Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 5, 31 January 1880 — Ka Lawe ana i ka Makana a na Kula Sadati i ka Makua Rev. L. Laiana. [ARTICLE]

Ka Lawe ana i ka Makana a na Kula Sadati i ka Makua Rev. L. Laiana.

Ehiku inoa i kohoia no ka lawe ana i ka Makana aUa Ahahui Kula Sabati o kc Hawaii Pueaiaa i ka makua Rev. L Laiana, uiamuli o na hiku, oia no ka he lu pilia, aka, ekolu wale 110 i hiki, oia o Bev. M liuaea, W II Nailipelapela a me S K Pokeo.

A ma ka lokomaikai o S G Waila, ta agena o ka mokuahi Likelike, uiamuli o ia poioai ana a&u a B W Kawainui, ke Kakauolelo o ka Ahahui Kula Sabati o ko Hawaii Paeaina, ua hookipaia ke Komite mahope o ka iuokuahi Likelike, e ai, e inu a e raoe me ka uku ole.

Ua lawe akahai no hoi ke Komite ia lokomaikai piha me ka pakiko a hiki i Kawaihae, a hoi mai, a hiki hou i Honolulu nei.

.He mea pono ia makou ke haawi aku i ka mahalo piha ia B W Kawaiuui a me S G Waila, a me ka pe malama i ka mokn Likelike. oka Ahahui Kula Sabati hoi kekahi ma o konu Komite Hooko la.

I ka lele ana i Kawaihae, ua ane pilikia kf Komite, uo ka loaa ole o ka lio e pii.ai iuka o Waimea, a manuili oka lokomaikai oke keiki laluwai o Waimea oia uo o Sam. Parker, ua kau aku Ia he elua lala oke Kotuite maluna o kona kaa ukana a ohna, ao ke kolu o lakou, ma ka lio hooli.tnalinia. 0 keia ano hemahema, aole ia ao Kawaihae a me Waimea, no ka mea, aole no he . wahi leo i pa-e aku mamua, e holo aku ana keia K6uiite. No ke keiki o ka. ua Kipuupuu o Waimea ke aloha me ka mahalo. I ka pii ana iuka o Wainiea, ua ukali aku ke Komite' maluna oka lio me kn huakai o ua keiki lalawai nei, a ma ka waena paha o ke alanui, hoomaka iho la ka hnakai i ka holo, a no ka poeleele, ua hiki ole i ka malihini ke holo pu akuNolaila, hele malie aku la laua me kekahi kamaaina, oia no o Isaac Maui, he kupa no ua übn la, a hiki j kuhi p'uu i kapaia o Hokuula, pane mai la keīa ia'o, e oluolu no os e lawe au ia oe i makana lape uuia ia Laiana i ka hora umikumamalua o keia jio ? He mea oluolu loa ia ia'u. Naue aku la maua imua ika hale o S H Mahuka Esq., o ke kaifiaaina ia o na malihini e like me oe, wahi a I Maui. Ua kipa, ua paina, a kokoke ika manawa hora 12, hele pu aku la niakou me S H Mahuka i kahi o Laiana, u kipa, a halawai, a olioli hape nuiu nie ka iuakūa i ka hoomaka ana o ka makahiki hou 1880, Hoi a moe ma kabi o 8 H Mahuka ia koena po. »» hioua o ka la hape nuia—l ka hohola ana mai o na kukunao kamalamalauaa o ka la, i ka la mucv oka makahiki hou, e waiho kalae aiai ana ke kuahiwi o Maunakea, me ke. kahikoia o kona papale niahiole e ka hulu keokeo o ka W A o ka manna o Hualalai, e waiho papn Dia\ ana i ke komohana hema, a o Maunaloa hoi, e pu-aiki mai anā ma ke kua o kela mau mauna, e waha mai ana ma ke kua o Maunakeaj ua kahiko like ia lakoa i fea aahu pola ulinli. oka l»laai puu hoi o Kaala nie kona mau ohohuīS7^W(TmiM"āW(rikeTuaTHrnaVkar la lohile.

