Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 21, 22 May 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI! O NA AU POULIULI!

MOKUNA VII. HELU 62. Ka kkula okp kau mnhrt : Oial uiMiom/mal kii oli No kekalii ninu hebrdoma i aui liope ae uei, aole i puka aku ko kakou moolelo, no ka nui o na pilikia i hookui mai me ka mea kakau, aka, i keia wa ke hoomaka hou nei kakou me ia, a hoea loa aku i kona hopena, kahi a kela a me keia o kakou e ake nei o ka hiki aku. JOSEPH POEPOE. KA haulehia ana o ke deragona Haidara J\eneti i'luahi na ka make, he mea maopopo loa, ua hoaui ia ae la na la a ka weli hoomakau o kana mau hana i nohoalii ai, maluna o ke aupuni 0 ka Moi Meemona, a weho mai la hoi na alaula o na la hauoli o ia aupuni, a pela i ko ai na lalaui hope o ke mele, e kau nei ma ke poo o keia mokuna, "Aka, inaalo ae la ia mau mea A nalo loa aku la— Oiai, ua poha mai la ka oli, Ka maha o ka naau kaumaha." Mahope iho o ke kaunu leo pu ana o ka kakuu hiwahiwa me ke kaikamahine alii a ke hi Meemona, ua aui aku la ia a hele aku la ma kona alahele, a aia no hoi kana mau ilio kupanaha e ukali ana iaia; a o ka lede hoi, huli mai la oia me ka naau i wainoliia ia e ka hauoli, a me ka pij.uwai no hoi i keleia e na kipona wai hui o ka olioli lua ole, a hele pololei mai la a kan ae la ilnna o ke kaa. Ia Rokekila i hala aku ai, a huli hoi mai la ke kaa, ua ala ae la he wahi manao ano eleele iioko o kahi kahu kaa, oia o Lusefa. Oiai, ia )aua i hoea mai ai maluna o kekahi uwapo, kahi hoi a ka wai hauliuli e ko ikaika ae ana malalo, ua pane aku la ua wahi Lusefa nei iinua o kona haku alii wahine, Auhoa oe, e hoolohe mai oe i lea'u mau olelo, a penei: He mea ku i ka pono nou ke hoowaiwai mai 1 ke kanaka ilihune e like rae a'u nei, a nolaila, eia ka'u ia oe, e ae mai oe ma ka hoohiki aua, ke hiki aku kaua imua ou mau makua, e hai aku no oe ia laua na'u no oe i hoopakele, uaamuli o ko'u pepohi ana i ke deragona, a o hoohiki mai no hoi oe, aole loa oe e hai aku i keia mau olelo a'u imua o kahi mea ola e ae. 0 keia ka'u ia oe, nolaila, pehea ko'u manao ? No keia mau olelo a Lusefa ko kahu kaa, ua hoole aku la ke kaikamahine alii, ia wa par,e hou mai la oia, Ina f)ela aole oe e ae mai ana i ka'u, alaila e kiola ia ana oe e a'u iloko o keia muliwai, a ilaila e make ai oe, oiai no hoi, he kaikamahine make no oe, a aole tnea nana e manao mai na'u oe i pepehi, aoka mea nana oe i hoopakele aole oia e hiki aku ana imua o kou mau uiakua, a hoike aku i ka mea oiaio, e like me ka kaua i ike iho uei; nolaila he elua wale no a'u mea e waiho uku nei imua ou, o kou ae mui i ka'ii mea i bai mua aku nei, a o ko kiola ia paha o a'u a make oe iloko o keia muliwai. 1 keia wa pane nku la ka leda alii, iue na waimaka o hiolo ana ma kona mau

pupulinn, E Luseia, mai kuu \va opio umi, oiai an o l\i\ ia ana e kou mau lima, aole loa au i ike, aole hoi i loho i kou leo woliwoli lna 010, o liko mo keia a'u e loho noi—uka. o ka'u niea i lolie, he nmu himololo o ka mailani, a mo he mea la, lio koiki ponoi au nan ; aka, i koia wa, leo loho noi au i k&u 01010, a ua lūki 010 ia u ko haaluhi oloj no ka nolo o ko'u puuwai i ka inakiui ola, oa, no kau noi, ao3e hlki ia'u ko «o aku, o lilo knn alelo i moa kumakaia akn i ka hauohano, e pauo ai ko loaa aku i ka mea nana au i hoojiaki>le, a o lilo hoi an i mea imi loaa

ma ka hoopunipuni, a oia imi ana i mea nou o wuiwai ai. Ho hiki no ia'u ke haawi aku ia oe i uku no kou luhi o ka hoihoi ana aku ia'u imua o kuu mau makua, aole nae ma ke ano au e noi mai nei, nohiila, — i pau pono ae na olelo a ua ledo nei' i manao ai e hoopuka mai, ia wa no pano mai la ua wahi Lusefa nei, Ea, mai kamailio mai oo imua o'u pela, o kaohi koke oo i kou alelo, aole o'u makomake e kakaolelo maī oe pela. Ina pola, eia walo no ka'u, e kiloi ia oe ano. I nei wa iho mai la ua wahi kahu kaa nei mai kona wuhi mai a anehe mai la e lalau mai iaia nei, ia wa i pane hou aku ai keia, E Lusefa, e Lu&ela, ke ae aku nei au i kau noi, e hoola mai ia'u. Ia wa i liiolo iho ai na waimaka he nui ma kona papalina, hooluu mai la ka haikea keokeo nialnna kona helehelena.

