Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 15, 10 April 1880 — Untitled [ARTICLE]

Ma ka hnra 12 o ke awukeu o keia lu, : ma Aliīolani Hale, uiv oluolu i ko 'Lii kn Moi lia haawi ana aku i hookipa ik-i? alii i ka Aeliuianila o ka maunwa Rusia. 0 leu nui i lio mva. • Ma ka Hoike a ko kakou Luna Dnto no ka hapaha uiaknhiki e pan ana--1 llai-aki 31, 1880, ua ike ilio makou, o k» nui o im wniwai puka aku iwalio o ka uina, lie 15,96/,857 ]iaona kopaa, 6,750 galani mulakeke, 1,232,200 paona j luiki, 39,592 paona kopo, 3,857 ulmi j maia, 4.507 ili kao, 4,031 ili pipi, 15 ili j pipi keiui, 2* 841, [.uona pulu, 58,728 imona hulu hipa, 68 [laliu pepeiao laau, S4o galani Rama. Huina kumnkimi no keia niau waiwai a p ; ui i puka mai ka aina aku, he ."$1,201,411,18. He lalani iiua mele keia i maa i na īla wiiii o keia mau la, a ua hapaiia mai ko iiiakou mau lioomanao ana ia niua, maaiu- ' H o ka boea koikoi ana uiai mu ka leo koikoi a pane koikoi mai rae ka papa koikoi j.o ka Haku Euuku koikoi, aole o lawe liou aku na luna o ka kakou nei nnpepa i kona kino, a waiho aku ma na paep;;e o ka li;ily eehia a ko kakou raau kupuna i moe kuknii aku ai; a kakou nei lioi e kulou a knkuli h:iahaa hoomaikai aku ai i na w.\ :i pau. 1 ka lohe ana i keia leo koikoi a ka Haku Puuku koikoi, ua au koke makou e huli, e kuekaa, e imi ma o kalii lioa ln o ! nupepa makou i hoala ia ai ka | papa koikoi aua ruai o ka llnku Puuku, j aole e lawe hou ia maloko o na'pnia o ka Pa Alii. Ile mea hou loa keia i ko makou lioomaopopo ana, aole i hannia i ka manawa he poe, alii wolii nfi ll<d:u Pimku; nole i ka wa o kona luaui 7/,,/eu Pu-iku maluna o ka ainn; :i aol.e no hoi j īkeia i na :>» o I na noho Haku Puuku ka hoao aiuv e uiuo-

ki i ku wiilwi o ka K liku me k:i mnluioi koolan 0L 1 o ke l<ua]iuu ]»:»l:io:i kima o ke alo o n;i :ilii o ko ;io, ]n?lii no ' !oa. :i iluko pu kalii o na keoiui ponlinii o , n;\ Jluku. No ki'alia ku kuinu o ki'in? M;ili,\ ]>ali:\ 110 kn knu an;» i kt'ia m:\ii 1:\ : J uiai tu'i ka (lakui Haku maiuua o I'uuku, , a lilo ai 1 pulumi liou; a ]n.*la i ko ai Ua ' olulo i inaa, "luaemao ke kitehu au:> a ka i puhum liou," | Aka, lie kaunui loa makou e lioonwo- j popoia e kn lehuk'hu mai o u o, aok' loa'| kuia lioao :uia e piini mai i ko niakou wii- ; lui, lio mea ia e lioaui ae ai iko niakou niau pili|iili aloh:v inakaelu i ka nolio alii, | aka, lie uiea o hoouipaa loa aku ai, a u J j hna\n no makou i ko makon nili liope loa j j au;\ no k:\ hauoliauo a uio ka hooinau loa ( I i;\ o ka uoho alii, ka ouipaa o ke nupnni, 1 ja me ka hooholomua i;\ o ka aina i ka pono, ka lokahi a mo ka |)oin:iikau I I kkia inau lu ilio nei, ua hoonioniia ka j liina inaikai ana o na iiiaimn o na haole i kamaaina kuonoono o keia kuhuiaknulia. i k', inainuli o ka puka ana mai o kalu buke j jn>pa liilii nona na aoao lie lunikumamaJ ono, i kakauia ma ka olelo Enekini, malnI na ae o k;\ puliina inoa o Lutanela ILoapi. jli 15aker; ;\ ua oleloia nae, me hu la, "ka ' lima, nii lima o Ej. iii, aka, o ka leo, ka leo j , o lakoho " Ona iiK':' i Imakakaia malo" j kn o ua Imke pepa nei, e hookui aku aua ; iu i mi ruea i lK»>|iukaia e na Kiihina Ka- ! laiaina a me Waiwai no na mea |iili i ka I j "Ale Umi Miliona" a nie na liana a ka | j Aiia Kuliina e nolio nei. E like uie ka ! \ makoii i hoopuka ac nei, taa ka olelo Eno j j lani ka hoopukaia ana ; a niai oi loa lioi l ka (naikai, ina ma ka "olelo ai poi" la lioi ! ka uw;ita ana iho, uwala li'lii la hoi "kalo ! j paa o Waiuhole," nole, e namu niai ;uia { j kela, " Ilikapa-lale, liika-la-ie, hi nolua* i wai ki, walawala ki, wai poha !"

