Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 11, 13 March 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA.

MOKUNA VI. līki.u S. ME NA helehelena eehia a ku no i ke alolm, knkai uiua ae la ka lua'ii niakuakane a me ko keiki i ko lauii nmu aloha kakahiaka. Alaila, hele aku la o Sir Hugo a hiki ma ke kuiihn, lalau iho la i ka aahu kaua a hooulii aku la nmliina o kaim keiki. I keia nianawa a Otto i ike iho ai, ua kona luaui hiuiolmuo no o hoaahu niai aua iaia i ka aahii kaun, a o hoolilo mai ana lioi koua inakna i kanwa nana, ua aueauo oia e olelo aku aole loa oia e ae e lioaahu ia mai e na lima ponoi o kona inakua, akā, ike ilio nae ia, me ka naiui me ka iueuemene, lie nila ia no ka oihana naita, nolaila ku iho la ia oiai o Sir Hngo e hoaahu ana iaia mo kouu mau pono kaua. I ka paa ykmo ana lioi o ua naita opio Otlo nei iloko o kona aahu, ka luhi hoi una i kiai ai, aia hoi haule iho la na kuli 0 kona nmkua ilalo, a hoo[taa mai la i ua kepa gula ma koua mau wawne. Hookahi nae uiea knpanalia lna ole a ua mau naita uei i kahaha loa ai a haohao, oia hoi ke komo ana iho o ka pahi iloko o kona wahi, oiai mamiia o ka elua liajiakolu wale no ke komo aku a koe uo kekahi hapakoln iwaho, a i nei hana ana hoi ua pahee pono akn hi ua pahi la a knonoono ana i kona lun, e like me ''Kuhaimoana ka olali o kaailana 1 ka mole o Lehua."

Pane mai la hoi o Sir Hngo, E Sir Naita Taraw>iuageua, īue he mea la hoi ua j>au ke kumumu o nei palii ia oe j ka po nei.

Umalu mai la he helehe.lena ano ma lnna o Otto, iaia i hoomaimo ae ai i ka hauna pahi ana i hoomoe ai malana o ke poo iwi maloo i ka jio, aia laua i u hueie ue ai a kaalo ae ia mauuia pono o ua iwi puuiu maloo la 3 ua awihi aku la ko Otto inau maka a naua hoomakuekne.Aku la.

Ia wa uinan mni la o Sir Hugo, Ea, na hana mai anei ia i kekahi mea ia oe? Anle iio ou [lahuohao no ia mea, o kona ano iho la uo ia i kona wa ohi.

Aole nae i j>ane aku o Otto. I ka olino nna iho hoi o na kukuna o ka la, ua kahaha loa o Otto i ka ike ana iho i ke ano kupumnnha o kona aahn, a me kona ike ana ue elua mem eheu inann vuletura, i hanaiii no loko mai o ke gnla, e j»ahalia iho aim ma kona jiapale, a o keia hoi knoa mea i kuhihewa ai he mau kiUa ano woliweli a kn no ho: i ka hooniaka,uka',u ke ikeaku i leeia nmii ano o ua aahu la o ka Naita ojiio Oto, a hoomanao ae la hoi na kna oj)io la i na moolelo kamahao lie nni a kona umkunkai halmi mai m iaia, no ka mea e pili tma i kekahi knnaka kau ia o ka weli, a nona hoi kekahi pajmle rae na ehen miinu v»ietnra e like ino kona, Aka, uani ka hikiwawo o ka hoholo ana ae o na hooinanao ana i ku poo ma-; 100, na eheu inunu vi7lefcure, a me l;ekalii mau mea e ao, a poina ae la nmi ko Otto,j>o ao. Oiai, ia laua .i n kokoke nmi ai ma kahi e kau atia ke kii o kona niiuna, a ike aku )a hoi oia i na heleholeim haikea o kona ua hoopuka ae la ia i ka hnaolelo, E kuu luani nmikai o keiii anoi ka he i wailio in iho ai na iwi alolm o ka liiea uona ka pnhnka i luinau mai ia'u ? Mo ko anoano eehia luliluli muh'e ae la ke pooluna o ua Sir Hi.igo nei. • AlaiI la, ko nouoi aku uei au ia oe, wnlii a o tto, o alakai aku oo ia'u a hiki i kuhi i waiho l ui na iwi o kuii nuuna alelui, i liaiile hou iho ko'u mali kuli a puana

