Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 5, 31 January 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA.

MOKUNAII. 1-lei.u 3, ME he meu In o kn nioho no kek«hi o ko'u noao, i iko mua i keia, » un hooholo oiu nolo e loihi loa ke kakelekele hooknku akamai o tm aoao elun, nkn, iua e liaule ana kekahi o laua ilnlo mai lun» mni o ka lio, alaila, 9 ao ia Inua o nnn paLiknuu, aka nae, he maa wale do keia e hooi lo« aku ana i kn hanolinno lun ole o kn launkila ma ko Polko uoao. Oi«i, ua lona mni laua Nnita nei o'u tue ekolu niau tuoku pnhiknun mnknlukolu, n hnulo maule aku la oi<>; « o Folko hoi kukuli niai la oiu imun o'u me ka limilinn, n nonoi mni la o hoihoi nku nu i ko koino, oiai, ua kon ka Innukiln ma konn nono.

Ua nneho aku 1» hoi o llikeko o konohia aku inin (Folko) ua Inwa iho la no hoi pahn kona hunohnoo no ka loaa nnn iaia he laenkila, a e waiho mai no hoi i ke komo roe a'u, ka mea boi a'u e haawi aku aua iuia me ka pnloloia me o'u mau waimnku. Aka, pane mai la nae o Folko: E ka Moi kuulaun, a me ke Aiii hanohauo o ka poai o na Naita karistiano, no'u iho, e maule auanei nu ke waiho aku au i kela komo i kela lede waipahe, a he mea hoi no'u e ahewa loa ia ai, ke hoolilo aku au i kela mau waimuka i mnu mon hoomaewnewaia; nka, o keia kooio no kuu Kaikuahiuo o Ealaneke, nolaila, o lioihoi uku au ia komol Aolei paue hou aku ke Alii puuwai Liona; a owau hoi keia, hiinlelu iho la au me ke kaumnha i ke uloalii o ka Moi Rikeke. I'nu nae i haalele iho ai i ko ka Moi Hikeke aloalii, un hele aku la no au a ma kekahi apana kuaaiua, me ka mannohma ina no ua hoopomnikni mua i« o Folko ma kana mau liana koa a pau, pela auanei ka haawiua luki a me ka maalea e hoopomaikai mai ni uo hoi ia'u.ahoi hou mai no kuu komo. A peuei kekahi mau mea a'u e hai aku «i ia olua, a loaa Lou io hī no kuu komo, i kuu lohe ana e hele aku ana o Eolko i ka makaikai ma ka mokuaio'a o Wale; kuhi i muu mokaki ai o nu wahi pßna knnlaua loa i ke nu o ka Moi Aretnra (Arthnr) a 0 knbi hoi a un Moi 1h i hakoko pu »i mo konn mnn Naitn, oi»i koDn man la Ahiknnaua. I ko'u lohe nnn i keia, ua hnoholo koko iho la au, e hele awiwi e au mamuu ona a hiki rau kekahi alnpali pakaawili, a mnlailn au e kali hi iaiu. Nolaila, hoaahu ibo la nu ia'u iho me kekahi aabu kila kahiko, u holo akn la uu a hiki ma kahi a'u i mauao ui. oua wnlii la he oawa mehamohu lnuna 010, nonn hoi nu aoao e paku ia ana e na papalina maunn kieliie e kupuohaoha ann ma ko'u akau a me ko'u hema, a manuo iho la no au mnauei no ua Naitn la e liele mui ai, noluila, oa knli iho la uu iaia.

