Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 14, 3 April 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA.

i NOK\JNA VII. 1 llki.i: 11 iwnonukoim o kona wa e hana mia i liii liiiwi, 1k: iih;i kupainnalia ]i>a iaia, i koti:i loho ()ono ana aku i keluihi leo na mmulu o l;e kiuiaka, o puiū niiū iina īon l;ahi ana o hoonioo akn ai i k» ilia, nolailīi, hnli ao la ia me na maka kuhiilm; i>a, naiii ku hikilolo o kona nianno i kona iko ana alui i kokahi kiiikamiihino ui opiopio o moo m:i\ aiia mii kiihi o ki» ilioliao. E kaknho mai aim. hoi ke koko ina kona poo, a kiheahoa la i kona liaohiu'hu o liko 1110 ki wnihooluu 1010 o ko j>ula, o koma lima akau luii, o waiho 1010 ana, aolo liik'i ko oni ao, 110 k:i inon, na auo popo iho la ia, mo he moa la ua iuuii ia iho o kokahi mea lu>iko\. "laia uei i liuli pono akn ai imua o im kaikauialiino l.i. pano niai la oia 1110 "ks\ 100 lioalohaloha, Kc nonoi aku nei au ia 00, niai pepehi mai oo ia'u a make lou. Ho oiaio nao, o kahi kot>na nho ilol;o nei o'u ua jiiuiia loa iii o ka ehaoha, aoU'. no nae. paha e liuliu loa aua, aka, i ko'u manao, o aho ia maniua o keia mako inuinoino ann. "la manawa, kukuli ilmk ko kanaka opio nui leona aoao a mi'u iho la. Hahai mai la hoi oia iaia—lie kaikauiahiiu' oia n<i kekahi o na kauaka kahu ;ikua, o nolio ana rua kela huli o ka inauna—a mn kana kauolia hoi, i hiile mai ai ivi, nia ke ano ilioluio iloko o ku ululauu, e hoiliili lau laau ai i niea liana na kona makuakano—a o ke kumu o konu lele ana nwi uiailoko mai o ko opu naheleho!e, no koua jiiha inakau loa iaia—aka, wahī ana me ka 100 walohia, ua hai leuu linui ia 00, a aole no hoi au i inanao e hannnai anu oo i kekahi hana manaonao loa mnlnna o'u, e like me keia. "īlai mai la hoi ia, aole oia i ik'e iki peheala i kahuli ae ai koiia kino ilio a lilo hou an;v i kino kanaka—he uiea poiūhihi lon ia ,'aia; ak;i, Ha hooinaopo iho la īiiii} Ue kanaka o|)Īoj no ke kokoke ana mai pah'e. o ke kii o Sana Keoki, ko kunni o ka mahiki ia ana ae o koim kino eepa a hoi an la e like me lea mau. "I ua keiki la a ke. liahuua hereiaitu (lio kanaka haipule noho niehamohii) e kukuli nna nni ku aoao o ua ledo la, me ULi wainmka lioi e lūolo iniiknwula ana, a e hoao ana hoi o, hoonialielio aka iuin, ia \va i hoi tnai ai kn oleinaknle niaknakaue mai kunii wahi o lea liele an;i_. i; ike koke ilu> la ia i na moa a pau i hanain ina ko lana hale. "He mta akaka loa naliookuuia ao ko kaikamahine peg;uia inniloko inaio komi aahu iliohae, a o ka opio hoi, ua hele t\ punia loa ia e, ke alohu no ua kaiUamahine !a, a o keia īnau īniia ehia, na ike iho la no ka eleinakule haipulo. "Nolailu, nuū ia sekona mai, ua hoo)i\o akn la oiai ka hapa īuii o nuvnawa nia ka hoola aua i nnpnlapii i looliia mu lea nhane o na kuikamaliine lu, uo hanu aku la hoi oia me ka ikaikn pauaho ole, o liko hoi mo ku ikaikn. o na hoao ana il