Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 34, 23 August 1879 — KE KEIKI ALII POINO. [ARTICLE]

KE KEIKI ALII POINO.

Ui\ nnulii iaai inukou mai keknh'' nupepa mai o KupalaMUo i ka niot.li»lo i hoommin ae e kn him knkao o kii nuji fc - Tvlrg;iTßpu o LaOuna e m.hi) ann ma Uk'i-eku i kiikiiuia mn ka ln 5 0 Lmp, i ka niauk'lii o im dflo lioike n ka ( ,w i imkt-Tw mahuni'liiiiK' nku, n kela wnlii ])iiali o Liihini'ln Kuv i p,,ino l;e KeiUi Alii linipiuiiiln Lni Js'iij ulioi]a, nui ku lakou lumkni hHe hnkilo o ] :;i l ;t 2 „ luue. Uii hualeli* iho lakou i ki- kiilīiin hoomoann nm lc;i horu IU oia kakuhinka a ma ka hi>T;i 7 o ke ahiahi. hoi mai ana o lutauel«t Kere me nn kaiiakn wale no eha t rt o ke Kriki ekelu koa, elinm ! ui.iu lii>. uie nii pn raifeln eha ua nnlo-' « oiai aole i ike aku ka poe i koe mai i ka make ana o ke Keiki Alii, aka uu U)iio|topo I)n nne ia lakon Ua nwl i ie | oia. Maho]ie koke uo o ka kni nna in.ii o kela maii kon, ua hoomnka koke nku , a o Kapena B«tinetonß e nienk-Ie paku i hi la lakou. a oia k.-ia nnilalo n ,i; ! Kakiana \Vilisa, penei kana: No kn pnali nu o Betinetonu, a ua hanlele ihi> i kahi hoomoana tini i keia kakahiaka uie • ehma hoa koa e ae o ko ma*o., pu- \ ali malnlo o LiHanela Kere, a huokiihi Zulu kauiaaiua, he nlakai no ke K,.,ki ' Alii. Ehm o nukou m.iu lio ka k.iulii ! a na liele pn no nuikou ma k./ula lv.<V ! n hiki wule i ke ki>uia ann o ke ' Keiki Alii. Holo niakou a hiki i ka ho- ! r.i 3, ii hooniiiku aUn In ka ihonn uj;i l;f- ' kahi puu, n hiki ma kekahi iiapu Z--lu : lie 300 iwiiei palw mni kn muliwai Inio' i hanaiii iniii, a elima hale maloko. Ma I a , 0 ua Wll hi t>ei lie luolaelae w,ile ; no, aua niiili.u nae, uu puui i kn n,ni)ii me kokahi mau B K . ft u i„ e ae , 1A | )( ,| p a aewa iluna. Kauoha mai la ke Keiki' Aln la niakou, e W ehewehe kn iioho o na | ]|Q. n nmhopp iho liookiiiiin «k,, ; :o 1 mi\kou mait lio iuu kuhi weuweu. Lu-