lioii no i kokulii inau lalani pulu iiiiiiniia 0 ko'n niiwunu ana aku ina ke no noi. Uiv luuilo hopo lo;i uu i ka liana nna pok iloko o koia mau maknkiki loihi, u'u 1 iu>ln> inmiij>o «o noi. Aolo k\m <> kn maunwn no ka mmuvo aiia aku iui ua lu> kupapau ! i hooho.ino ao ui ii Sir lluj>-o, n hnki ino inai la hoi i ka Ni.it i o|iio mailoko mai o ka haK'[iulu mo ko nuo iiuiina. U haelo nku hi Jaua a )ijj;i j ka pa o lioopuni aua i l;a hale kako.la, iloko a keiu wa lmnlmila mim o ku malamalaiua oko kakahiakei. Aia ' ji, 0 waiho mai nim inamua o luiin ka muliwai Dannbo, ke leulu anuiii hauliuli a ianoi i unm mau ai i k:i holoholo, ka ulnlaau omaomao a ka hilani mauua. e wini nmi ana 1 kahi inauiiW ]oa, a ua leikohuia lioi mi iu( j a ulii a pau mo na kilihuu aun hiiihui o ka wanaao. oiai hoi ia mau kulu e aiai mai ana i ka hoali īa iho e na knkuna o ka la.

E Sir Naita Ot.fco—ka mea a'u e kapa aku ai, k;t liiena Ojiio o ka h«le kahiko 0 Turawaiiageua, wahi a Sir llugo, m« ka lulu ikaika ana ae i lea lima o kana keiki, ke Hoiioi akn nei au ia oe, mai hoowalohiii kou [iuuwai i uei inanawa, e liiki mai aiiauei ka nianawa o uwe a o kuumaha ni oe, oiu hoi kou wa o olemakule ilioai a like me kou luaui nei, aka, aole no imn ia ho nien lioike walo ia oe. E kuli oi! maanei, nie kou ki[iulti iinai kou man makn, a hoonia-u hoi i kou kuuwai me ua ea kupaoa o nei kakahi aka, a i i;a wa e makaukiui ai na mea a pau no kau hnakai helo, alaila, e lmhea niiii au ia 00. Me keiii man olelo, ua hnli hoi aku la ko koa kaluko ika hule kakela, Kn iho la hwi ka l?aito o\no ni& ka huioli kaji;ilili o koiiu j>nuwai no na huaolelo a me ua hanu. ana mai a kona makuakane, a 01 loa akn 1;: hoi ka h,ie o kona mau manao hauoli, no ka waiho kuhela lahalaha mai o ):a aina inum o kona man maka. i iiuoineloelia ia ae e ua kahawai owe nanaho, ke kani a ka manu a me ke mele a ko kanaka kahnhipa ana e lolio nmopono loa al;u la.

laia hoi e holoholo aml i o a ianei me ka olioli o ka iman a oluoln hoi na pej>eiao i ke kakani o -na ami o kona kaj>a, kuia aku la kona wawae i kekahi mea maloko o ka pu nmuu loloa anu nmi ana he leo kani huahaa

la wa luilou iho la ia i ka luta o Bereta, a me he mea la, me ka miau niokumoku walokia a kiinmiiha loa o I3erefca i haalele iho ai ia wahi, oiai ke j)oiua ]a kiuia m u mea kani punahelo ma keia walii a aupo ia hoi e ka ua kilihau o ka jio hnihni.

