma keia wahi, a noonoo ilio la iloko ona 110 leeia mau mea ana e lolie nei; ala ae la hoi na ,iiinau ana iloko iho ona, Heaha keia mau mea a -He mun mea hoowalewale anei keia'na ka.po iu'n ? Ho mau uhano f]a.iißouio anoi keia, 11 o ko l'akou pu-

nana keiu P A i oie, he muu ulukn hooweliweli wule 110 puha keia no koiu ouu'u ilihia, e liko me na niuniaU olelo mnw o ki'la Uo nn-lu u'u i lohe aku nei ? lienha keia pioloke nui a'u e lohe nei ? Ile oiaio unei he inau mea Uela ? Ia Hokekila e nioniele ana iaiu iho, nu puiwa ae la iu a liikiMo i ka lohe ana aku i kekahi mna, ne i, haluln, a'ike aku la hoi i ka heino una mai o kekahi [mni puka, a puka mui la he okooko uialamalama nni. Aole i hala ho]ie loa mahojie iho o ka heino ana mni o ke pani pnka, oili mai la he mea e like ine ke kino kanaka me ka pupuiihulu nui, a mahope mai ona he mea i aahuia i kekahi koloka eleele. Puka niai la ua muu mea nei, a o ka mea mua o laua, huli iuo ae la ia a pa.ii i aku la i ka puka nie ka onou ikaika ana akn. Ia wa i aku ai o Rokekila i kekahi niau leo uwauwa maloko mai, a meha pu iho ]a. 0 na mea lioi i puka mai, aole laua i ike hou ia aku, a o ko laua wahi i nalo aku ai, aole uo o Kokekila i ike, aole lioi ko laua inau nehe wuwae i maalo ae ma ke ala a ia nei e ku ana, a o ko laua mau malu aka lu hoi ua kaalo ae maluna o ko ia nei poo, iua he inau mea uhane kino wailua laua. Ua lana ae la ko Ilokekila manao, e hooinau loa aku no ia i koua mau luvpuai a hiki i kona Uomo kino ana aUu iloko o leela hale kamahao e ku mai la. A e hoomaopopo iho no hoi e ka makaniaka heluhelu, he opio o Rokekila i ike ole; i na haawina o ke kueini ho[ie a :ne ka wiwo wale, aka, he ihu-maneo loa iu no ka ho[)o ole, a he huluaa lioi o ke koa o na koa no Haoailiki. Nolaila, huki ae la ua koa nei i kana pahikaua mailoko ae o kona wahi, a paa ae la ma kona lima, kahea nmi la hoi i kana mau ilio e nwiwi aku mahope ona. Hele aku la ia a aneane he mau anana wale iio koe hiki aku i uahale kupaianaha nei o ka oawa ililiia, nakiikii iho la ia i kona lio. Mft na onli hoi o ka hopo ole, a me na hiona hoi o ka wiwo ole, e hekau iho ana nialuna ona, hole aUu la na koa opio uei a liiki ma kekahi ona [inka. Lalau aUu la ia i ke kuau hao o keia paui a hoao inai la e welie, eia nae aole i hooloho koke ia nwi ka ia nei wehe ana, oiai, ua ano oiuan aku la kui [iine a ka hoopupu ina pani ]a. Ika ike ana hoi oua koa opio la ua ano hoopupu aku la ke pani, nolaila, kalele pau aku la ia i ka ikaika a pau o kona mau liina, a he mea viina ana la ia, humaina ana.

I Ua hemo ana mai o ka puka, aia hoi ka pouli ko oinau la iue ko anoano ilokō 0 keia naele eohia. A no ko Rokckila ake e iko. pono i na mea e pili-ana i keia liule kakeln, nolaila, komo aku la ia, me kana nuui ilio no hoi mahopo ona. Konio aku la ua Ahiknnaiia )a, a ku iho la niiiwuenukomi. Hoomuopopo iho la iu he ano nuni Uoia, a o ka hana oae u iu rumi, uole i inuopopo iuiu ia nianawa. 1 keia wa nnuhi hou- ae la ia i kana pahikuua, a me ia meu, lielō uo la iu me ka hoopapa ana ma na [ aiu o na nimi la, a iaia hoi e hana ana jiela. koele aku 1a ka maka o kunii [iahi i kekahi poheoheo liao o kekahi pani. Nol'iila, hole aku ]a ia a ma ua poheo la, wehe mui la 1 ke pani, a ht) ohiio na hemo io mai la. Ia Rokekilu i kiei aku ai, ike' aku la ia he walii mulumalania uiuiki uuku ke aa mui ana mai kekahi ihoiho aila mai e Uu ana maluua o kekahi pakaukau uui mawaenakonn o ua nimi la. Aia hoi maluua iho oua pakaukau la, e waiho mai aua he luU, a he pahi puliaka i liele a okihiu i ke koko, a he mau apunnpuna kila hoi he nni e ahu mokaki mui una muluna ,o ka papahele. He mau noho luan lioi ua pau i ka hakihaki a e mu.u mai ana. Ua hele no hoi ka [)a[iuhele a haukae i ke koko, a' i ku nauu aku, aole i inaniuo loa aku ku wa i hoohunini ia iho ai ia mau kuiu koko. j Na keia inau hiona hoi i kono mai ia Hokekila e kōmo loa aku a ike lea i keia muu mea pahaohuo ana e ike nei. Nolaila komo aku la iu, a hele aku la hoi a hiki ma kahi a ka pahi puhalea u me ka lutu e wuiho. oiai uuu, ku iho la. i pau.)