Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 3, 17 January 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA.

[ E nn makaumka niaikai, « hialui pu tnai nio i\*u iloko ona wiliau hooaiponipo o ka uioolelo o EokekilaAloha llape Kuia kakon : He nioolelo hou keia a'u e panee aku nei imua o oukou, uie ko'u inanaolana, e apo lokahi niai ana oukou a pau iaia, e like me ka oukou mau hookipa i pahola mai ai i kona nuia. Aole au e liaanui aku ana rae na olelo kuupapanui wule, o ka oi kelakela keia o na moolelo, aolo ; uka, e hai aku no uu, he nioolelo maikai loa io no keia, a ua ano like no ia me ko llokekila nm kekahi nian mea.

Nohiila, ko hookuu nku noi au na oukou e kiut|iaona ka mea koikoi o laua nei. 0 Kokokila ma kuhi aoao ko kaimminn, a oia nei hoi, ka malihini, ma kahi aoao. Ka oukou Kauwa, JOHKI'II POEI'OK,] MOKUNA I. Helu 1. MA KA AINA kaulana o na Suahia e kokoke ana hoi tna na kapa wai nliuli o ka muliwai Danuba, ewaiho molaelae maikai ana kekahi kula luauu nanī. I kekahi la laelae o ka nialama o Mei, i ka wa hoi a na kuknna la e haalele iho ana i ko lakou mau hooipo ]>umehana ana me na pua omaka. ahiahi, aia hoi, ikeia aku Ia e kiau hele ae ana, nia na kiila mauu maloo la, I>e opio ipa ka inoa 0 Otto Tarauwageua, ka ui hoi e kokoke aku ana i ke kakahiaka o ka la e lawe mai ai i ka hanohauo o ka lilo ana i Naita. He mea mau no i keia opio ka piūai pinepine ana i keia wahi, a haalelo aku i ka hale kakela nani o kona luaui papa, oia hoi o Sir Hugo von Tarauwngena. A o ua hale kakela la, e ku kilakila ana ia maluua o kau wahi puu, aole no i mamao loa mai keia kula aku. 0 na hana mau a keia opio e hoohula ai ma keia wahi, oia no ke kiki pua ana 1 na deragona kii ana i hima ai, e laa hoi na kahu akua ano e ana i kukulu ae ai, a pela pu hoi me na kii eae he nui— 0 ka makoi lawaia kekahi mea punahele loa iaia. Aka, i keia ano liula i ikeia aku ai ua opio la, ua kapae ae la oia i kana pana a me ka pua e lolii malie, a hookuu uku la 1 kana nho lawaia e hoauwana ia ona wiliau wai ma o a maunei, malunu o na wai e aiai mai la imua ona, ine he mea la e lawaia io ana ia, oiai nae e [ oluluhi ana kona noonoo no kekahi uiea. 1 ka naua aku no hoi, aole no ]mhahe wahi inannu ke kau ana maluna o ka makau a ua opio la. A, iaia e holulolea walo ana no, hoea mai atia o Boreta von Likeneraida ma*laila ; a he wahi kaikuahine pilikoko hoi oia nona, a he hoa ai-waiu pu no lioi nona mai ko laua mau la opio. Noho iho la ua Bereta nei um ka noao o Otto, maluua hoi o kekuhi ahua lepo, a ninau uno hookeeko aku la oia ia Otto. heaha la lmnn mea e noonoo kupouli una ia manawa. Aole nae i pane mai o Otto, oiai, ua kaia loa ia oiu.e na kokoia manao kupilikii, aka, ua ike aku la nae oia i ka mino aka ana iho a kona kaiknaliine, oiai kona ahi e holiolio mai ana ilgko o ka wai. Ua niahioliio io maoli ka hiomi a OUo e ike aku la iloko o ka wai, a pela no hoi koim helahelena i na maka o Bereta, oiai, e pinai tuau aku aua oia i na mino aka waipahe ia Otto. Pela ua mau opio la i ka-ka-kaniailio leo ole ai no kekahi manawa. I ka oloio liou ano mai o na noonoo | ao kanaka iloko o Otto, hoomunao a'o la ia, ua ike oin i kelenhi leanakp. e holo ae 0 ka aiiia o mi Suabiuna, oia no no kekahi mahole aina o Ueremauia.

aua i ke kulanakauhale laa o leniaalema, e niaalo ao ana uia kola aoao o ka muliwai, nona kekahi koloka i hoailona ia e kekahi kea nlaula, a oia hoi ko kuinn nana i houuwana i kono noonoo.

Hai aku la oia i kona kaikuahiue, no ua kanaka la ana i ike ai, a nani hoi ka iliilihia o koim hiona, oiai oia o kia pololei ana i liona man maka imna, mo ka aluwa ole ae hoi ma o i\ niaanei, a me he inea la hoi e onouia ana oia iinua e kekahi nianao ano nin' ; a, aole hoi e liiki iaia ke hoomaopo[io pono aku i kona ano—lie ano aoo ]iaha, a i 010 he ano akahai paha, oiai, e kulou ana kona poo ilalo.