kaua keiki e lapaau i na elia i loohia ma kona kino, a i ka liololea aiia o ku laua inaii hiina, na hooholoia ae ]a ka mare o ua maii opio Vi, oiai hoi, aole i lawo iia ki?iki lii i !c;i hoohiki e noho wahinu ole ia e like. mo komi luaui niaknakiine, ai ko huui wao inai'o ai e u hui iiku laua mai ia wnhiakn, a imi i ko hnia uohona hoiiua ma ke kulana..kauhalo. "Ua ola loa ae la ua kiiikiunahino ln, n ua par. ka la o hapeiiuo ia ai ia, n e u niaro ai ht>i laua, aka i kekalii aliinhi ano liuhi kalae loa o ko kmi oka maka]ii, ua u hnele uku ln uu nnui opio 1a i hololiolo ilokoo ka ululnan. No ka papa piiiimhiuiii nmi a mv kuluuia inala-

iniilanm o )<n lu mnw(U'iia o n« lanu, o la< liouiiiaiu niiii hoi a ko k.inlu nmk.mi nmoni* u nio ku mapu niai hoi ix na lao nnhele, aoli> wnlii nio.i o na iiiau opio ii niha itmi no );a lana haloholo, nl;;i, hooman aku la no iaiin i ka holo ana a hil;i i ki» komo lo,t aua aku iloko o l;a nlulaan. "Ilahai inai )a ka u-aliino i na moolel* : leokahi iuolo kani ho<>iii> nani loa, ana i hoopnammu ai i koim nmu la kainalii. i lli* maii a lapuu-a]c lon ka ! hapanui o lakou i ka lioolohe aku a ke kaiie, ak«, aolo nao hiki iaia ko k;l-nn uku i ua wahino al<>hu la niia mai kon.a! Iwouian ana aku i ka liiimnii i uu niau ano uiolo la, no na kiiniu nui palui penoi—aknlii, na nlohu loaoia iaia niamua 0 nn ini'H a i>;m, a o kona )<>o ke hink'ni ae, hk' lu' nu'a ln ua lioohauoli ia iie )a ka wnonnholu polnliihi o ia k-o kaiuahao. "Aka, aoio i liuliu nmho]>e iho, iko hou aku la ia i na n'ekiii |/aiti;t, nolaila, lnui(Ki ul' la ia oia ka jiaha laua leo kokoke loii aku n<>i o liiki i ka moknaina waliweli o Piuolana, no ia inea nnelie ae ]a in o luili hoti iho[x>, me ka manao e hookolu'ke ole aku laiia iawnhi iao. Aka, olelo mai la ka wulihie, No ke aha hoi ko kaua mea e u haele 010 aku 1 ai a hala iki akn ttta o. Maleeinaki' loa lioi au 0 iko i kahi au i hoeha nim ui i kuu [uiiia me kmi liina, a i lawe pio ai | 1 1)01 oe ia'n; a maiia o ula nmi nn welina hoomanao aloha pookL-Io iloko o'n no'u, a pela palia auanei o hooi loa ia aku ai | lia ikaika o kau niau hoao una e hoola I mai ia'u nm ka ithane-tr ttic ke kiuo. !&Ie | lie mea la no lioi eia koke no nuumei [ aku nei la, "No keia oleio apuhi kiekie a na wahinu la, hoomau aku la no laua i ka laua i ka, laua he!e ami akn imua, n hoomalea ;iku la hoi e iiui no ua wahi la a ka wahine i olelo niai ai. "Aka, ulii koke nmi ]a na eheu oleele o ka po, kokolo niai la ke anoano weli eehia iloka o l:a nlulaau, a paholn ae la ka pohu lai anoano hoomaka'uka'n tna o a nnuuiei, oiai ua kapoo aku la kahi la, ua pau ko aheahe ana mai a ko leauln makiini waokole. a ua nieha iho la oloko o ua ululaau la, a he mea oiaio ua hoalii iho la mi hiona a'u i hoike ao nei. " Aole nae i liuliu loa J;o laua owili ia ana iloko o koin konouli ]ioipu o ka poeleele, no ka mea. ua puka