Ko Hawaii Pae Aina, Volume II, Number 52, 27 December 1879 — MA KE KAUOHA. OLELO HOOLAHA A KA PAPA OLA. NA RULA NO KE OLA KINO. [ARTICLE]

MA KE KAUOHA.

OLELO HOOLAHA A KA PAPA OLA.

NA RULA NO KE OLA KINO.

No ka jika, ua inahualiua imi niai ];a mai liva iwnona o kanaka o kola ano a mo koia ano nm ua wahi a pau; a no ka moa, o keia mai fiva, ho mai hoopilikia loilii a hoonawaliwali loa i kekino a make paha, ke uialama pono ole ia ka poē mai me l;a hoomann.waiun; koiaila, ua manaoia he pono e hai pokolo aku i kokalii mau rula e kuhikuhi aua i fea poe i loaa ole i ke Kauka, a i kanak» a pnu, ke ano oka malama pono ana i ka poe i loaa i ua mai fiva la.

1. Eia keknhi kumu i loaa ai o kaoaka i keia mai hva, oia ke komo pu ana me ka hanu o ka ea liauna mai ka lua pilau o ka liale kio e pili koke aua me ko keona moe a me ka liale kahi e nolio ai o knniika.

O īiu lna wai haumia hoi, kahi i uinini man ia ai lia wai auau a me ka wai i holoiin ai nalole a mo na aahu pela]>ela, lig knmu ileaika keia o kokua pu ana i koia ano mai. A pela no na puu opala a mo na mea ii, a me ua īnea hauoii a pau.

Eia hoi kokahi kumu o keia mai flva, o ka inu ana o kanaka i ka wai haumia a pilau paha.

2. lua ua loaa i ke kanaka ka lia a me kn huihui o ke kino, ka nalulu me ka poniuniu, ka eha ma ke kikala, ma ke kua a me ke kiuo a puni paha, a ma ia manawa kokoke ae paha, pii mai ka wela o ke kiuo, me ka ikeia ana ua loli ke ano ulaula maikai o ke alelo, a ua keokeo ano e owaena o ke alelo e like me he waiu la; he mau hoailona keia ua loaa ua kanaka la i keia mai fiva.

„ 3. Aia a loaa i ke kanaka kamai fiva he pouo iaia e moe koke ma kahi moe kupono ma ke keena akea maikai, me ka waiho hamama ana o na puka aniani, i komo pono mai ka ea maikai, a e uhi pono no hoi i kona kino me na kihei lahilahi a hoopumeliana oluolu, aole uao o uhi i na kihei henui wale, o ikiki a wela iuo ke kino. A ma ia manawa no o kii koke aku ni i ke kauka akamai o hele mai. a nana ika mea mai. Aia a helo mai ke kauka e lioolohe pono ia ia a e hana ina mea a pau ana i kauolia ai.

4. He mea pono no e holoi oluolu a maemae i ke kino o ka mea mai me ka wai i hoopumehana ia; a pela no e hana ai i kela manawa a i keia manawa a liiki i ka wa e ola ai, a e kau no hoi i kapa moe po a i muumuu maemae palin, i liauna ole ke kino o ka mea mai no ke kahe nui ana o ka hou.

5. Mai aua i ka wai huihui i ka mea mai, aka, e haawi iaia i ka wai e inu e like me kona makemake; a iua he nui loa ka makewai o ka mea mai, aohe nae he hi, he pono no ko hui pu me ka wai e inu i ke kau wahi wai lemi, wai alani paha me ke kau walii kopaa, i mea hoonoono. Ina nae he hi ka mea i mai, alaila, mai haawi i ua wai loini la, o ka wai maoli walo no.

6. Mai ka la mua a hiki loa i ka hopena o ka mai he mea waiwai uui loa ka hanai pinepine ana i ka poe mai a pau, na keiki me na makua, ina mea ai kupono, oia hoi ka waiu bipi, ka poi koekoe hehee, ka hua moa maka, i koaiai pu ia me ke kopaa, a meka waiu paha, ka pipi-ki (beef teaj, ke kai moa, ka pia ame ka laiki i kupa ia a moa. Mai hoopoina hoi, e hana a mikomiko kupono i keia mau mea ai a pau me ko kau wahi paakai maoli uuku. Aole naehe pono e haawi iki i na ai paakiki o kela ame keia ano, o na mea ai palupalu a hohee wale nona meakupono.

Mai kali a noi mai ka mea mai i ai; aia a hala na hora elua a ekolu, e haawi hou ika ai i oleloia maluna, a ina ua nawaliwali loa oia, e haawi i ke kan wahi mea ai i kela hora a i keia hora; pela wale no e niau- ai ka ikaika 0 ka mea mui a hiki i ka mana-wa e omi ai ka wela a ola.

loa ua hoole loa ka mea mai i na mea ai me im mea inu a pau, me ko ano hupupnle paha, me ka i ana "aobe makemake," e hooikaika no e haAwi pinepine iaia i na mea ai i oleloia maluna, me ka wai e inu, mo ka lnau a ke kauka no kekahi. Pela no e emi ai ka

pupule, a o looa hou ai ka ikaika. He pono o makaala a hoopaakiki loa ma koia mea, oia ka hookomo ana i ka ai iloko o ka walia o ka mea mai a moni ia.