I kii lnlu aua ae i ka hora 9 A M, kani ana ka belo o laiiok, e lioolale niai anpina Kula Sabati e nane, 0 hui. oka hoea mai l'a 110 ia 0 na luila mai Huumkua a liohala, nio na hae ame na uiea Uani, e hooliahakuha ana i ke kulu manienie oia kauhale, 0 hele like ana e hui ma ka hale hookolokolo, a malaila,aku i ka luakini.

He mea hauoli Ua ike aiia i n& Kula Sabitti e hele ae ana, e hoike mai aba he niau pualikoa no leau. O ke Kula Snbati 0 Kohala, hooiho niai la ia mai ka(ii mai 0 ka makua L Laiann, 1110 kona niiiu kahiko nani o na bae mamna a inahope, me ka hana e hoene mai ana, hō kohn maoli no, hsle hoolai ilio la 0 Z Kalai, ke kahn Knla Sahati o ia kula, me he kenelula i makaukau no ka .hoouka kaua, ilokō 0 ia puali 0 A P Kalaukoa, Rev. S Aiwohi a me kapena Kuai, ho uiuu hoa.i kuliuiia m mnkou, owau lioi, n iub W A Mio, ke kuhn Kula Sabati nui o Hainakua a nie Kohala, a mo S II Mahulea Esq,, kuhn oke Kula Sabnti 0 Waimea, ukuli hele aku la niakon tna k'ā aoao o ua huakai nei, a hui aku la nae na Kula Sabati eae i hiki mua 111& ka lu\le hookolokolo, a kiu lilee aku la a kouio i ka luakini.

0 ka huina nui oJsa HuaFai -he 200, hui pu nie ka po.e i koiuo ole i kahimkui ua like me 300 a oi ke anaina maloko o ka luakini, ua hele a piha pono ka hale pule, a kiiku iluna kekahi poo.

Ua \vthoia na hana o ka la me ka himeni a nio ka pule. Ika nana aaa ika hoike o na knla ma na haawhia a me na ruele : ua hele a lehia wale, aolo e hiki ke olelo ae o ke knla o mea kai haule, iloko o keia hoike aīia, o Laiana wale no ka mea nana i hoike na haawina, koe nae ke kvila o_ka Rev.3Lß.ikanele, naua du i hoike, a me ka kula aupuni o Waimea, na Ue kumu no i hoike. Iloko o koia hoike ana, ua awiliia ke kani o ka okana Mrs. Panana Parker, me na mea kani, pahu trie ka o-le a keKula Sahati o Kohala. Mai ka hora 10 A m a hiki ika hom 2 f at ka hoike ana, alaila hookuu, me ka pau ole o na niea i hoomakaukau ia e na kula, ua boi keUahi kula tue ka hoohalahala i ka uukn o ka lakou mea i hoikeia. Ua pouo, he hoohalaiala ia i ka ai Jaui. He pono e haawiia ona la lioike hou no lakou.

Mahope o ka hookuu ana o ka hoike, he ahauina a poeleele ia la, me ka hoomaha ole.

Ka haawi ana i ka Makana.—Mawaena o na hana hoike ma ka luakini, ua hookaawaleia lae manawa no ka haawlna o iee Kouiite i fea makana a kn Ahahui Kula Bahati i ka makua Rev. L Laiana. Maluna o ka awai keia hana 3 no ka meu, ua hoohauohano ae ka makua Rev. L Laiana i ke Kouiite maluna o ,ka awai kahi i noho pu ai, mai ka hoomaka ana o ka hoike a i fea pau ana.