!,aua ilio la inakou uiawalio o kaulwle, ' hooniiikii iho la e inn wahi kopo i hoo- | ino-ii nniii iu, a o kiLhi Zulu nnikiini;ik:v i hoi o makou, sūa >iku la i ka lioohiunu i lui lio ika wui. Ma ka hor.i ±C*\ luii t hon niiii la la- Keiki Alii i k;i muuawa, e hnuwi uku i umi tnīnnte i kfln no na lio , o niiikun i' ln-onmhu ni. Mahopo iho, houkoalum m«i lu ko mnkon umku.miku Z.ulu i iia lin, a ma ka liuni 4, kanohuin niai la unikou, e hooili i na noho maluim onn lio. Ua hai mai la ko makuu makainaka Zulu, im iko oia i kokahi Zuhi eiu>mi ina ka nuiliwai. u u pii akn ana iluiui o ka pun ma kekahi aoan, 110lnila, huoili awiwi iho hv nuikou i ka tmho o īni lio. llaawi inai la ke Keiki Alii i ko kauolm no ke kau ana ilnna o ua lio, u pau ae la makou i ka i?e a koe kekahi ho.i o inakou, .oia o Rogeva, e lilo auii oiii i ka hoj.ii i kana lio ka kanla. la wa no i uiua mai ai k« kaui o na pti, a oili kuke aku la iinikon iwaho ine ke koe no iun* o Uu»'t i ra, ike aku ht uae au iaia e [mpue wale aku ana no inawiiho o kekuhi hale. Piuapinai mai la no ke kiiui alia o na Zulu īuuhope o niakon nie ua leo hoolio ahiu, oiai he 200 iwilei ko umkou inaiuao. nui o na Zulu ia wa ? Huina—Jlt ke kulana o na leiini ana inai, ua hiki ia'u lie koho aku he 50 k» nui. Kopala Ueniha, penei kana : la umkou i:o e naneaana, halokiki imi ana kalii makauiaka Znhi o maknu, a kamailio Znlu puapuahuln mai lu nie ka hiki ole nae ke hoomoopopoia aku i ke «•iiio, a mahope na'u i hoike ;te iwaena o niakou, Ua ike oia i Uek;ihi Zulu ene.ni ma kela kapa oka niuliwai Aohe ,iho la he uiauawa e hookiinlua wale ai no ka huve una mai i na lie a hooili ae na noho. Pulw mai la ke kauoha ake Keiki Alii, "Alakaiikau o kuu," ua l.oololw aku lu au i ke kuuoha mai iaia niui. Paa akn la oia i koua lio a pane niai la, W E kau." Pii ae la oia iluna o kona lio, aku, mainna o ko konio pouo aua aku o ua kapuiii akau o niakou i ke keehi, ua uina inai lu i.u kipu papa ana niiiiloko unii oka nahele. Ua noho pono iho kt inakou iluna o na lio, koe wale no o llogeru } e lilo ana i ka hopu i kana lio k:t kaula. 110 wale uo iwilei ka mnmao niai kahi i kipuia mai iti makou. Hooho leonui niui la na Znlu i keia hopnnaolelo "Usutu !" a o ke uno '-Eia ua poe Pelekune hohe wule nei !" ilaliu ae la au i ho[.e, ike aku )a i ua Zulu, pahn ae la ina ke-pa ma ka aoao o kuu lio. la'u e holo ana ike aku la uu ia Rogeva e po wule ima no uiahope o kekahi hale, kahi ana i liolo aku ai me ka niauao t* inaluhia; ia wa kahea leo nui aku la au iaia "liolo inai," aka ike hope .aku la an iaia e kauhma anu i kiioa pu 0 ki akn i kekal.i a o ko'u oki inai la no ia me kekalii lioa ,/u me Ahela. Kiuau—Owui la ke alukai ami ia oukou ia nianawa P Ilaina—O Lutanela Ki>re ma Kokarene. Ia niaua nae <; holo ana a liala he mau iwiiei in.ii ka papu Zulu mai, mi kainuimi mai la ke kua o Ahela i ka pQka a na /iilu, hookaln iniha nml.klo iho o ka iwihoehoe, ua pakeo iki ae nae ke puo o kona lio mamiia o ko'u. Ike iho la au na hahana na kipu ana mai a na Zulti, uoluilii moe papio akn la aii iluna o lea a-i o kuu lio. Kaalo koke ana no kekalii hoa o u oia o Letoka, a pauo mai la kela, "E liao ae oe i na kui i ka aoao 0 koii lio, Uii hiiule mai la ke K.iki Alii iWo." Alawa aku 1h au ihope, ike ukii la i ke Keiki Alii e puliki wale ae ana no i ke kiiuliikeehi me ka uoh,j nmlalo o kaopu o ka lio, a pHu i ala-leo he!e ia niai ai no kekahi wulii uiamno, a hiki wule i kona haule loa ana aku, a ina kuu hooinaopopo nk'u, ua heliiia oia e kona ho. Ia wa nae, wehe ae la au i i ka'u pu, nie ka nmnao B kipu aku iwa:ena o na Zuln, akiv na olupe aku la knu (lio ma kekalu ivaht n.alua u lutka-I;e 'ana au ilnna o ka a-i, u lele akn la kuu pu i iuhi e/ I kmi kanpono hou ana mai ilnna o kun lio, pili :Ul a ka lio oke Keiki Alii ma knn aoao, aole nae hiki |ke hopu aku, imlaila, liolo ae la au mn- : hope e ho-a aku ui, a hui wale maun me L-..tariela Keiu Pane mai la kela, "E uopu ae kekahi i ka lio o ke Keiki Alii." ;Pane aku la au, homai na'u e hopu i.ku, : i kau akn au maluna oia lio a hiki i ka,Ui hoomoiuia, ( >iui uu uuo uialiihiluhi ; ko'u lio. Lele ih o la au il.ilo, hopn akn la i ua lionei, holu mai Ia a liiki iho nei la, o l;a pau aku k no ia o ka'u ike ana f ke Keiki Alii. Kinan— Heaha h ke kauoha liope loa 1 haawiia mai iu oukou ? Haina—Uu pane mai ke Keiki Alii "E kau." Aole au i lohe i kekahi h-o kiiuoha eue mahope-oia wa, «ka i ke kam aua ma. 0 na pu a ka enemi, haliu n"",! "I!";'/" 1 ! Ll [ ltant ' h . Hao na lio, a o ka lilo miu h"tTk.