A hoomaku niai la o Otto e kamailio mai, i ka mea maikai a hano hano o ke knahele ana ma n» aina mainao, e ae ana maluna o ua kuahiwi hauliuli, e loheana i ka halukulnku a na wai kahe o namuliwai, a e īke ana hoi i na ha-aleale ha-

nupanupi o na moana ; ahe tuea eke kupouli pnnihei o kekahi no keia mea ; a oia kaahele ana, aole no ia he mea luulnu a kaumalia, e like me ka noho kuloloia ana i kahi hookahi.

Aku, aole paha ou inanao o kou ano kaahele ia e makemake nei, i ninau mai ai o Bereta, me ka mine aka.

Ke papa inai noi na Inni, i pane mai ni o OUo. Eia no ko'n palui hopn maloko iho o keia mau aina papu, a i ole o ke apo kupna no ia nana e pa mui nei ia'u, aka, e ao oe o haali-Io iho oe ia lakou, e kuu Bereta aloha,

Mahiehie hoihoi inai la ka Bereta mino aka, a me-he mea la lie' wahi holui uia; kona hiona ia wa e p.n-a mai la iloko o ka wai, a olelo aku la oia i kona kaikunane, Ina ua paa io kuu manao, alaila, e hoomaoe ae kaua no ko kaua kaawaie ana, e u himeni kaua i kela wahi niele a Walata. Ē akaknu mai aiianei Uo kaua mau manao, a malaelae loa ae hoi ke pau ae ia, no ka mea, aole paha kaua e hookaaw&le io 'ana.

Hoomaka ae la o Otto e puana i na lalani olelo penei: Hoine nani o ko kaua wa opio, Wahi aloha e! Welina au ia oe, Me ka ehaeha e. Me ka loloku walohia no, Oiui, o kelu puana aloha ! Nani koua knpinai eehia ! Aole no oe e ike hou ia^ Wahia kuu maka I lialoi i na wainmka. I ke kuu ana iho o ka Otto kanaenae ana, ]iauma mai la o Bereta i keAa kileo kani nauahe, i keia inau lalani : E ka vianvto e, .Nani a j>apn. Nani ka hauoli, Ke hoomoali aku au, &c. liooki iho la ua mau opio la i ka laua innn mele, oiai, be kaoo nui o ka poe hele i lorusaloma ka laua i ike aku ni e iiiaalo ao nna ma kela kupao ka muliwai, a ua aahu ia lakou roe na aahu e. Mawaenakonu o ke kaoo, ike akn la lana i na waliine ui opiopio, e ka-kau ana inaluna o na miula, i kiuohinohi ia mo na moa nani ; a e kakalie ae aua hoi ma ko lakou mau aoao na moho o kekahua kaua, e paa ana i na laau newa nunui. Ikeia aku Ia hoi kekuhi poe e ae, aolie o lakou mau kapa ahiehie a mau papalo pioeoe, e like mo ko na kanaka o kiiaaina, aka, i ka hoomaopopo akn i» lakou, me lie mea la mai na alo hano hano mai lakou. lie nui no lioi na loea mele e liele ae ana, a nu hiki ke hooinaopopo ia aku lakou tua ke ano o ko lakou uiau aahu a me na mea e paa ana ma ko lakou mau lima. Ilookahi wahi a keia poe e haluku uoi lakou, oiu no o lerusalema, a ilailu ko lakou mau manahlana, a e hana ai i ka makaniake o ke Akua a me ko lakou lioola. Mahope mai o keia huakui, hoea mai la ke kaoo o na Naita, iloko o ko lakou niau aaliu kaua, i hule iv lihau me na mea kaua he nui. A e liakele ana hoi i ko lakou inau lio kaua me ka hiehie. A i ke kaalo pono loa ana ae o ka huakai nia kola aoao, o na opio e nana pono aku la, hooinaka ae la na lede opio 0 ua knoo la e kanaenno i keia inau wahi lalnni mele: 1 ka Hikina I i ku Hikinn e ! E lnuilele nku i na manno, Malnlo o na okai uo o ke komohana, Ua kinohinoliiia ka Hikiua o ka nani, lluila, kalii i puanu mai ai,