Penei ka liaawi ana—Ku ae la ka makua Lainna ma kekahi aoao o ka awai, a kunou inai la ia Rev. M Kuaea, ku ae la ia a hole aku la e lulu )iaja me ka makua Laiana, me ka olelo nna akn :

" E ka makoa Ker. L Laiana—Ke haawi aku nei au ia oe i ke aloha o ka Ahahui Ivula Babatī oko Hawaii nei I'ae Aina, no ka mea, o luakou ekolu iniua ou i keia wa, he hapa wale no ia o ke Komite j)iha ehiku lala, i kohoia e lawe mai i ka' niakana a na Kula gabati mai Hawaii nei a Kauai, i kaheaia e ko Kou]ite Hooko o ku Ahahui Kuln Sabati, mamuli o kou alakai ana iaa kau kumumanao i helnhelu ia imua o Ahn Kula Babati i lea malama o lune o ku makahiki, i hala aku la, e paipai ana ma ka l>ono o ka Uoike luhile i ka piha ana o na makahiki ehiku oke kula aoa o ke ao holookoa ika B.aibalii a puni. 0 ka huina o ia makana, he $1,146.00, a o lea papa hoike o na kokua mai na Kula Sabati mai, na kekahi hoa ia o'u e heluhelu aku imua ou, a me keia anaina hoike Kuia Subati. 0 ke kino nae oia makana, aia no i ka Banaka ma Honolulu, o ka uhaoe wale no ka makoa i lawe mai nei e haawi ia oe, a ma ia uhane no e hoolianu ai oe, a e hana no ia pnu dala e like iue kou makemake, na kekahi hoa Komite o'u e haawi aku iu oe. 0 keia nmkana, lie hua maopopo ia o ke aloha o na Kula Snbati ia oe, noloko ae o lsa malamalama o ka olelō a ke Akua, a rne ka olioli o na mele au i hoolele ai iloko o na Kula Sābati mai Hawaii a Kauai. 0 ka hnpai libe ana 0 xsn Ahahui Kulu aabati mokupuni i ka Hoike luhile i keia la, e like me keia hoike, he hofke ana i ka iokahi ana o na Kula Snbati a pau ehalalo o kau alakai ana. Ke manao oei makou, o keia mau hua elua, he hoike. ana ia i ka holo o kau hana ma keia Paeaina, a be mea e hoohauoli ai ia 00 > kou ih » «na atcu me kou ohohina i ka lup ma ke kaniuhu-ole." Heluhelu aku la hoī o SK Pokea o Kaneohe i na olelo o ka mahana aino k.t : ka papa oua makana mai na Kula Sabati pakahi inai,

Haawi aku la hoi o W II Nnilipelapela i ka Bila> Kikoo o nn. dala lie 1,146.00,

Ka olelo pane a ka m«l<ua Eev. L Laiuna i ke Ivomite Rev. M Kuaea, W II Nuilipelupela a me S K Pokea, i hoouna ia mai e Ue l\oruite Iluoko oka Ahahui Kula Sabati o Hawaii nei, e lawe tnai i ka makaūa alolia v makua o na Kula Suhati Hawuii, a i linawiia aku ia iu iloko a ka laakini o Iniiola ina ka'la Hoike luhile, ma ka Uv 1 olanuari, 18S0.

" E ke Komite hanohano—Aloha oukou pakuhi. Ano hiki olu ia'u be pane akuiknoukou ruau huaolelo nloha a hoomaiUai, n.o ka nui oke aloha )loko o'u. " Heaha la wi i hualele ai oukou pakahi i ko oukou mauhoine, raau kulanakauhale, niuu liana niaikui, ka Hoike luhile nia ko onkou wahi, e waiho ana oe e Rev. M Kuuea i Uou ohana me ku pilikia niui o kekahi mau lala, a, muopupo ole o ke ola, oka unike, a wuiho hoi i kou Eka!esia nie ko kuiui ole, u kau oe rne oo inau hoa nei inaluna o Likelike,