mai la ka mahiua a hoaka niai la kona malamaiaina ia manawa. Ia wa liiki loa aku la lana ma kahi i kapaia o Fiuolana, a ia laua i liooii pono aku ai ilaila, ua liikilele ae la ke kanoa puiwa hoi, i ka holn nape nna iho a kekuhi lala laau paina a kalnli aku la i kona wahi papale kapu. "Alaila, anapuni ia ae la laua e kokahi hiona kamahao a weliweli loa o nn niea kino ole enpa o ka po, Oiai, ua Lele puhilu aliiu mai la na ]>ueo nunui o na luiu wnihoohiu a pau—iko ia aku ia hoi na holoholona ineiuneu o ke ano lana iluna o na lnla laan—oilīili mai la nu iihane ino e ae he nui alapu mai la me ka weliweli—a he riiau lunhine popuka lmalele loa kekahi o ka lua pa-u, i hanau no mailoko mai o ka hoima, "0 keia mau mea lioi a ]>au, ua linomaka like nuii la lakon e Lele i o a ianei, rno ka aa uua o ko lakou nuiu maka hehena, hamama na waha a kakani piliu ae la ka lakou uwauwa leleioun. '■O ka wahine hoi keia, nana ak« ]a tne na maka piha loa i ka hoihoi a nie ka lenlon, oiai hoi ua o mai la ka loku uiaka'u īloko o katia kane, no ka mea, akaln' uo ia a ikemaka i noi mea he lapu o ka po, aole io no hoi o kae mai a ka moa, ku i ka weliweli. "Aoie i liuliu ka Imka ann aku a na maka'piha lealea.o ua wahine la, ia wa i | hoomaka koke ae ai e akaaka mo ka 100 nui ano e a lele aku la iwaena o na'uhane ino o poai mai ana ia hiua, a hookahi I ka liuua pu ana niai mo kola poe kopolo. j "Noke makelmwa wale akn la no hoi I ke. kuuo i kn nwe a me ke kaheaana aku iaia e hoi inai, aole lioi oia la walii mea | a muliu mai, o ke aiwa loa nku la ia o . ka noke mai i na apa ku loa i ke nno deholo, a ho pupule ka ho;i lilee.; | "Mahopo iho kahnlihnli ano o ae'la I ke kino o na wahiuo nei iloko o na nno kino pupuka h(j---hu ilio i kahi mannwa, J Lie inahiiio hoi ī kahi wa, a imiliopu lilo i

no )a i puoo kookeo, nole lioi i iiiilin iho kalmli ao la a )i)o i laua 100 paa|iaaina, a pola wale ako-a no keia mea, aole luki iaia nei ];o hoomaopopo hou nku i ke nno o ka waliino iloko o );e!a aluka (laimonio, "Aka le)e aku la ia a hopu i kekalii | mea atia i inanao ai o ka wahine ia, .-ia j na<>, ike ilu> la ii he liiuliine ka kana e huki ana, a ia wa no i haohili ia ae ai ia a paa W e ua wahino luaiiine la, iloko o kona weln kanikau keokeo, ;»>!e hoi hookuu iki aku iaia; a e noke ana ua akua lapu u ae i ka huki nia kona mau wuwuo e kaiml.'ko aku iaia iloko o n;t ]oa tneki pouliuli e hamaina pono ae ana malalo pone ona. "Iloko lioi o keia wa e lapu ia nei oia ua kuluknhi ae la oia i ka hoailona o ke kea, a lio<>iiukn ae la i ka inoa o ka Iloola, a ia wa i pueliu liilii aku ai ua mau hehena la o ka po, uwauwa ae la lakou me na leo aliiu a ine ka piha i ka hailiili, a pela lakou i nalowale aku ai mai ko ianei inau inaka uku, a oiai hoi <>ia i hnli lioi akn ai i kauhale me ka iiaan luuhm a kaumaha, "Heoiaiohoi na hala aleu la kana waliiue, ka me a lioi a koua