Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 3, 17 January 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA VI. lIELII 53. " E honahu Rku iala, Ilnko o ko koloka o ka pomalkil, I L.ci Gula ma kona a-i, 1 U-i Aiii ma kona poo— 0 ka mua p«ulflc i ke Akua." " Mn keia ann %vcliwcli, 1 oolnku ol na kuhonka well, KupiktsJilo ni na 110 opua, Holki; ann 1 ka poino, Pohn na 010 pilie knnlkau, Ua poino— ua auhtt—ua make." ke noi aku nei au maJ&* lalo o keia mau knmu, wahia Mikaela—l E hoopakeieia raai makou a pau, mai ka make weliweli lim ole ana maluna o ka amana. 2 E lioōmau ia aku no ko makou noho ana aupimi a lahui hoi, malalo nae o na kanawai a me na hooponopono ana a ko auptini makna. 3 E haawiīa mai "e ka Moi Yaladimira, i niakua Kiaaina no makou.

No ia niea, e Sir. Naita a Alihikaua Nui ho: o ke aupuni o ke alii ka Moi Yuladimira, malalo o keia mau kumu e loaa mai ai ia makou ka hanohano o ka hoolaa ana aku ia uiakou iho i mau nio e like me kau noi e Sir. N"aita. A ina aole e loaa ka oluolu ia e kou n&uoo akahele ana e ka Naita hanohano no keia mau kumu. alaila, ua makaukau loa makou e lawe mai i na hoomainoino aiīft, a oukon i manao ai e hookau mai maluna o makou, a ina no hoi he make ka hopena, oia iho la no. A ke hoohilei nei makou, aole loa makou eneeu aku i hookahi iniha mai ka honua a makou e kn nei i keia manawa. Nolaila, e Sir. Naita, ma ka aoao o kuu tnau hoa makaai-1 nana, no lakou hoi ka ikaika, ka wiwo ole a me ka hopo ole i haulehia iho nei i keia la, ke hooili aku nei au i ka noonoo hoj>e loa ana, na kou hanohano e nana mai i ke kupono a me ka ole. Me ka mahalo. , Pane mai la hoi o Hokekila, E ka! hoa'loha muikai, pehea la ka loihi o ka ; manawa e aua iho ai kuu puuwai i ka hoole aku, i ko oukou lilo io ana mai i mau pio, malalo o na kumu naauao au, e ke koa, i waiho inai nei, na ko'u noonoo nawaliwali e auamo a kaana ? Heaha ]a hol auanei ke kumu, e kikohu ia ai ko'u puuwai e na kikiko eleele o ka hoole manawaino ana no ko oukou lilo io ana mai j mau keiki lioolohe io na ka Makua Moi honua, oia hoi ke Alii ilihia o Rusia, ke alii hoi nona ka naau e hooluu ia la e na au awnhia o ka ehaelia a me ke kaumaha ? Ke hai aku nei aji ia oe me ka oiaio, he liana nui kau i noi mai nei nou a me koa mau hoa, oiai, o ka mana hooknu ia oukou mai • na apo ana inai a na kaulii manaonao o ka amana, a mno ia ae ko oukou mau ola, aole ia mea iloko o ko'u poholima, e ka hoa'loha, a, aole no hoi iloko o na lima alua kabjko o ka Maku£ Hudala nei, ka luaui Kiaaina o na kanaka Fitesiana, ka poe a pukou i manao ai e omo i ko lakou koko hala ole, nolaila, o kau noi he mea pohihihi loa ia. Eia hou no hoi, o ke kuleaoa ae aku ia oukou e liloii mau hoakanaka lahui malalo o ka Moi Valadiroira nian lima hoano. Me he mea la nae, he hiki no nae paha ke hoopau koke ia keia mau pohihihi, iua nae e ae mai oukou e hoomaha kakou i hapalua hora, a e kali i ka pane mai ka Moi inai. I nei manawa i huro like ae ai na mea a pau, a hoowawalo kupinai ia ae la na paia pali kahako o na mauna kaulana o Ela. Ia wa hoi, hoomoana ae la a hooluolu na koa Pitesianā a me na'kanaka powa. A i kt>ia wa hoi i akoakoa inai ai im wa-

hine a mo na keiki a na jx>wa, a luan.a pii iho la. Aole anei e ninan mai ana ko makou ix)« heluhelu, pehea la o loaa koke mai ai ka ka Moi olelo pane iloko o hapalua hora wale no, oiai, na mamao loa ke kulanakanhale o Kieva mai na mauna Ela akn, no ka mea. mai ke kulana'kauhale aku o Piteaia a hiki i Kieva, he aneano eha la hele, a ina paha mai na kakai mauna aku o na powa, ua loaa no ka elima la okoa ?