Lalan iho la ia i na gita la a noho iho la ia ilalo. la w;v wehe ae la ia i kona mikinilima keleawe, a [iaim iki ae la i na kaula o na wahi uknke j)ili aloha la a Bereta. Kani ae la ua gita la mo ka nani lua ole, a hiiueni ae la lioi o Otto i keia mau wahi lalani mole : " I ko uho lau makani 0 ka iiiahunu o Mei, He nani a ho olu e, Kou knima ma o a maanei, lioea mai no ke kupuhui nani, A me na wiliuii wai alohi E;t, ua li-u ua olu keia [iinw&i, E wiki ae hoi oe, A e hoi)i[io iho wo na lati, A ke kiipulaii i ulana ae ai, A puni iia lnile kakela, Kaei ia ae ia hoi, Na uhilaau wehiwehi, A hoohihi ao )a hoi, 1 iia mala [iua kujiaoa. ■ A o kaua e ke.aloha Ua ike iki no kaua, I rm kokeia ikaika, A ko luum mau puuwai, Nani no hoi ka kaua, Ulana ana i ko aloha, Ia kaua i kuilima ai, A i auwaua holo ai Aka, i ka wa a ka malamahnna, E Imo ikaika mai ana, Mai ka maka mai o kekiihi iho, K liai mai ana hoi, 1 ka hnuoli kiekie, Alaila", o mokumoku auanei, A paaj>aai)m wa)e no Na liipun liilii, o liko mo ia.

Alaila hoolana ia ae la Na kulu wnimaka eloelo, Kapalili hoi Ua puuwai A ookiku na inanao, Oiai, u.'i j),i in,'ii knlie;», I'j helo uu e he aloha, A ku ma ka uoao, 0 k;i )ed(! hiwahiwa, Nona l<uu lioohiki. 110 oiaio nae jia)ia, E paweo iiiui ana oe, A hoolala-o uku lioi, Mai a'u aku noi, Ua li-a au e hele E ike i ka meii hilu iu Ma ke ala e 'lo;>a ai ia'u, Ka hnnohano, ka hanheo, A me ku. liuwhilu." I'le oiaio anei keia, e kaawale aku ana oe mai a'u aku, i ninau aku ai o 13ereta, iaia o nolio ana ma ko Otto aoao, a e nana ;iku ana hoi rne na maka lialoi i na waiinaka. No kekahi wa loihi i muniule ilio'ai o Oto, alaila, pane nmi la, E kuu ]3ei\ J ta na ke mele i knmakaia loa aku ia'u mamua o ka mea a'n i nmnao ai. I kinohi ua inakenmke loa no hoi au o hoolala i ka u melo uo ke Uupulau, aka, kaheawai mai la nae ua wai munao o ko'u nomuio ahu aku la ke mele ioa i o. A e Berota, aolo no e liilei lee hoole aohe oiīiio oka ke mele i hai ae uei. 0 kela ledo. malihini, a kaua i ike ai i ke ahiahi

