Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 37, 13 September 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA!

Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Kalaunu o ke Aupuni Liona!

A kau i Kilohana, i Kaupaku o Ilanale.

[Unuhiin o Masu līnn» nokn IHwnliiwa a ka Luluii.] UAUEUS 11. 11 ui.li 33. IA Mnsepa a nio ko Koa o ke Kou c l;a--liiiulio iinu no ko.lu ii uio leeia moii, un lioopnkH uUu !ti o MaUnnio Roso i kanu olulo iiuim o Mawpn, a nuuuu'i e ilu l ai oy u ka īiien liklulii'lu i U« auo nui o k;i na nian olulo o pili ana nonu iho, ma ke nno nnuilea, a lioohuahnalau, a nau o i;a mea ln luliolu e kaupaoua pono i ke auo o kana niau olelo. 0 ka iiuia !oa no hoi keia o kana oleio aiui ia mea imua o Masepa, oia hoi koia ; E ke Koa opio Mnsepa, ka niea e nee nei imua o ka laiiui o ke nnpuni o Sekotia, uw ke koa >viwo ole o kou ]iuinvai, ka niea i lioike ia ae me ka lioUipono uia kau mau hana ana iloko o keia wa, ka mea i ike imia ole ia i na wu i kanhope ae, a nolaila, ua loaa ia'u he nianawa e kamaiiio walo ai no kuua no knhi niea, i like ole paha ko'u inanao nie kou no ia niea, uka hoi, he uiea. muikai no nne lioi e kamuilio wule no kinia 110 ia mea. Uoaha ia manao on ? walii a Masepa. Hai aku la na Mndame Roso nei, lna paha e |>;ui ana ke kaua ai;a, a loaa ia kakou ka lanakila a nie ka pomaīkai, a ia kakou e hoi ai i Pelekane, a nia ia liopa iho o ko kakou noho ana, peliea la kou manao ana nou īho, makeniiike paha oe e inare i ka wahine ? I ka lohe ana o ke koa o(iio Musepa i keia olelo, kakali iki iho la oia a liiiliu, me ka |iupiiahuln ole o konu mnnao, me ka noonoo akahele, a pane niai la oiu, No kau ok'lo ia'u no ia uiea, nolaila, ke liai aku nei ;m ia oe, pela no piiha. Aole i loaa iki ia'u kulii niau noonoo nna no ia niea, inni kuu wa uuku mai a hiki wnle i kuu wiv i la\ve ai i kein oihana inii, noie no i ioiui iki ia'u kulii in;tn<to kuko mua no ia inea he inui'e ana i lea | wahine. akuhi wale no an a lohe ia oe, a oiii paha kekahi mea ano nui luawuena o j ku ke kanaka noho antv maluna iho o keia houua, aole iu he niea unku, oia I kokahi hana niaikai loa ia kakoU ke inakaukan i na mea a pau e lako ai ka \va- ) liine me ka lieinahpiiia ole, 1110 ka hooko ]iono ia o kona niau mukeniake, aole no hni e hiki ia'u ke ae e niare i kekahi wahine, ko ole e ae maiko'n niiiknahine, a ke ole no hoi au e ike 1 nu inea e pono ai, no ka mea, o ke ano o ka mare ana i ka wahine, ua like no ia tne ka nioku e holo ana i ka nioana i lako i na mea a pau, e like me ka hanohano o ka oihana n kiiua e lawelawe nei, [>ela no ke ano oia mea. Aole paha kupono in'u e rnaro i ka wahine i keia wa, nka, aia puha' ht manawa na lai nnuia lani e liookau mni ai ia huawina maluna o'n, oiai,v eia no aii malulo o na kauawai kahi i noho ai. A pau ka Mīiāopa olelo ana, na pane koke mai la na Muhame Rose nei, I J ela io no hoi pulia, aka hoi, ma ko'u inanno ana nae e luii uku ai ia 00, me ko'u noonoo nui ana nou, o ka'u wahino no hoi i manao ae la nau, oia no ka wahiue kupono loa ia oe. 0 ka wahinehea la.ia au i inanao ai P wulii a Miisepn. Pane aku ia ua Minlame Rose nei, oiu no ke'kolu o na kaikamaliino a ka Moi