Auhea oukou e na makamaka, aole paha oukou i poina loa i kahi ilio o Aipuupuu ? Pela ka nana aku, a nolaila, e nana kakou iaia a ine kana mau hana kupaianaha lua ole.

I ke anaina e lualai wale ana no, ua ku mai la o Eokekila a kamailio pokole inai la, e hoakoakoa ia mai ha Alii a pau o ka aoao Aupuni, a pela pu hoi me na alii a kaukau alii paha o ka aoao powa. Ika hookoia ana o keia leo kauoha a Rokekilaj «a huli ae la ia a kauoha aku la i na koa o na aoao elua eho«luulu ae ma kahi hookahi, aona lede hoi e launa pu mai me ke anaina a na lii.

Ia wa i kauoha ae ai o Rokekila ma ka hawaūawana ana iho ia Aipuupau, a me he mea la o ke ano nui o kana mau mamala olelo hawanawana, e olelo iho ana oia e hoolako ia mai lakou me na mea ai o kela a me keia ano.

Holo aku la ua wahi Aipuupuu mai nei a kahi e, hoomaka mai la oia e hae, a ia wa 1 ala aku ai na maka o na mea a pau i kahi a ua wahi ilio Ia e hae mai la, a oiai ua wahi ilio nei e hoomau mai ?.na i ka hae ana, ua hoomau aku la no hoi na mea a pau i ka nana ana iaia me ka ike ole i ke ano o kana hae ana.

Aka ; i na wahi Aipuupuu nei i hooki ae ai i kana walaau ano e, a hoihoi mai la hoi na mea a pau i ko lakou mau lena ike a mamua pono o lakon, aia hoi, ike aku la kela a me keia o lakou,. me ke kahaha nui, e waiho niai ana manma o ko lakou mau alo pakahi n'a pa mea ai o kela a me keia ano, i hele a noho na kipona a ka Puukolu.

Ua lilo iho la keia niau mea i mau mea kamahao i na mea a pau, oiai, he mau pa nani lua ole e waiho mai ana ioiua o lakou, aole i ikeia ka manamana lima nana i panee mai—na raea ai hoi e hoohuohu mai la i ua mau pa la, aoha he kuke nana i hoomakaukau mai—ao ke pakaukau lole naai hoi, aohe kaene uana i liohola ae—noTaila, he uiau mea kupaianaha uiaoli keia.

Aole nae 'he inea hookahi i hoomao' popo, o £ekahi hana kamahao keia a k* hi ilio o Aipuupuu, koe wale no o Eokekila.

I ke anaina e iho makawalu ana i ka hao i na mea ai, i waihoia mai la imua o lakou, ua ikeia aku la o Eokekila e kakau iho ana maluea o k«kahi apana ili piku maloo, a onou aku la ma ka waha o kahi ilio Aipuupuu, me ke kanoha ana aku, E lawe pololei oe i keia palapala a haawi aku i ke Alii Valadimira rna ke kulaoakauhale o Kieva, a iloko o hapalua hora e hiki hou ai oe ianei, a ina aole, alaila, e hoouua aku no au ia Haehae-liilii a loaa aku oe ma kou alanui, a hoolilo ia oe i mea ole. I ka pau ana ae no o ka Kokpkila man olelo, ua hae ano e ae la ua wahi ilio nei, a e like me ka oak« ana ae a ka uila a ualo aku, pela i nalo hikiwawe ak,u ai ua wahi elēle ilio la, no kana huakai i ke kulanakanhale alii E na inakamaka, e'ukali no paha kakou i kahi Aipuupuu ma kana mieiona a hele la i Kieva, i ike ai kakou i na hana a ua walii ilio la. E like mp ka makani puahiohio holokiki mai ko kukulu hema mai, pela i onou aku ai' ua wahi ilio nei i kona velo~ sxte. Emoole haalele iho la oia i na k&kai mauna o Ela, a hele aoa keia maluna o ka ululāairo Kilimela, e hiki aku ai i ke kulanakauhale o Pitesia, aole no lioi i liuliu hai{le hope iho la ua kulanakauhalp la' iaia, a hala ana oia maluna o ka ululaau i kapaia, "Ka UUūaau o na Nal.o kiko," o Ueia hoi ka nlulaau i hoopakele ai o Rokekila i na NaitaOremaa me kona kokoolua, i paio lealea ai a poipu ia ai e nii pown. (Aok i pati,J