0 ka hoolo nna o ka niea mai "aoho makemake" i ua mea ai, ka wai e inu a mo ka laau paha, ho hoolo uaaupo ano pupulu kftia. Mai hoolohe iaia, e haawi no i na mea ai, mea iuu, a i ka laau a ke knuka mo ka lima ikaika no, ina pela wole no o komo ai ia mau moa.

0 ka mea maifiva i komo ole. lea ai me ka wai e inu, e nawuliwali oia a e make auanei.

7. He mea pono e kokua a e hoohoihoi ika mea mai me na huaolelo oluola a hooikaika, aole e hooweli'weli iaia me ka hoouluhua; a aole hoi e hoouweuwe aku.

8. Aohe he pouo e komo aku na makamaka lehulehu, aole no 2ie pono e wawa a kamailio iiui ma ke keena o ka mea toai. Oka poe walo iio naiia e kiai ft e malama ana i ka mea mai, o lakou wole no na mea pono e komo aku a e noho pu mo ka mea mai.

9. Ina ua hiamoe maikai kamea inai, mai Uoala iaia e haawi 1 ka mea ai, mea inu ai ka laau paha. Aka, iuu ua liuliu kona hiamoe ana, nao ke ano aawaliwaii loa a me ke ano olelo olaiau i kekahi manawa, he pono uo e lioala oluolu iaia, a e liaawi ike kau walii mea ai, naea inu a me ka laau paha.

10. Mai kaawi pinepine i na- laau naha i lea poe i loaa i heia mai fiva. Ina ua paa ka lepo i ka hoomaka, ana o keia mai, he pono no ke haawiia ke kau wahi paakai a aila hoonaha uuku paha. A ma ia hope aku, aia wale no a kauoha ia ka laau hooiiaha e Jke kauka kupono, he mea pono e liaawi hou ia mea.

11. Ina i eha mai ka epu me ka pehu nui me he Inea la ua piha i ka makani, he pono no e uhi-aku īa wahi me ke kau wahi apana lole huluhulu i ho6-ma-u ia iloko oka wai wela. A e hana pinepine pela a pau ka eha ine ka pehu. E u-wi mua no nae i ua welu la i ole e pulu ino ka moe oka mea mai no ka nui o ka wai.

12. Aia a oluolu iki ka wela, mai ae i ka mea mai eku ae iluna a e hele, mamua ae o ka ikeia ana ua pau loa ka fiva, aia wale no a ikeia aole pii iki ka wela o ke kino ma ke ahiahi.

13. Maimanaonokameauamoeloihi o ka mea mai, he mau pule a he mahina okoa paha, a nawaliwali loa e make io ana oia. Oia no ke ano o keia fiva, aohe 110 e loaa koke ana ke ola, aia wale no a hala paha na pule ekolu, eha a elima paha. Nolaila, e hoomanawanui i ka haawi aua ina mea ai, mea inu a me ka laau, a me ka malama pono ana i ka mea mai a loaa ke ola.

14. E like no me ka manao i hoopuka ia ma ka rula 3, he mea waiwai loa i ka poo mai fiva ka ea laou maikai. Nolaila, he pono e hookaawale no ka mea mai i keeua akea oluolu. A ina aole nui a iuo ka makani, aolie pono e pani a paa na puka aniani a me na puka komo; aohe nao i makemake ia e pa pono mai ka makani iluna o ka mea mai, o loaa auanei iaia ke kunu a me ke anu. E hooiuanao no nae, oka ea wela, hauna, i hanu pinepine ia e kanaka, he mea luka ia.

15. 0 na mea waiwai nui i ke kokua ana e hoola ika poe mai fiva, (1) oia ka ea hou no waho mai, (2) ka hanai pinepine ana me na mea ai kupono, e like me na mea i kakauia maluna, (3) ka moe oluolu ana ma ke keena akea.

lua i malama pono ia ka poe mai fiva e like me na mea i kauoh&ia iloko o keia inau nila, alaila, e kakaikahi ana na mea make. • Hookaiii wahi olelo i koe, ho pono i kanaka a pau e hoomaemae iko lakou mau hale mawaho a maloko, a pela no a puni ka pa liale. E pu'ui i ka opala me ke ahi; e hoopilia i na lua pilau o na hale kio a me na lua wai haumia pu kekahi, me ka lepo maoli o ka honua, aole nae ine ka opala; a e kau pu iio hoi iloko o ūa mau lua la i "wahi laau hoomaemae, mea hoopio hauna, (carbolic aoid. a me copperas), i hoohehee mua ia iloko o ka wai. G. WILDER. Porisedena o ka Papa Ola Honolulu, Dek<smaba 19.1879.