Aole no hoi i liuliu ko'u knli anu iaia, nia hoi hoen uwi una oin, n me kn leo ho-uno e ī pane aku ai nu ua na loa nu e anu puhikaun pu me ia a hiki i ku make ana. Ua ninau koke mai la nae kola i ko'u iuoa, n me ke kuenu o ko'u aa ana e puio nku iain. Aole nae au i hni aku, oini, un olelo uku au, iua paha auanei au e hai nku i ko'a inou, «lailu, e hoao mai auanei oia e hohe wule, a mnnnu oiu ke kuinu e pikelo aku ai oin mni n'u uku. Nolnila, lele iho lu oia mailuna iho o kona lio, oiai, e ku nuu nu niululo me ko'u paa hoomeameu ana ho i ku'u puhi. liiiu i lele iho ai, ua knknni ae la un nmi o kona anhu kauti, n hululi olinolino ae 1». Eu, e kuu mnu keiki, nani ko'u muule i ka mukau, nkn, Uu boao uo au e hooknnaho ue, a pane iiku la hoi, aole loa hu e haknkn uoe ia, iiin wale uo a wehe ne oia i kona komo limn kupun; oini, un pnholniaao ku loiio, oia ke kumu o kona hmakilu nna lualuiiu o konu aiiui hon puio, a inu oiu o wolio no ann i kolu komo, ulnilu, o liko uuunoi iiio ko kuuinlii wulo no.

Ilooho no ln oia n»o kn 100 hnhu, liu ki im> hO ln oiu i kona inikinilima imo, lnlnu iho la oin i ko konio n kiloi nku la inaluna okn mnuu. ilo ka hikiwawe lon, laliu ino la au iko komo n pau niai lii. Welio no lir au i kuu pupnlo kila, a kiol i no 1«, n pano nku l.i hoi i un Ni»ita lu: lvo mnnnolnnn noi nu o ike mni ann oo o ka inoa o ku nl«w noi iniua ou o Qiiberiela no in, n me ho moi 1«, aolo paha oe o nmnMO holoholonn iho nna o pnio uini i kn ledo noho ona ikuikn, n i 010 o aa mai anu oe o akeukea i kana liunkni. Knnon mai la oia imna o'u, a knuiailio aini lu: Ke lann noi ko'u manuo e loaa ana in'u ka hnnohnuo o ka halawai hou ana mo oe in« kalii i laukunuka ia, kahi hoi o nela ole ai oe i be koho ana i leoa no kou aoao.—Aluila, huli no la au, weheweho ae la i kuu aahu kila knhiko a kuu -nku la muluua o ka lio i hoomakankau niun ia no'u, a e liko me ka liolokiki o ka pua a ke kaula kukaka i hoouaa ho ai, pela au i oili nku ni a nalawale loa mai kona 010 mai, aolo i emo hiki nku la au i kahnkai, a kuu iho la maluna o kekalii moku.

Holo uku la uiakou mo ka makani maikai n hiki una i ka aiua o ka poe Sakoun, ma Geromania, kahi a'u i lolie wule ni, «iu iluila ke opu i noho ai o tia Naitu koa oiuio.

A ilnila i loaa ai in'u keknlii Naita nona k>> inoa ka Huku Arekimebolo von Valabeka, a ua hoohiki mai la oiu imua o'n, e lilo oia i moho 110 ko'u hoao a hiki i kona make i«na, a ua piha loa ia au e ka huuoli, no ko'u lohe una no hoi kekahi uole ona hoa paio nana i hoohnahaa i ka oihana i kaulana ai oia. No ko'u pnulele loa maluna o ua koa nei o'u, ua hali pu iho la L kekahi hoailona kahiko o ka hale o Maunafakoua, i mea hoike aku i ko'u kuleaua a i ko lakou hooiliua, ka mea hoi a ke kooao i haawi mai ni in'u; nka, olioli m nae au iua uo e haalele au i keia kuleana hooiliua no lakou, ina o ko komo ko'u a lukou e haawi uiai ni. Malin paha, oUa Folko uei kekahi i poiua loa no ua komo la; no ku mea, ia'u i haalele aku ai ia Enelani, aole loa nu i lobe iki no Folko ma kekahi wahī, a be manawa loihi loa ae nei ia i hala, noluilu, ua hauoli loa uu, a haka aku la na maka o ko'u oinnHolnua no kela \va e hiki mai ai ka tnahh maalalii, a huli pu i i mni hoi ka hauohano o ko'u hookumnainu ana me na mea huna o kuu waiwai.