Kiiiau- i:uia ln kn mn o na Zuln i» _\V;I ? llainii—he mea la he 40 a he 50 l«alia. Niinui—lleahii ln lee ano o na pu u ka poe Znlu e ki n.ai tmti ? ll.uiiKi—ll a ke annokn hihiu o len l>ol;a i kn ;ii o'AK'lii, na liiki iii'n ke lioouiuopopo oim ano pu ka kkou a Matiiii-lleiiovi. Ninau—Maimia o l;o onkon knn ana ilnnn o im lio, (H'lu'ii. ko oukou ku aun P Hniim—K kn lulani iuiu uuiUou, oke Keiki Alii nu nae-mauma, a o im Uua o īuakou ī ka pupn Zuhi. Kokaii'iia, he koa,"]ienoi knna: ILmwi nmi la ke Koiki Alii i ka luuiololo j "M<ovunkan e kan," nolt* i npu ilio, piuui hoii u,ai la ki'la "E kau." Owau kai koI koko aku inia. Kau iu* l:i nmkou iluna

0 nu lio, aku aolo au i ike i kona kau ana ae iinna o koim lio, nie ho mea ]a i kuu nuuuio, t> hoop0UO|!0ii0 iki aim paha 1 koiu\ kunlwaha Ia u-a no i kipapa niai ui na pu a kn unomi ia inakou, a hoolu» inai la nn Zulu ine na h'o nni ahin. l'uiwu ao na lio, a liiki oh> i;i niakou ki' paa pono a!ui, homo uUn la bokahi inau lio, a |>u;i inai la no hoi kokahi iii inakou. Li'u nae e holo uua he 50 paha iwilui mai ka papu Zuln niai, iko nku la au i !;e Keiki Alii e liolo wawiU' mai ana mahope, ua ln-lo nao na Znlu a