j Na pua nani he nui; Malaila i memele lani niai ai—Na kahawui liilii o Ktderona, A ina o aku hoi, Kahi e momoe mni nna Na hipa nani, a maikai; Ilaila e halawai ai, Na manao hoano a me ka wiwo ole, E tnake anei kukou ? 0, he niake nani ia, Nolaila, i lea Hikina kakou, K na kaiknahino a ine na kaikunane! No ka nani a ine ka hauoli o kalakou mele ana, mc ho mea la e aea hon mai ana ka la mai kona kapoo ana aku iloko o kona aahu haulaula o ke komohana, a ua kipona ia la ia e ka hoohihi no keia mau melodia, nolaila, ua hoi hou mai la ka la e hoohuli ae i ke ahiahi liula i kakahiaka hauoli. I ka ano pua-hemo a nalo loaana aku 0 kela mau leo hoene, ua hoomaka ae Ia na Naita ika lakou mau mele. Kani kupinai ae la hoi ka leo wawalo o na o-le, 1 huipu ia ae e na leo hooho o na kanaka, he mea o ka paia kuli ona lewa i kela mau leo wawalo. I ka hala ana akn o ka huakai, ua ku mumulo iho la na opio, a hiki \\'ale i ka Otto hoomaka una mai e kamailio. He oiuio, wahi ana, o ka Moi Kikeke o Enelani, ka mea a lakou e ka|ia nei, o ka Puuwai-Liona, no kona koa a wiwo ole pahii, ua lawe oia i ka hoe.hiki e hoouka hou ia ke kaua hemolele. I kela ahiahi koke aku nei no ka papa a ine Walata kamailio ana no ua kaua la. E na lani ! he lua 010 ka nani a hanohano o kela kaua!

Ina e hoomaka mau mai ana oe, wahi a Bereta m'e ke anokaumaha, ekamailio mai me ka hoihoi launa olp no ke kaua a nie ke kai huakai ana ae o kekahi poe, alaila, aole loa e hiki ana ia'u ke hoomau aku-.i ko'u himeni pu ana me oe i kahi mele a kaua i himeni pu ae nei.

Kaliuhu ! e kahi keiki naaupo ! wahi u,(j)tto me ka mino aka ana iho. Aole hoi he huaolelo i puana iki ia ae nei no ia mea. E hooponopono ae paha oe no kou leo i keia wa; ua ike no hoi oe e himeni pu aku ana kaua i na lalaui aku i koe.

Me he mea la nae, ua ano loli ae la ke au o ka inanawa, a ae ole ia laua e kanaeuae hou mai i ka lau:>. mele a hiki i ka pau loa ana, no ka mea, ia laua i anehe ue ai o hoomakaae i ka lalani inua, loho aku la laua he halnlu ? me he mau haluku ana la o na kap"uai lio be nni niahopo mai o laua, a alawa hikiwawo ae la lauu uia kahi a laua e lohe nei i ka halulu. MOKUNA 11. Lole iho la niailuua mai ona lio he mau kanaku i aahuia ine na aahu nani, a hoomaku niii ae la e kukulu i na hale lole. Iko pu ia aku la lioi he lode opio ui lua ole e liolo pololei mai ana i kahi a nei poe kanaka e kukulii nei i na hale lole, a aiu hoi mahoiie ona he kuoo kaikamahine opiopio. I ka hiki ana mai o ua lede la me kona haia-wahine ma kalii o nn hale, ua kolnm ia aku la kona lele ana iho mailuna mai o kona lio, e kekahi koa kavnlia i lehan pono me na ma-kau o ke kula hookahe koko. Henani hooliihi a paulehia maoli no ke ilee aku i ua koa kiwalia la me ka lede opio, eu hayle kuikui-lima pu ae ana. Oiai lioi e hu-uli ani inai ana ka lole ve leveta o ua lcde la, me ka alohi unapa mai hoi a ka hu'a o kona lole, i kinoliinohi ia ine ua pohaku gula a me ka momi, hnipu no la lioi me ka poni uliuli o ka aahu kaua o ka Naita, i hoomoali ia me na kahakuha ano e o ka hoohui dala, ua lilo ae la ia mau mea i mau hoohiluhilu ana i ka onli a hionu, nani, a na opio (Otto me Bereta), e nanu pahaohao aku la. 0 ka oiwi knluna 'noi o ka Naita, a na opio e ik(3 aku nei, ua ku no i ka hiehie a iiie ka nani, oiai, na,puipui pono kona mau la, a ua oi pioeoe inaikai ae no kona kino—o koua aahu, ua ku no iko kupuianaha, a o kona hiohiona e waiho molaeW mai la imua o ko laua nei inau maka, e iioiko niai ana he opio wale no ua Nāita la. Aole no i kaawale loa aku kahi a ua mau malihini nei e hele ae la, mai ka Otto ma wahi eku ana. Aia laua la i knalo pono ao ai mamua o luua nei, ia. wa i hauwi aku ai luuu nei i ke aloha, a ia inanawa no hoi i panai mai ai ka lode opio i ke aloha, a kn iho la me na hiona ulumahiehie o ka lioihoi, nie ka natia pono atm inui inaluna o noi niau opio e ku aku'iiei, Au/e i ]>au.