Maauei i hoopnu ae ai ua lede G iberiela la i ku hah.ii una i kona moolelo kamahuo a kupaianaha.

A o Oto hoi u me Bereta, hauwi i.ku Ia i na mahulo uim i uu lfcde lu no kona moolelo, me nn huaolelo waipnhe oiaio.

Nuni hoi ke komo muikuil i puana hawanawnna ue ui o Beretn.

E hoikeike aku no au m oe o kao keiki i ua komo Ih, ino ka ounu olioli, aluiIn, huki ao ln uh lede la nni keknhi knulu gulH, o hoiko mai la.

0 ke hoo nui o ua komo lu, penoi no iu: 0 ka poui o un komo lu ho mnu kii moo o ke gulu pau, a ua hilo ia luuu, n maluna iho o ko lnuu muu poo, bes mau knlaunu, ua kuhakuhnia keia mau kalunnu mo kekuhi mau honilona ano o, n ua liko no hoi lakou mo kokahi o na honilona u Oto i iko ni muluiia o kekabi īnau mon kiuin iloko o ka runii hoahu mea kuua o konu makuuknne. Ua kapaiu koia muu honilon» ua hua Runi ku, u mai ke kukulu akau lon niui lakou i laweiu muu ia mai ni. Miluna ae o kein mnu kalauuu bo opuu hululi omaomuo, a uu one like mo ka hooluu o na wui okn muliwai Danube. Aku, wnhi a ua lede Gaberiela lu, ua like loa uu hooluu lu me ko ke kni.

Oiai nn opio o naoa nna i ke komo kupmiahn mo ka hialuni, oiai hoi o Bereta e hoohunini uua i nu innhnlo una no na lionilona uno e mnluua o ke kouio, n o Oto hoi iiio iiu pnpnlinu ohelohulo, o hoopumehnnn iho una i uu kouio ln me na mnpu hunu o koua mnu muki lehelehe uuu iho, ua ike aku la lakou i ka weheia unn ue o bu pnku o ku hnlelole, n komo mai la o Sir Arekimebolo, a mahope inui ona kekuhi-Nuita mulihini. MOK.UNA 111. E nn Lnni 1 i honho like ;\e ai o Oto a me Beretu, oiui ke kon mnlihini i knkoke lou inni ni, o ku N"*■ itn Folko de Munniil'eleoim no kui» I li hke uo lioi, ujo k« mou innu, i ku Wii,n- koknhi mon e houo ai o kuhakuhu i ko kii hiohioua

0 kekahi inoa u>a ka hnlmi ana i ka moolelo, n kikolni iu akn ln iloko o ka pn()i> hooiuunao o kn poe lioolohe, peln no 1 aka inui ai iy.\ hiohiona o ke koa Fol ko wiwo 010 a lilo i uiea maopopo iloko o ko Oto mu miiu hoomaopopo ana, o like ino ka kn k'do (i.ihei'iola i hai mai ai ma ka moolelo.

Aole no nao laua i kuliihowa iki, oiai, ua hooiaio ia inai la ko laua manao koho, i ka ike «na akn i ko Gaberiela heleholena o mahie haikea ano e ae «na, a mai ka uinau ana mai hoi a ke Kavnlia Arekimebolo inn paba ua hoomuopopo ku oia i ka N«ita ana i hoolaunn mai ai imun ona a o ke koa hoi ia ana e puio aku ai no ka hanohano o ke "komo knpua."

Kuuou mai la o Giberiel», a ia wa i pane hou inai Hi ka Haku Arekimebrjlo, E ke koa wiwo ole a'u i loaa ole ui ka hanohano o ka lanna mua ana, he mea pono no'u i keia wu, e hoike aku ia oe owau uo ko Kauna vOn Waleheka. Ua loho walo piiha oe no'u, o ke waiho aku nei au na kou noouoo e hooholo

pono, ina pnha e aa nna oe e paio rao u'u no ka hunohano o ke komo a kuu ledo o p'»a nei i keia wa, a i 010 e hoaui ae puha oo mo ka maluhia, no kou kuleanu i ua komo 1«.

