Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 38, 20 September 1879 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA VI. lIELU 45. %i E hoanhn nkn ll.'Uii <> i;v k.ilolM o kn iiomaiknl, I L. I G»ll\ 1111l l(iil\;l 0-1, 0 kn uiL-ii puuli-'le I Ko Aluia." " M;i keln weliwell, 1 <»>li.kn nl mi kulnuiloi ivfli, KupililplUlo ni ii» ;>i> oji\u>, līi.ikL- miii 1 kii |.iiliiii, f»nlm ntt ei/o (lilie kiinlkiill. Vaimww—un uuhee- —uu »iakt." MAANEI i keehi mua niai ui ho kanaka Dui kiekie oiwi pololei, a ku niai la iinua o Hokokila, a pane uiai la, E Sir Na\ta Kuewa, o ka mea e ku aku nei imua ou i keia manawa, o Linehokata no la, ke knikaina ponoi o ka Moi Abadura Lvegida, noluila, ke"|ionoLaku oei au ia oe, iloko o ku hahohano u me ka mnluhia o ka oihan;i a kakou e pna nei, e ae oinolu mai oe e waiho iho i kau puhikaua, a e lilo hoi i pio ola maloko o ko'u lima, a i ole, e lioouna aku no au ia oe e Bir Naita Kuewa, e hele kuewa wale oo maloko ona ululaau oka malu make, ma ka oi o keiii pailikana.

Auhea oe, wahi a Kokekila, na loaa ia'u ka hanohano a me kn hauoli o ka paio pu nna nie ka n:en nona ka inoa, i kuia wale mni kona liookamaai»a ia naa

nuii iue.a'u, ma kekahi oawa i keia. po. A nolaila, na makaiikau nnei oe e palp no kou ola iho a nie kou laanohano alii ? Ae, i pane mai ai kn powa Linehokata, a o ka wa iho la iio ia i nlele iho ai na nuui hoa paio la, nana aku oe, hiolo hia na knlu wai pakika a ke akamai ma o a maauei. Lie oiaio, na kuupau mai Ja ka powa Linehotyta i kona nkanini kakele pahikaua a pnu. me ka lana hoi o l;ona manao, i kela a me keia hahau ana h hou aii« pnha, o loan akn ami he palapu rnnlunn o koiia eiiemi, a i ole, e kuili koke iu ae pnha ka popo liunu ola Uiai konu hou paio ae. Eia nue, he mau leuko pnLamilelo loa ia a ua alii powu La, oiai, ua kn aku la o Hokekila iimia o koua akamui me ka eleu nvū, ka mea hoi nana i hookahaha i na pown e ao e kuku inai ana a 0 niuni mai aui- hoi. Un [nile ae la 0 Kokekila i na hauna pahi amaamau a ua powa la me ke nkannii a me ka hikiwnwe, a ua il;e no hoi ia he ani loa n/i matiaiva i hiki iain l;e uuio aku i ke ola o kona enemi, aka, aole nae ia i pulnlelale 0, oiai, ua makema keia e haawi aku i uiatnnva no ua powa la e uoonoo ai, a hooki pu mai i ka paio ana, i'ole fti oia e mnke mauwele wale. Aka, na alapiue raai la na powa nei i ka hoonou ana mai i kana mau hahau ana ma o a maanei 0 Kokekilu, me ka hoopuka pu mai hoi i na olelo hoiuo a ku--aniuamn, nolailu, me ka eleu nui, 11 a hoouna pololei aku La o Hokekila i kana pahikiuia imua, h l;a(>oo akn ]» iloko 0 ka aahu kila 0 ua powa la, a leu nku la 'hoi kona puuwui. I keia i ikeia akn ai ua alii :st; e kolana akn ana a Liina aku la, a 0 kona mau hoa hoi, iift kiola i ka lakou roau pahikaua ilalo, u kukuli iho,la imua o ia nei, a pane mai la, E ke akamai knmahao a nie ka ikaika kupanahn, eia niakon ho man pio na kou aloha, e ae mai ia inakou e knpee ia oluolu a kni aku i kahi a kou lokouiailuii i manno ni, 6 hoopaa iho nm.ke ano ha mau 'pio miikou. A ke nonoi pu nku nei no hoi

nnikon, k lianli'lo leoko iln> ki»l;oti i Kei i wnhi, ti j)nlsa koko akii, »><> l;n iiiea, 1k hii|>nlua luum koe, u |>uku mai ko nli Ab;iduni I\lt'g'ūl;i. ma ko ]>oo i.liiUiii o iu roginmnn kuua lio a nui mx uiahele o >n koiv hi'lewuwuo o ka hapnlmi ponoi o ni l owa u jiau o ko iimi ni'i. A nolailu l>ohwi la amuu'i o liiki ni i ko kuko>i nmi walii linm Uukaikahi noi ko ku uku a paio pu aku UH' keia Imiua nui.