Ka, e ka ]»oe o Kou ka aina, i ka nana aku uia keia hoolaha manao nupepa ana a ko kakou Lut:uiola i kolio ai, ua awiwi kela, e namu imi tna ka olelo Knelani liihiu "elua opu ( " a naua keo mai kela ika ■'mauuu ekaeka." Ua kolio aku kakou iaia he Ilawaii pouoi hiwa, puniuaa nuioh—naliu inai nei nae kela ho Anagela fc?axoi,a. L"a kaaiiui aku kakou e loaa aua luai iuia mai lie borona, eia ka he poliaku, k;i mea wali ole i ko kukou niau kui n:iu! Kainoa no kakou no ka Hawaii m, po„o ihu a īne na pono ain e liana ai, e i aku nei ka o ka liaole kami e uianuo inua ai, a o kakou i ka pewa paha; a i ole ia e waiho ana ],aha a inalamala, ii paha, punahelu, alaila, kiola mai na kakou. Aloha walo ia aina i ka opua ke ola !

No ii.v pule holookoa i iiala, a kaa wale ra;ii iloko o keia pule, na paUiii ka ea i na lono a me na ulono he lehiilelm wule, e minu aku ana a nunn niai, e liko me ka nieu mnu o na "Kukiilahule" uei, —Uii, pau na Knlūna oke Aupuni i kii haalelo nuii. I |<ahi la, ua lonuiu he ekolu Kuhina i kue i ka Aie Miliona, hooknlii i kokua ; a no iu kumu ua haalelo iih Kuhina ekolu, 1V koe hookahi. Ike awakea ae, uu mahu au he elua i haalele a tlua i koe; a i ke ahiahi iho, ua pau nui i k,i haalele. Pela mau ku lelo anu a na owaka nila o ka b<itari, e nhai ana i ua lono papnhea o ka lmuai olelo ;{nunu nku nunu roai," e hoohauna aaa i ke ea me na hoopihapiha 01010 knnu, oiaio ole o k-ahi i kui ia mai ai a lawa ia ūianai oka lealea kalakalai ok'io. I hoouini ana i knhi e hiki ai ke paulele ia, ua haiia mai, -'he neo ia la."

Aka, tna ka hoomaopopo maoli nna niie, ua hiki ko ikea aku, ua uhl mai keia inai) ulono inakuahonowai ole mawaena o ria haole, mai ka puka nna inai o na manao pano .o Lntanela Hoapili ma ka olelo namu ; a pa aku hui ia kakou loesL haku olelo, ua lawa niaoli aku la na kui. I ka puka ana niai o uu m;m uianao nei o ka Lutnuela noelo aupuui, ua pa iho ia me ke ano eloelo nialiina o na haole kamaaiua knonoono o ke kaonn nei, a niakauhia iho la lakou, e ano kanmlii paha auanei na Knhinn, a hoohuakaeo uwo niakua ole. Ua h/inoli l <a . lehulehu i ka maopopo ana, ua lawe lakoii i na ano kuio o ke kanaka makua, a. hookuu aku i na kamalii e paani uwuinva "kilipohe! kilipohe !" no lakou iho. I ka hoomaopopo ana, a hiki inai i keia \va, me he la, o ka eono keia o na papa Knhina o.keia noho ana ; a aia i!o---ko o ka loliloli niau ana o na Aha Kuhina, he, nawaliwali a he jmino. -2S T vi ka inwi, o ke Aupuni h o u e hoomaka ana pela, o ka lioololiloli niaii ana i kona ' 11,-111 ano a Itle hooponopono ana, he ano hilinai ole ia e ka poe kuonoono a miukai i lawe i ko lakou n.au noho »na ine kakou. Hu auo hooulu ana mai ao i kri mauao liookuonoono ole o ka waiwai no lakon na niakankau knpono e hoeueu h ai na Ina h'una waiwai o ko leiikou noi aina. I ikaika a nmhaloia l-o I Kauka Juilil hoopnnopono aupuni ana, aole hookalii n elua wale no inakahiki o kona au ; na lawe oia i ka hooponopono «na i ko anpnni i k;,iii n nn^.va mn nn inia kakauha, aka, uti manaoia nau ho

ht>i->)H' nn r t,ni> iUK, > no ' Cil im ' a ' un ku|»)tn> in liunn iitia iu iiKuiawa. l'"la 1110 ko Kaiiieluuni'ha V Auiuini, i'a ' niahiiloia no ke ku]>aa a uh: ka ikaika, al;a, e uaua aku i ka uoho ana o kona , umu Pa,-a Kuliina. Aka, nm ko makou Uamailio ana tna koia nnm, aolo niakou e lawe ana i ka n.ahalo ])iha mm i na Kuhina ma na I mea a pau loa a lakon i hoolumanku ai; ; eia nae, ua laulalm ka manao niahalo. o 1 ka lehuk'hu. na haolo tne na kanaka, i t keia pa V a Kuhina o kakou. Pela walo ! hoi na hoolonolono ana la.