Hoohiki īho la ua lede nei e like me na olelo a Lusefa, a pela oia i pakele ai mai ka naau lokoino mai o nei wahi kahu kaa.

la wa hoi, hauoli ae la ua wahi kahu kaa nei, a pau ae Ia na kahakahana eleele iaia i kiola ia mai ke kaa mai, a pela pu hoi me na lole e uhi ana iluna ona lio, pau pu ae la ia mau mea i ke kaiehu ia ae, a ku iho la ke kaa me na paa lio ma ke uno aole he manele no ka poino, aka me he kaa kauo la no na la lealea.

I ke kau ana ae o ua wahi Lusefa nei ma iona wahi, e kia mau ai. ua haalele pau aku la oia i ka holo a na lio, oiai e hookikaha ana ma o a maanei, me ka uwepa e alapine ana ma ka hokua o na lio.

Aole i emo kaahope ae la ka ululaau, a hele ana laua nai i ke kula malelae, e hiki aku ai i ke kulanakauhale, a i ko laua hookokoke ana aku i ke kulauakauhale ua lohe aku la lauu i kekahi 010 pihe huro, e pii wawalo ae ana a haehae paiakuli ae hi i ka lewa, ike aku la lnua i ka haule ana iho o na kilepa hae eleele mailuna iho o na pahu hae, a hukiia ae la na kahakahana hae aupuni. oke kumu o keia leo huro, a me ka uuia ana ae o na hue aupnni, ua ikeia mai la ho hiona kamahuo malunaoke kaa e hnli hoi akn nei, a oia hiona lie nanaina ia e hauoli ai ka puuwai, oiai ma kahi o na ouli mau o ke kanikan, e like rae ka tue« i ike ia ai ua kaa lu i na makahiki i kaahope ae, aia hoi ka olino hauoli o aahu mai ana muluna ona, ana I'eia mea i hookoino aku i ka manao i na mea a pau o ke kulanakauliale, ua pakele ke aliiwahine opio.

Holq alui la hoi keia mau hoolio leo huro a lobe ku Moi Meamona, u ia wa oia i ninau ae tu i kekahi o kana mau knuwa, lieaha keia mea o huro ia niai nei ? « Mamna ae o ka pane ana aku a ke kauwa, komo mai la kekahi kauaka a kamailio mai la imna o ka Moi me ke ano pihoihoi, E ke Alii, he lono hauoli ka'u i lawe mai nei imua ou, ko ae mai uae oe i ka haahaa loa o kau mau kau)va )iei, e hai ukn ?

E kuu hoaloha, e ku mai a hai mai ia'u me ka hopohopo ole, heaha e kuu keiki P walii a ka Hoi.

E ka Moi, ua ike no oe, ina wa a pau a ke kaa e lawe aku ai i ka moliai a ke kupua Haidara Keneti, a hoi mai ia, e aahu man nna ia i ka aahu kanikau, aka, i keia huli hoi ana mai nei a u» kaa la, ua lu ia aku na ouli o ke kaumaha, a he hiona o ka hauoli piha kai ikeia aku e uhi iho ana maluna. ona, a me he mea la e ka Moi, ua pakele kau lede kaimahine malalo o ka lokomaikai ona lnni.

I ka ,pau ana ne o na huaolelo hope a ua kanaka noi i ka puana ia ae, lohe ia aku la kekahi onon leo huro me na ma-

ma\a olelo, E hooniaikaiia na laui kiekie no kona hoopakele ana mai i ko makou aliiwahino opio, a e ola ke alii i ke Akna. Ia wa no hoi komo mai ana ke kaa, ino kana ukana mnkamao lua ole, a ia wa no hoi i ku ae ai ka Moi ilimu me na kapuai liaaluhi, a he)e mai la e halawai j iuo kana lei aloha, ho kaikamahine, ka mea hoi a kona puuwai i kuko 010 ai e hoi hou inai aua oia i koua poli. Hoohanini mai la Kulauihakoi— I na mapuna eloelo, E hoeloelo ana i ka lihilihi, 0 a'u lehua i ka uka o Puna e— Me ka naau walohia i apo aku ai ka luaui i kana lei, a pela hoi ke keiki i kona makua, a kiola pau iho la lana i na hookuuna koikoi a ke aloha. I ka pau ana ao o ka laua mau kike ana ike kiaha puaniki o ke aloha, ua alakaiia aku la lede nei imua o kona luaui mama, ka mea hoi e hanu ana me ke kaumaha iloko o kekahi rumi mehameha, oiai ua loaa ae la oia i kekahimai ano pupule. la po iho, ua hele nui mai na alii koi--1 koi o ka aiua, e ike i ke aliiwahine opio, u e pahola aku i ko lakou mau hoomaikai piha i ka ohana alii, no ka pomaikai nui ana lani i haawi mai ai, inamuli o ka pakele ana o ke kaikamahine alii. Ia po no hoi i loaa ai he oluoluia e ua aliiwaliine la, e hahai mai i na mea a pau e pili ana i kooa pakele kupanaha ana. I kona hiki aoa mai nae i kahi e puana ae ai na na lima o Lusefa i pepehi aku i ke deragona, ua hiki ole ae la iaia ke luai ae i na huaolelo, me he mea la, he inau laolao iwi ia mau olelo, e laoa ai kona puu. (Aole i pau.)