| a liolo mai, mo ka lawe pu inui i kekuhi ukaua makumae, oia iioi kamukanu alohu mukuu o na Kula Sabati o Hawaii nei "Me he la. he mea nui an, he meu lianohauo, ho llenelu kea kaulann, he Moi, he Pt-residemi, he Elele impuni kieUio. Ke iioole nei au, aole au he uieu nui. Ina makeuiake kekahi e lilo i mea nni, o lilo oin i kanwa, wahi a lesu ka Haku. Oiu hoi au nei, he kauwu haahaa au, he kauwa na tui Knla Sahati Hawaii, ana na kunaka Hawaii, a kupouo ole ke kau maluna o'u keia Imnoliano nui. He mea kupanuha keia, kahoohaah&a ana o keia Koinite ia oukou iho, ma ka hele ana mui mui ke kulunakanhale nui mai, e lawe mui i keia niakaua nui a Uela Koinite mn Houolulu i hooili tnai ai inaluna o ouUou e luilihali mai, a e haawi inai ia'u i Ua meu iiilii, Ue kuuwu haahaa ku ole i keia hoohanohiino iu ana. t; Ano, Ue lawe inai nei au i keia ma-

kana mai ko onkou mau linm luai, rne ka haawi aleu ia oukou pakuhi, a i ke pakahi nuiia oukou i hoouna mui i ko'u alohii me ka muhalo piha.

"0 keia niakana, he mea nui ia, aole o'u raanao iki mamua no ia mea, aole na'u i hoopuka iiuaa o na Kula Sab.tti a imua o ka Ahahui Kula Sabati Hawaii, i kekahi mea e pili āna i keia makana. No ka nui o ko'u aloha i na Kula Sabati, ano ka hiki ole ia'a ke hoike i ko'u aloha, no ke dala ole, aolaila, ua noi aku a.ui ke Akua ma Mamki paha, e haawi inai oia i hookahi tansani (iala, i hiki ia'u ke hana i mau niea hou e j>oeo ai na Kula Sabati me na Ekaleaia Hawaii, a me ka Lahui Hawaii.

"Na ke Koinifce Hooko o ka. Ahahui liola Sabati Hawaii, ina ba paa ana o ka ha'lawai inakahiki ma Honolulu, lime 1879, i noonoo a lioopnka i Ua maūao e Uokua aloha n a Kula Sakiti Hawaii ik a mahua. Ua hooholoia ia manaO, ana hoolaliaia aku iloko o na nupepa Hawaii, Ua ae na Kula Sabati, ua kokua, uu paiiiai ke Komite Hooko, ua malama i ke kokun, a ua hoouna i keia Komita e tnai i ka mnkana koluia, nie na inoa o na Kula Sabati, a me ka nui o na kokua o kelu a o keia kula. Eia no iu iloko o keia pa (frarae) aniani i hoonani ia me ke g»]a a puul Eia'hoi ka huinu dala makanu, $1,146.00. A eia ia iloko o keia Kikoo Buneko o Bihojj» uia, he kaumaha ke dala maoli, he manm ke Kikoo Baneko.

" Akahi no a loaa mai ia'u ke tausani dala okoa i ka manawa hookahi. A oia anei kela tausani dala a 'u i noi ak-i ai i Ue Akua e haawi mai h'u ? Feln ma ka mui! * aku. ke Akua mai no ia, aole nae ia i haule wale mai mai ka lani mai, na ea Kula Sabati Hawaii i lulu, na haumana kane, wahine, keikikane, kaikamahine, pokii, elemakule, luahinp, waiwai, ilihune, haole, hapa-haole, hano' hano, hanohano ole. Ua hoiliili ia na lepeta, na kenikeni, hapaha, hapaiua, dala, 10 dala, 50 dala, 100 āala, aoi aku,' mii ka puu hookuhi, a me na koraka i iawe i Ka ai na Elia ; me ia keiu Komite v - M Kuaea, W H Nailipeiapela a ,„e S K Pokea, p oukou na koraka a ke Akua i hoouna mai e lawe mai i Ueia ai hanui, keia wakaua aloha makua na'u He makana nni, he makana aloha makua, ua huiia iloko o keia paaniaui naui ke aloha o na lala a pau o na Kula Sabati Hawaii.