E na hoaloha, w«hi n llokokila, inai ho|Kilh>fio inu ua liiki akn ko lakou heluiiii i liu !rg('oini o ita li »-«)tia, nole ia ho ineii e kui'ini li(\jie ni nu nmi ko'u hoonou ]>ololci aua aku i ko'u mau kajuiiii iinua. 0 ka'u e noi aku nei ia oukou, e alakai koko nkn oukuu ia'n \\y,\ ke iilauui e hnlawai |iu aku ui me ka Moi Ahiidiira Megida a me kona num tausani koa. No keia olelo a ka Naita Kokekila, ua ku ae la ua tnau koa powa uei a wehe uku lu i ke pani lmo, a lilo akn lu hikon i maa rio ka ntett a !akou i hoolilo iiuii ai i Mnkii.

I ko komo nna aku o Ilokekila, na nno (lahaohao a« la kona man kiionohi, oiai, he wahi keia o ko ana i hoonani maiau loaia e ka loea akauiai o ka olalu; niuia i kipapa i na pohaku moini e hoohiluhilu ana a puui na pain o ua wahi nei oke nhi honua. Ua hoohihipea ia uo hoi nie na lako iiiuia o ke au kahiko a uie ko ko au hou, a (iela pu no hoi ine n.i aahu kni.a o keia ame l<eia. A aia lioi lie hiina ahi aa e ku ana nia kekahi aoao o ua keena lina ]a, a na keia lama e hoomaamaaiua ana i kw alnheie mai ia wahi aku UO kekuhi inaii nimna. Ma keia walii i hnli iuai ai kekahi o na koa powa a kamailio mai la ia Eokekila, E ko makou liakn 3 ke heionei.kakou e halnwui mo ko makou poe ponoi, a ina e lauakiln ana lakou, alaila, o ka make maīnoino ko kakon hopena welij weli. Mai keia wahi aku a liiki ike kahua o ko makoii pakana, lie aneane 1 mile, aka, he ano kikeekee nae ke nla. A e pouo no hoi oe e hoolohe mai i ka niukou, e aahu oe i kupa kila o like me I ko viinkou nei, a i 010, e komo oe i ka aahn kaua o ke ulii Liiiehokata, a o kou | aahu īa a nm ia inoa makon e nlakai ai ia oa a komo iloko i kahi a kakou e paio pu ai roe kon mau enemi a o leo n.akou uian enemi hoi. Ua lilo !;a olelo a'oa'o a keia koa, i mea maikai ia Eoleekilu, a nolniln, ua kauoha alui la ia i kekahi o na koa, e Iwle hou aku iwaho a wehe wikiwiki eaai i ka auliu kaua o Linehokata. Mamiwa ole no hoi, ua hemo mai ]a ka paa aahu kaua a pau o ua alii nmke la, a me ka awiwi komoae la o Hokekila i ua maii pono kiiua la o Linehoknta. 1 ka mnkankau j>ono ana, na nana akn la na koa o ku aūa powa maluna o ka oiwi o Kokekilu, a na like loa no me l;a oiwi o Linehokata, aolie wahi hoohewahe.wa. Me keia ano Linehokata malnna iho o kn kakou Hiwahiwa ka Naita Bol.ol;i|a, koino akn la lakon nei, oini no hoi na koa powa i haawi pio niai e kaukoe ia nnunna. Hele aku la lakou nei a aneane e 5 anaua, hookikee ae la rna kekahi wahi, a maanei i loaa nkn ai he koa kiai e ku makaukau ana, a ninau mai la, Owai keia ? Pano aku ln hoi na wahi alakai o Rokekila, 0 ke alii Linehokata. Kouio aku la no lakou nei, aole no i liuliu, halawai lion aku la no lakuu nei iiib kekahi koa kiai hou uo, a umau nmi la no, Owni keia ? 0 Li'iieliokata no lioi kn na walū ko» hoopimipuni nni wnle e hai aku nei.

Ppl» walo no ka lakou nei bele ana a liiki i ko lakou komoana i ko kahua 0 ka ]iiil\aua ona pown. Ike aku Lu. 0 Rokfikila, 0 kein wahi aoLo ho nun. aka, he lua poepoe e hoo])i)niia nna e Lia lalani uiauua kiekie, no lakou pnlia du kapuai mai luv 300 a ka 500 lee kiekie. 0 ke anawaena in'ii 0 na poimha poepoe la, he aneane eha mile, a 0 koim anapuui, he 10 mile u oi. Hoomao/iopo iho la no hoi m he ala eli" maoli kela a lakou i hele mai ai. 1 keia nianawa a Eokekila ma o ku nnn, un ,ike aku la lakou i ka welan al;au 0 na kamilio e kni inai ana a hoomoaua iho la mauiua |xmo 0 ka pakauu, aolo

lioi i iipii ilio, k«i inni nim lea wi<)uii he>»n, n );i! īlio lu ma kn homu o kn welau .'ikiiii, Miinnwa 010. hoi, kiuii nmi ana ka o le o im inaln'lo koa lu'lewuwni', n puka mui la i>\ roji'imiuiiv nw ka hieliie nui lauua

*>le, u hool.ii iho la uia ka puka. pa ponoi o ka i'ukuiia mu nu koliunu elna e Uu «na nm kela u me keiii aoao.