lloliola ae la he ula oheloholo oia na papaliua o ko koa MauuafekonH, wena mai la he hulili »bi kohu o ana la « ke alelo uil i inai kekahi ao polohiwa nani, a lalapa ae la ma kona mau maka; kunou mai la oia imu», ame ka leo nahe waipalie paū© mai ln oia: Aole au i ike, e ke Kauna, e waiwai nna ka manawa kt no ia mea e ae ma ka boohaulehia ana i kn Barona Polko de Mauuufekona; aka, o ka'u i ike, o ka hnnohano o ku pnio pu ana me ki mea kaulnni loa ka Haku Arekimebolo von Waleheka, a oia hoi ka une ikaika nana i mahiki ae i kn iini iloko o'u e loaa ia haaheo o ka laulirua pu ana me oe e ke Kauun, ina no hoi aohe kuenu e ae o ko'u aa ana e paio me oe. .

Pehea la i nei ahiahi no anei kaua e komo ai uo ka tnokomoko ? i ninau akuai'o Arekimebolo.

Nu keia lede hnnohano e hai mai i ka olelo, i pane mai ui o Fulko, malia paba uole he mea oluolu ia e in e ike mai oia i ko kaua paio ana, mahope iho o nu mau-liu i loaa iuia mu keia huakai.

Pane uku la hoi ka ]ede Gabei"iela: E abo i kein lu inamuao ka la apopo.

No keia olelo n Gnberiela, ua eleu koke nku la o Arokimebolo e hoomaknukau i na mea e pono ai ke kahua e kakela ui Inua i ko luua mau ike koa a me ko laua m«u mea oi o ke puleouako-

110. M-imua ae nue o ko Arekimebolo beio huh Hku 0 boom!ikrtukau, uu hooliolo mua ibo li na Nnit'i, o ka mea o laua e kna aku mHWaho o ka riiin i kaLaia, me ke kumu kupono ole, aLiil», ua inHke ia. a aole no boi he kulean» bou ana o kn mai ai a hoomau tu»i i ka p-iio ano.

Ein kekahi mea i hooholoia, mahope iho o nu hoolele oloio una i nu aulumn ihe u luua, nluilu, e uk-tli ia ttni no ia e ke ana pahikauu kila hhh, no ka mea, oia ke kauawui hnknkn hookolakeln iloko o ke kuln Naita o ke Alii ku Moi Puuwai Liona o Eneluni.

In Art;kimebolo i hulu aku ai e hoouaaknuknu i uu mea e pouo ai ke kuhun 0 hououi liiua i ko laiia mau iknika a mo ke akauiai, ua lalan aku la o Folko 1 ka lutu a kn lede. G-iberiela, haule ibo ln hoi oia mu na wawue o ua lede la u kikoui palanehe uo Iu kona mmi manamaiialima nanahe i na kuula o uu melo dia ln.

He ku maoli -4io i ka nani a me ka liieliie ke ike uku lu i un koa opio la iloko o koua aalui kaun o ke kila hauliuli i omnoman ia ms im kahnk'anu panio oke gula. O kouu luuoho haehuehu hoi o paiewa mni aua me be mau ma«we lopi guln la.

I uu Nuita opio la e kokoiu in U e na hoene liilii o ku melodiii, ua nnna *ku l,t ka lede Guberielu me nn helehelena i hoom.am>iluii e nn kipono o ka luuluu u me ke kuumHlia. ■

Ina nae pnha he malihini ka mea o maalo ne nua mnluiln, a ike aku i ua mau opio la, me he mea lu aole p»hn oiu e munao anu he liinua lai ana la ia ua na meu i owili ia iloko o ke koloka o ku eneeuemi; ukn, e kolio koke ana pa)m oin, na ka lede i iiiiikana nkn ike knei nlinli i hoouuniin mo ko 'gula i ka NaiLi, u 6 hoowHipnho nku i.nu la ua NuitiJu i kn mniiiio maikni o uu lede iu tio lumu inuknini, me kn hoone leo git.a. (Aole i pau.)