hi.haua ina ke laia, kohu mau ilio hiliin ln.e, a 0 koiia lio ke hMo lu nm kuhi e, « puu ae la ka'u ike ana aku i ke Keiki AHi, a hahni aku la au mahope o Lntanela Kere, uole n'ae ana nmu olelo kauoha i» niiikou, Ninn.i-Ma kahi liea ka liolo ana 0 ke Keiki Alii ? Ilaiim— E holo pololei mai aua no mahope 0 -umkou ? Niimn—l'lhi,» la mau Znlu e alualu mai ana iaia ? ILiina—Jlanao i,u he 12 palm. jN iuit.ll —l'ehea ko lakou kuawale iimi ke Keiki Alii aku? ILūna—Ma ku'u hoomaopopo uku, im liele lakou 11, hahaim loa unihope onn, ekolu wale 110 palia iwilei ke kaawale, a ,m lako wale no lukou i nu ].u a uil- na ihe. Ninau—Ua hoaoia anei kekahi huna e hoakoakoa ia oukou e ku ilm, me ka hoao ikaika aku hoi e hoopakelo inai i ke Keiki Ahi ? lluiua—Aoll» ; ekolu wal« uo a makou mau [).i iu wa. Niuiiu—Peli-a lii lia maniao o kahi a oukou 1 kiuipau mai ai i ka holo o na .i) ? Ilaina—Me he uiea la 2 paha mile. Ninau—Aole auei i lieohuoi wale mai kekahi ia no ke Keiki Alii ? Haina—Aole ; ua kanliilii hoi niakou. Letoka, he koa. a peuei kana: Ia makou i hoomaka ae ai e luin iluna o tu. lio, ia. wa no i kuui papa mai ui na pu 0 ku euemī, iuu kuhi he 15 a he 17 paha iwilei ka muuiao umi o makou aku. llaule aku lu ka'u pu īlalo umi ka lima i.ku, u lele hou iho la au a loaa knu pn, hoo.uaka ae la e piMioii ilmm 0 ka lio, aole uae he konio pono iki o knii wawae i ko keehi, e liooiuakii ana knii liu e liolo ikaika nie ka puiwa loa. Puiuie wale iho la no au ilumi oka noho. Kaalo iho kau nni ka aoao o ke Keiki Alii, iikii ua hiki ole nae ku hookiuilna iho nomi, 1111 ka niea ua heino ukn la ke knulakaohi u.ai kuu lima aku, oia hoi kiiu

wu i nuuuao iki umi ui uiai ku ]>;i|>ti Znlu iuai. lke hopo uku ln Diie iiu iain e pau an.i i ku kaulakeehi mu ka oiuuku o ka nuhulio, a e houkonio ne uua i kona wawae iloko o ke keuhi, alui e lioomaka iina koua lio e holo pukala-ki ia u-a Kahea aku la au iaia m,i ka olelo Faraiii. " Di'pL'chez vous, s'il vous phiit, Mousit'iir, et moijtez votru chuval," oia hoi, '-Inu he uiea oluolu ia oe, e awiwi a kau w iluua o kou lio," aka aole nae oia i jiane inai. Oke kaulakaohi keia, aole i paa uiai i koua lin.a, a ua hiki ohiaia ke kakele wawae pu n,ai me ka n.ajna o kii lio, a, iko au i ka lio e keehi ana nnluna o ke Keiki Alii, a liina aleii la oin ilalo. Ke < jhu mn.u mai la no na Z:ilu i ke liipu ana, aob nae o'u ike alai īa lakou ; o ka pau ae la no ia o ko'u ike aua aku i ke K>nki Alii, a hahai aku la au ia Lutai)e]a Kere, oiai oia no ke ala kai aua maimia, aka ua oili mai la kuhi poe o iiiakou ina.mia ona. Ua kuupau mai la makou i ka holo o n» lio, no nn mile elun a ekolu paha, no ka mea, ke hoao ne la mi £ulu e hoo[umi mm ;u inakou. Ike aku ]a au ia Gernh:i ame Wilisa ihope liio, a nonoi aku ]a au ia Lutanela Kere e kakali makou ia hmn. l'ane maī la kela, "E holo kakou a hiki -i ko kieliiena nia kela aoao, alaila kakali mai." »Je 300 iwilei ko laua .mamao mahope o makou, a ua ano maluhiluhi ko laua ihau lio.

Niimn-r-TJii li.iawiīa ra;ii aDfii keknhi tna» kauolm, e ku iho n ia "liT)ftTr 4tot & hatrpTrlfc}n inni i kr: ola oke Keiki Alii P Aole.

Niimu—lla hoohuoi waln ai' aiK'i kokahi o oukou no ko Keiki Alii, a ī »Ip, ua hooniunuo ue palm o Lutaneln Kero Haina—Aole; eia wahM.o ka'u iv.au hiiaelelo e lohe piuepiue ai ia Lulam'la Ki'i-e, "K wiki kakou, e holo imi ka maina lea," a hiki wale ihu ni'i uiukou la.