puuwai i aloha loaai. Ue inii loa na inaimwa ana i hole mai ai iloko o ka iiluhiau, a uwe ae la ia me ka waloliia a mo ke kahea ana ao hoi iio ka wahine, aka, aolo nae !ie walii mea a maliu mai o na kaikaiualiine p<'gaua punwai maleona la. "I kokahi manawa, ike aku la no ia. i ka waliine, a nana mai ana iaia nei me na maka hoonaikola mawaena mni o na laau, iwaena no hoi o na uhane lapu, a ua hele kona helehelena a kohu pono ole. Ika wa hoi e ike inai ai ua wa'nine la iaia noi, o ka hoomaka mai la no ia e haikaika mai mo ka lioopuka mai i ua olelo aloha ole, a ina hoi e ulupuni' loa keia i ka inaka'u no ka l.ikon mnu hana leleiona a kejiolo, o kuhikuhi ae anano ia i kahoailona o ke kea, a peia e nalo aku ai na uhaue ino a me ua waLiine lapiiwale la. i "No ka hoi hou ole mai o kana wahine, ua nmilo mai la kona kiuo i kela a mo keia la, emi pu mai La kona hauoli o ua wa i liala, naua ka ai. a kolui mai mai la oia—lioopau loa ae k ia i kona hele liou ana iloko o ka nlulaau no knna waliine, a maiiope mai, o kana man liuaolelo wale no e puaua mau ai a hiki wale i kona mako ana he ku no i ka walohia a me ke aloha, no ka inea, penei oia i pune ae ai—Auwe, kiui aloha, kun mea i li-a inau ai—ua hala aku )a ia ma kela aoao o ka miuma eehia —ae; eia au ke liuli aku nei-a loaa ko aka kiuo wailua, ina ko alahelo pouliuli aku o ka make— alolia wale—aloha oc> —aLoha na la a'n i hoomanawanui ai i koninau palapn—oia mai au a hiki aku, a i ike nmi oe ia'n o liea mai oe n l;i[ia aku aii—E na Keoniinana, ua hiki loa ia kakon ke hoomaopopo aku ma keia, aole he iuoa e ae inahina iho o ka ili lionun i leau nui.ai kona manuo e like mo leeia wahine alohii ole. "Mahope iho niake ak» ia ia, nkn, mainiia ae o ko kaili ia ana alui o leona alio liope loa kauoha aku la oia i koua luaui e noho kanikau ana nona, E kuu inakua, e niako ann «n, aka, ho mako lianoli ana ia. 0 keia leaiioha hope loa ia oe, e limiai oe i kuu wahi kino lepo nei niuloko o na hnna lepo pnannann 6 ka mokima aina o Pinelaua, kabi i loaa ai ka'u wahine, a o kahi 110 hoi aoa i haalele ulolia ole mai ai ia'n. Ua ike no uae cti o lum niakua, e halawai mai ana oe ine na pilikia he nui, aka, honaiia! kaulana Loa oe i kou mau la opio, nolai-| la, i kuia kou halawai me nn kanaka ahiu a me u;r holoholona liihiu, o lalau iho i kan niakakila a hoopnehu aku ia lakou, a i koia wa hoi he kanaka !aa oe | no ke Aknn, alaihr mo ka "moa hemo\ele o lc.su ka Iloola a mi: kuaa !aau kea, e Lioopukoko liilii aku ai oe i na'nliane ino o ka [io, a nolailn on, i nni ky aho n nalo na iwi o leau ke'iki liooknhi, ana ke, Akua'o lioonuu'kai niai i kau liana—. "Hooko iho la ka elemakule niakuakano i ke kauoha hopo loa a kaim leeiki | poinn, a he oiaio, ua halawai io mai no me ia ht! hakoko nui a woliweli, aka, he kauaka naiui koa lua ole ia a he kupaa oiuio hui, nolaila, ua hana ne ia a hilu i ka liopena.