Ku iho la nn inau mahole koa nei no kokuhi maiiuwii loihi wulo, a ikoia aku la ku pulīii ana mai o iiekahi kaoo lio niii, nie tia lino e*welo iuni. Ile lai no i ka nmii a me ku liieliio na uluuialiiehie ona kniki punwai eleelo oia !ua, eehia

0 ke nnnpuni liolookoii hoio ua pormha lua poepoe hi, e hoomakuwhima k ana ena lania nhi aa, mai mv hale towela kiai inai, e pu-a ooi mai ana ana a l>uni ka lua. A mai na ahi kahn a ho-a maoli lioi e aa mai ana muiloko mai o na ana poopoo e hamama mai ana m» ua. paia mania o tia mauna. 1 leeia manawa i olowalu ae ai ke kani ana aku moa, a lioomanao ne la o Liokekilu iii>. pau ka hora 4, n eia i ka hora 5 o l;a wanaao. M;i keia walu no o Kokekilu i ku ui a liuliu, luluii iho la oia hooknlii apima iliolonu, a kakau lho la i keia nmn kuaololo : " I lea Makua Hndala—E makaala— E kn uio ka ni.ikaiikan i na wa a pun, a e lioouna mai hoi i 2 maliele o kou umu koa ponoi, i hiki aku i ka 2,000 o ka muhele hookahi. Eia au ke ku nei rne ka niiikaukan e paio hookahi akn i ka huinu nui aiwaiwa ona powa. E awiwi. 0 kubī ilio nei ke alakai a loaa mai aii. Kou oia?o me ka haaliaa loa, ' HOK.EKILA."

Huli iho la o Ilokekila a hawanawana iho la, i na peppiao 0 Ai puupuu, e kauoha ami hoi, E holo nie ka mania loa a haawi uka i ka apana ili-olona ma ka lima o lli.di.lake Kiaaina, a kali hoi a alakui mni i ntv mahele koa a huouna iti mai aua. f ka pan ana 0 na olelo a Kokokila, aoa ae la na walii ilio nei, a nahu Iho la i ka apana ili olona. EmooLo hoi, nalowale. ano e iho la ua wuhi Ai-'piuipuu nei, a ike oleia aku la kaua wahi 0 ka mio ana aiui. I ka hala ana akn .0 kahi Ai-punpuu ma kana huakai i lioouuaia ai, ua ike koko aku la 0 Kokekila ma i ka puali holookoa e nee mai an«, ae alak.iiia mai ann e keknhi koa kulana hiehie maluna 0 kekahi lio eleele holuokoa, Kai mni la ua poe powa nei ine ka maikai n tue ku hie kohukolui 110 a pan oka oihana koa. Hele mni la lakou iloko 0 na ikuwa Leo uwauwa mai na poopoo maiuia mni, eoloanaka puiaknli ma 0 a uiaauei. Ai ka hoomaopopo aku no Lioi, ua.kn niaoli no i kn ahiu na hana a ua poe la o na. kualiiwi o Ela. Nana pono aku La 0 EokekiLa me ka niuiii [iiha i ka inaina, i awili pu ia hoi me ka minamina i u« poe powa la 0 nee mai la, a kuhi iho la konn mau waimalta. ona wahi koa powa hoi, ke ku la lakou me ka haalulu, oiui, ua ike lakon, aole e hiki ana ia lukoii ke lauakiLa maluua 0 ka nui hewahewa e nee mui ht, u otkc akamai a me ka ikaika lua 010 o ke koa a lakou i haulehia ai i man pio, nole ]>aha ia he piea e hololea ai l;a lanakila im ko lakou aono mimino nukn, imna o keln ikaika 0 na tausani i huiia, a e nee iLiai hi hoi imiia 0 Inkou. I keia manawa, /iu!i ae la 0 Rokeki!a--n pnne akn la itn r.n 0 ua wnhi koa powa 0 ku hnalnlu mai la, Auhea ohkon, niamna ae 0 ko kkkou paio ana aku ine lio kakou maa enenii, e pono no .0 wniho aku kakou i ko kakon mau ola iloko 0 ka Mea Mana Loa, ine ko uoi pn aku hoi 0 hamo inai Oia i ka aila 0 ka wiwo ole iloko 0 ko kakon mau punwni, a ka haawina hoi 0 kn ikaika ma ko kakou mau kinō, me ke kulokalo puaku.no lioi e hooili tuai no Oia i ka lannkila uia ko leakou aoao, no ka mea, ao ka nani 0 Kona inoa ko kakou mea e hele akn nei e halawai me ka make n Kona n.nuren61111. Hanle iho la l;o Kokekiia mau kuli ilalo, a pela 110 hoi na wahi hoa ona, leha no Uliona mau maka i kn luwa, a pnle ae la.

I liK JIHU «im 0 kn lioliOKi'hi jiulo, ua )<n hou «e lu 'm ilnim, a, «iu lioi li<j aneliapuliui uiilo oko;i i leoe liiki mai na (Jo/ e i pau.)