nei. a me kona [liiikia, oia tia mea nana i hoouwila mai i ko'u [i.iuwai, a kaho n;ai la hoi keia mele, a o keia ka mea a na jioe liimeui lenlea i kapa ai ke aloha hooui[io aka ti'aita oj)io. 0 ka kaua mau wahi hoinainau o nu ]a i aui aku la ho mau leuleu wa)e no ia no kokana mau hi kamalii. Ano, e mahie hauoli mai kou mau helehelena, e mino waipahe mai hoi kou maa papalina a e mohala oluoki ae hoi koii mau maka poni nliuli o ka wai bajietizo oka olioli—a ua ike |>ono no hoi oe, e liiki rnai ana no auanei he :iai v ta malihini kupaianaha, a uaua aimnei e ko aku i kou nmu lioomanao ana e poina loa mai ai oe ia Otto. Aole loa e hiki mai aua ho naita o ia ano, wahi a Bere,ta i pane ulololii aku ai. A no ka mea hoi o j)ili ana no ko ka wahine kaumaha a [lilikia, owau no hoi kekalii e Iloholo ae la lie ula ohelohelo ma kona mau papalina a mumuIe iho la. Aka ea ! i hooho ae ai o Otto me ho kauaka )a i '.ihihia ia e k'ekahi ulmne hauoli, ina e liaiilehia mai ka pilikia malnna ou, non ko'n olu ana a nie ka'u uiau mea a jiau. Piiue aku la hoi o Bereta, me ka liookaulua ole,a me he mea la he leo kona no kekahi lede pmiwai puanuanu, Aka, aole loa au e hiki ke hoojiakele ia oe e Sir Otto von Taranwagena. E manaoio mai oe ia'u, ina paha e nakinaki aku ana ua pegana ia'n a paa ma kekahi I apalui, o like me ka mea a kaua'i heluhe)n ai maluko o na kaao he nui no kekahi muu ledc koikoi, a lalaj)u ae la hoi' na nla ahi o na lanm ina ojm īoauu maloo i ho .hnia nmi, a ike alui la hoi an ia oe e holo inai ana me kou nani a pau a me kou. lmnohano a j)iiu, e like hoi me ka'u e iko jiahaolmo nei ia oe i keia wa, a molia mai oe ia oe. iho e hakaka mai ao nou, alaila, eia ka'u oh'lo j)U.ana ae ai. E hele aku oe pela. aole o oe ka moho no ko'u ola ! a oia auanei ka'u 010 pilm ])iha e knhea ae ai. A iuanao tio hoi au na kuu mnu kulu waimaka e kinai iho.' Aka, ua loua aku nae |>aha ka waiwa: oia inau kulu waiinaka e hoomaunauna ia uo ia mea. I ka, pau aua a.e o keia mau huaolelo ana, noho iho ln oia/ilalo me ka hookahe aku i mi waimaka ho nni. lloko o keia kaua kuloko o na ulnku manno, huki mai la o otto i ka liita me ke kaula, ia wa i uina ne ai keleahi kanla a moku ae la. Ala leoke mai la o Berc j ta ika lohe ana .i keia moku ana ae oke kaula, a kamailio mai la, Nana oe i kou lālama wale no me.ka'u mau mea,- No. keaha )a oe i uu ue nei i kmi inikini lima hao i. keiawaP lna no hoi palm im; ia mea aolie "k'lo anu, īna no la uohe. imu o kuu gita i:L oe. 0 kiiu luLa, o Sir Otto Tnra.uwagmm f na'u uo ia, A liuki inoiiku i ka piia mai iu OLto aku, a helo alui'la, (Aule i pu>c.J

Kauolui, Mar. 6, 1880. Pokii aloha, B W Kawainui: I ka lioi'a 10 o keia kakahiaka ua haalo!c aku au a nie llon J W Kulua ia Wailuku, luiu iiio la inaluna o Uc kaa iilii, ii holo niai la i Knhului nei ilo o 15 i»iiuiti>. Hoomaha 5 minuta ma Kahului, kau hou inaluna o ke kaa nlii a holo no Puunene, kahi o ka oua miliona o ke kula o Kmnaoniao, iloko o ;-J0 niiniite. Hooiualia hou uialaila, a huli hoi rio Kahului iloku o 15 minuto. Ua kau mua au ma ke kaa ahi ma Waiakoa iloko o Okatoba oka 1879. 0 keia ka lua oka u liolo kaa ahi aua. He mea maikai kpia no na wahi mamao aku o ke alanui, Kc nianaoia nei e hōoloihi al<u 1 ke alanui kaa ahī mai Puunene aku, a i kahi kokolie aku i Grovo Enneli Plantation. Eia ke hoouiakaukau ia nei ma Kahnlui, he kaa ahi hou nona ka inoa Kalakaua, a oīa aku ke kaa ahi oi aku oka maikai mamua o keia. Helohe wale ko kaleou i ke kaa ahi ma tia aina naauao, aka, ke uwaiia mai nei a kokoke ina maka ou e liawaii. Nani wale keia ileo ana. J U Kawainui.