W iliuum o Pi'U'kniu l , oi;v kiv liov>ilinu o fc" knliuum o ko anpuni Poli'kauo, o I Miuluuu' Uose kona inoa, oia liookalii ko kaikuniahino i inunao nui ia o kona num .Mnliiia Alii, 1 ko Matvpn loho una i koia olelo, uu paiH' koko aku la oiu uu> ko kuli 010, Aolo i knpono ia n ki' kuiknniiiliiiuī nlii, oiai, ho okoa loa konu ano, ho om> gola olinolino iu—a ho okou loa lioi ko'u kuluua lio haiihau lou. Un kululia loa ko Masepa inanao no koia mau uii'lo a ua M.ulaiue llos« imi, mo ka |ian oli> im o kona imui nianao no keia mo.'i una i hoopuha ai, nie kona i hou iiku iio, Oia \.vm)c no ka mea kupono i ka Moi Wiliauia o liaawi inai ia ou i kela kaikuinaliine i wahine nan ma ku īnani ana, oia wnle no ko ka J\Uij noonoo inaikai, no ka mea, o na waiwai ene u p.ui e loau niai iina ia oe me ka inoa liaiiohano, he inea ole i;i niau mea a pau, uo ka UHii, uole puha i ike ia kekahi inanawii e loli ae ai kou niau uoonoo ana, alaila, ua hiki loa ia oo ke luwo ī ke knlniia o ko kulaunu n me ka iuoa o ka Moi Wiliaina o IMekuin', o like mo ka nnuia kauiahao o ka ikaika i loaa ia oe, oiai, aolo paha kekahi kanaka opiopio nia Pelekano i hilinui nui iii e na kanaiiti, e like pu me oe i keia wu, ka inea nana i liou] lv hou niui uei ka uina ma- !• ualiineo kakou, ake uuoaue aku nei oo e kokoUi' loa o hiki i kan walii i nianao ai e kuu i kon mau iuea a me ka lnlii, a he buke inoolelo kou ke helulu-lu inau iii kau mau hana koa wiwo ole a pau, e kela ame .keia niea, a he pouiaikai nui hoi ia no na mea a pau e ike ana, nolaila, he nianao pono loa keia a'u e hoopuka uku nei ia oe e ke leoa opio Masepa. Ano ka holo[)ono ole o keia olelo a ke koa opio o ko kea irmm. o Masejia, ua hookuu nialie aku la oia i kana man hoopuka olelo ana nia ua po nei, a lilo aku la me Niolopua i ka aina hiliio. Mii keia wahi e oki ai ko kaleou kainailio aiia no ia niea, a mahope aku olelo hou ai kakou no ka hooko hope loa ia aua o ka manao o ua Mailame lloae nei, me ko imo muiiaonno me hi {lilikia o U mea nona keia moolelo, a e kamailio kakou no ka hoouna ana aku o ke koa opio Masepa i ua koa nei o ke kea e liele e mainun me kona ])iialikoa Pelekano ponoi, i»a ke aiio hoomakiikiu i na enemi, oiai, aole hc loihi o na la i kop, a o lee konio no ia o ke lioa opio i Edineboro, a inaanei kakou e ike ai hoi i ka heln akalii o na hooilikaua ana o na aoao u ieAua maluna o ke kalinakaua. A ke ike ae lii oe e ka mea lieliiliehi i na oklo a ke kuikamnhine alii imua o ke koa opio, ka ;nea hiki ole i maii iioonoo kanaka ke noii aku i kona mau ano wahine, a oia no ke kinmi o leona | hoopuka aua i kaua mau olelo imua o ua Maekme Rose uei, no ka ano maopoJ'o ole no iaia he wahine keia, Ua mea hoi e alo pu nei me ia i ka pilikia, a o ke kaikninnhine ekolu hoi a ka Moi Wiliauia. Auwe! Naiii ka loihi oua la o ko Musepa ike ole aua, aka hoi, aia no uau ko luna niana ke kau aialie mai la, niß ke au o ka nianawa nana e lioike mai ia mea imua o Masepa, a he mea kahaha nni paha auanei keia na ke koa opio, ke halawai mai oia me na ike ana alui i na kaikaniahine alii Maelaine liose nei niahope aku, I kekahi la ae, aia hoi,.ua hiki mai la ka lono pnlapala iiiina o ke koa opioMasepa nini ka uhaiok'lo raai a ka Moi Kobuti o Seliotia, e hai mai ana oia, aole oia o ae e hehi na kapinii o Ma.scpaa mo na koa Pelekane maluna o ka lepo o ke kulanakauhale o Ed,inehoro, A imi e hooko ole ia kana olelo kauoha, alaiki, e liele mai ana he niau hauei'i tausuni poe Bekotia imua o Masepa rne na hooīli kaua weliweli he uni wale, o hiuni ia mai ai e ua Moi Robati nei a me kona lahui kanaka ponoi, Aole i ae aku o Masepa i keia mau 01010 a ua Moi nei, no ka mea, aole oia i hele mai e lioopau wale i kana hana koa ma ka olelo ia inai iaia, e like me keia e hana ia mai nei imua ona, nolaila, ua hai wnhaaku la oia i k;ma maii huaolelo ' paa iinua o 'ka ahaiolelo a uā Moi Roba- J t.i nei, ine k'a 'manao kaualua ole, e like ; no me kona ii)i).nao i h« : mua ai, a penoi ( kanii niau olelo:

j k Uji eli le oka āloi lluKili o Si;kotiu, m\ ilu; s\u i nn olelo u kou Moi, auU- i lo mi kahi inannn c mwiiiio nino ia inwi, «oly no lioi o hiki ia'ii » ine ko'n iniiii konehilinai iilui iiiuliope o kium muu olulo, oiai, innmiiu'o o ko'u lnwo ftnu ae i ka hnim a'« i miikenmke ai o haawi i kuu kino ponoi īui, n ine na koa i ia | n\ai o ko'n Moi \Viliaina o l'ulokano, o I inn |>n makon mo ko koko oka |i 0 « Pololumo i ltikn mii ia o k-on alii, i | {Il nia- ; nawa i kana nui ia ai ko inakon laiiui, a ! o ko lakon inake ana uia ke kahua kaua, oia no ka'u inea i iilualu inai no.i ma i ko lakon inau mehuu a pau, e liooili ilio | ka lakou niau hana a {iau muliina o'u, a j na'n no e inoni i ke au awaawa o ko lakou koko a me na poino a pau i loaa ia i lukou, u na ko luna uiiiiia kuahn laūi e hooko inai i ka'n mi;a i hoohiki ai, oia hoi keia: 0 k«; knlanakanhale o E<lineboro ke keeliina ho[>e loa a ko'u mau kiipuai ma Sekot.ia, a o ke |ioo o ka Moi Robali ka ])ahu hopu hope loii o ka maka o ka'n paliikana, nohiila, aole e hiki ia'n ke hooneo ae i hookahi iniha o ko'u mau kapuai ,a me ko'u lio a nie na koa Pelekane, niai ke aupniii ae o Bekolia, a oia ka'u olelo hope lou i;i 00. A pau koia niau olelo a Masep[i, ua hnli hoi aku la na eh'lo nei a hiki imua 0 iiii Moi Hohati nei, a hai aku la i keia ] niau olelo a pan a lee l;oa opio, a i ka loj he ana o un Mui nei i keia imiu olelo, ua | ala ae la konn, inanao hnlni, a houpuka ! «p l'i oia he olelo luiahaua i kona lahni j ponoi iu..i na wahi a pau o kona aina, a he mao k kona linliu ;m,i me na lako a piiu no ka lu-le ana mai i ke kaua. Mahope iho o ka ike ana o ua Moi Robati nei ua makaukau na niea a pau a kona lahui, aia lioi, ua hoouna mai la .9)}} ī kekahi mau mahele koa_ ponoLooa,. nialalo o ke alakai aoa a kekahi mau aliikoa, uia ke auo hooniukakiu i na poe koa Pelekane, a he inmi la ko lakou hele malie ana a hiki ma kekahi mau pakaua e ku ana i»e na koa kiai o Sekotia, oiaij elua wiUe no pukauu i koe, aluila, o ka liiki aku no ia o ka Liona opio o Pelekane i Edinehoro, kahi a ka luea nona kein mooli'ih e kaunui nku nei, e kukulu 1 ke Kia Hoomanao o ka Hao Pua Rose o oia aupnni. I ua [ioe koa kiu nei i hiki aku ai ma ua niau pakaua nei, iioie i hala'wai mai lakon me na ike ana niai i lva poe eneini o helo aku ana, oiai hoi, uia ka Jlad.ime Rose ke nee niiilie ae la oia nie kona m«u muhelo kou., ke hele ae la ma ke ala mauna iloko o tia ululaau a me na awaawH, malalo o Ua M«sepa kanoha iaia, nia ke ano hooniakakiu no, a tia liiki loa aku la oia ine kona inahple koa nja kahi « huli mai ana e naua in Kdineboro, uialaila kalii i nolio ai o ke koa o kn kea, ti hiki wale i ku wji i komo kino mai ui ke koa opio Masepa me kona lio imiia o na enemi, a nialaila no oia i noho ai, a liilei i ka manuwa i puka akn ai kii olelo kauolia iuin e hoo[>uui ami i kn poe Snkotia. Ia Mascii;i i ula ae ni kona kakahiaka nni, ua liaawi mua ae la oia i na liooniiiikai ana no ka niakua l.uii, e like no rne ka inea maa inan iaia, a mahope iho na' hoopuka aku la oia, i kana olelo i kona koa nkali iiian, o malania oia ina koa Pelekane, īuo ka ukali niahe inai ®iaho[ie o'na. A pan kana olelo ana no ia niea, ua kau koke ae la oia maluna o kona lio, me kona inau lnko leami' kahiko no ana i hele inai ai uiai ka aina makuahine inai, a'haawi niai la oia he aloha liope loa i koua nian koa me na manao hoolana. A pau keia, un liolo aku la oia inekona lio ma ke alanui e'hiki aleu .ai i na pakaua o ka poe Sekotia, e kali niai la me na koa kiu, aia hoi, i ke koa ojiio Masepa i ikeaku ai i koia mau pakaua o kii pono mai ana mamua ona, me na hoailona kuhakahana o ka hae aupimi o Sekotia o pululo tuai ana i ka makaui, oia no hoi ka wa a na koa kiu i iku pu inai iaia'nei, a nia kuia ike ana mai a ua poo uei, ua lioouiaopopo koko lakou, aole no ia he mea e, aka, o ke Koa Opio wiwo ole Masepa, nolaila, ua emi hope aku la kekahi o na koa kiu e hai aku i ko lakou mau pnalikoa, Ei ae ua Aliikoa nei, a ia wa i lohe aku ai ko ka paleaua holookoa, nolaihi ua hooma'kaukau koke lakou'ine na inea kaua, Aoh ■i 2Xiu,