Nui a koikoi keia ukana aloha a Likeliie i lawe mai nei iua ka lima o keia Komite. Aole paha he ukana oi i ikeiu a Likelike i lawa ai inamua aku, no lta mea, oke aloha ka mea oi. E haawi ia aku ka mahalo piha i na ona o Likelih, ao ka lawe wale ana mai i keia Komitu me ka uku ole. haawi akn nei au \ kv)'n-aloha nni a im; Ito'u mahalo piha i na Kula Sabati Huwaii, ine ke Komit<3 pu.

" Hoaha la ka'u i harja'i i ukuiu'i au me keiu ? Oiaio no, ua hana au, na hookauwa na oukou. Ua hnlui au ina niele, na kakau an me ko'u lima akau heokahi i na Haawina Kula Sabati no ua makuliiki ehiku, mai ka helu 1 a i ka helu 365 ka helu hope, niai Kinohi a hnli ka Baibala. Aolo nae o'u uianao e uluiia ma keia ao, aole akaka, ua ulohā ia au, ua aoia a hoopaain na' Haawieia, na pauku gula, ua hiineai in na mele a'u i huku ai. Ua knhi au, aole paha iao miiia na Ilawail, aole mele uuiia na mele, ua mukehewa pahu kuu luhi. A ina e make au, aole paha he aloha e koi ana i na kuuaka Iluwaii, na Ueiki Hawaii, e hele unu e hooluwa i kuu Uino kupapau. A o ko'u uku no Ua'u mau liuna, ma ka lani īio ia. Eia nae, viu knhihowa lou au, ua aoia na Huawina, ua mele ia na mele. Ua alolia ia au, ua loaa mai kekalii hapu o ko'u uku ma keia ao, nu oukou iiwi, na ua Kula Babiiti, a ua luwo ia īnui o keia Ki)tiiito hauohuuo. " Alulm niii oukon, aloha nui ke Komite, ua ke Akua e uku nui inai hi oukou ma'ka liini. " I nieu e maoiiopo ai ka niau aim o Uo'n nloha ia oukou, mo ka nuu ana o Ua'u hana no oukon, (lawo niai lu Uekuhi kuikamahine o ke Kula Hanai o Ko- , hala i ka Hae Hawaii, a nahn iho la l;a (inukua Laiuna, a himeni mai la na kuiUamuhine o ke Kula Hanai i kekahi i hakuia o ka mukna Laiana, no iu liana, aia nia ka Kohine Gula.) E nana nmi oukou e na makamaka maikai o'u, i keia hue, ka Hae Hawnii keia. Uahualele kahiko au Tko'u aina haniui ma kona hne nani. O Hawaii nei kuu aina, a oka Hae Hawaii ko'u Hae. Ua liana uu no oukou, mululo ae o ka Hae Hawaii. A palnpalu au, aneweluwelu au, ine ka weluwelu o keia Hae Ilawaii a'u e wuhi »yi ia'u iho.. E liana hou ana a-.i no oukou, na Kula Subati, na kauaku Hawaii, malalo ae o ka Ilae Huwuii a niako au. A make au, e hele mui ku poe aloha, u e wahi i kun kino kupapau iloko o k» Hae Hawaii, a kanu pu me ia iloko o ka ilina knpapau o Inaiola, iivaenu o na luakupapau Hawaii. " Aloha ! Aloha ! ! Aloha pan ole !! I L Laiana, (ka inakua.") Pela i pau ui na hana o ka huawi una 1 ka makana. M. K. Komite. Hoaolulu, lan. 7, 1880.