Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 22, 29 May 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Ka launu o ke Aupuni Liona! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE MASEPA! Ka mea i hiki i ka Pahu Hopu o ke Ka launu o ke Aupuni Liona!

A kau i Kilohana, i Kaupaku o Hanalei Uiiuhiia o Mob« Mnnu no ka Hiwahina & ka Lfthui."\ MAHELE V. Heuj 51. iho o lea pau ana o na olelo a ua koa opio nei, no kti Moi Robati, e like me na mea i liai ia ae la, a i ka huakai i hnli hoi mai ai me na hiona eehia eleeleo kekanikau no ko lakou enemi i haule aku la imua o ke alo o ka Moi Wiiiama, mai ka maka aku o ka pahikaua, aia hoi, ua maki pololei aku la ka huakai i ka hale o ka Moi, a ia lakou i hiki ai imua o ke alo o ka Moi Wiliama, akaHi no a haawiia ke aloha pulima o ua Masepa nei me ka lloi, a pela no i kaana like ia ai mawaena o na koa Pelekane a pau, a he mau leo o\a hauoli me ka walohia kai pahok ae iloko o ka lewa nuu. 0 keia ka manawa a ka Moi Wiliama i kau mai ai i na hoailona hanohano he S6 me na hoku he 25, me kekahi lipiae gula ulaula nui palahalaha, me na huaolelo i kakania me ka hanohano ke nana aku, a he nui wale hoi o na ano makana 0 kela a tne keia o na lutanela a me na koa, ana ka mea nona keia moolelo i hoopiha aku i ka papalua o ka hanohano i kona koa ukali muao ln.\ lio keokeo a kakou i olelo mau ai, aole wale no o keia mau mea kai hookiekie ia a,e e ua Moi nei, o ka lio kekahi o. ua koa opio nei i hooliiehie ia me aa ano he nui wale a ke hoohalike ae i kona mau nanaina, me he mea la e puana mai ana keia mau lalani stnele Hawaii, "lohi mai Apua, papa e Maukele," ka ua mea o ka nani. 1 ka pau ana o keia mau mea a ka Moi i haawi ai, e like me kona makemake, ua hookipa ia aku la na maa a pau maloko o ka rumi hookipa o kona hale no kekahi hora okoa, aia' maloko o keia rumi i panee ia mai ai, he papaaina aloha me na kiaha hoomaikai no ke koa opio Maaepa me kona mau koa mai ka make inai. Aia hoi iloko o keia manawa, i pane mni ai i kana huaolelo alii, l;a mea u ke anaina i. hoolohe pono aku ai i ka leo alii, E ke koa opio Maaepa a me na koa Pelekane a pau, ano, ke inu nei au i keia kiaha ma ka inoa o ke koa opio Masepa; na ko luna Mana Lani e hooleau mai ina pomaikai he nui wale maluna ona—a hiki ikawa e pelu ai kona mau kuli ilalo no ka hopena o kona mau la, a e lilo auanei kana mau hana i kia hooliiahao no ko'u lahni i na hanauna a pau ma keia mua aku. A hala ae ko kakou mau la, alaila, na ke au o ka manawa e hoike mai i ka'u mea e olelo nei. I ka pau ana o keia mau olelo a ka Moi, ua ku like ae la na koa a pau iluaa me ka hoomaikai piha aku i ka Moi, me panai ia aku no hoi o na he nui wale, a mahope iho o keia lnana ana i haawi mai ai ka Mpi Wiliama i kana huaolelo hope loa imuaoke anaina e noho' nei, ua mukemake oia e hanwi i kekahi ahaaina nui no ka poe nana i alo Ina popilikia he nui wale, a malaila e hui pu ai na lii o ka aina a me ka lahui holookoa a pau o Pelekane. He'mea hiki ia oe e ka mea heluhelu ko haupu ae ma keia wahi o ko kakou moolelo, me ka ninau iho paha iloko ou no lee kaikanmhinu alii Madame Rosp, he mea oiaio, walii a ke mea e kakau noi

i keia moolelo, aia pu no oia i koia nm-1 nawa e noho nei me kona aahu kou, ma | ke ano ho lutant<la mua oia, oiai, aolo no hoi ka Moi i ninau mai imua o Maaepa a ino na koa a pau no kana kaileamahine alii, ka niea i oleloia nona lm lei a tue ke kalaunu o Polekano, me lio mea la paha i ka nana aku, aia na manao hoohuoi iloko o ka ohana alii a me kona mau hanau mua, aka, aia uae na ke au 0 ka manawa o hoike mai i kona mooK'lo ma keia mua aku, aole paha e anahulu a hal&wai kakou me ka moolelo walohia o ua Madame Rose, ka inea nona ka manaopaa i hiki pouo aku iluna o »a anuu o ka mea noua keia moolelo. Nolaila, e alakai kakou i ke alanni e hiki aku ai ua koa nei o ke kea hemolele i "Koki o Wailau." I ka nianawa i aneane ai ka Moi e hookuu i ke anaina o na koa a pau e noho nei, ua ku mai la oia iluna a haawi mai la i na koa a pau i ko lakou dala e like me ko lakou hele ana iloko o na hoouka kaua weliweli me ka poe Sekotia he nui wale, a o na koa Pelekane i pau 1 ka make iloko o na hooili kaua me ka enemi, ua hookaawale ae ka Moi i puu dala nui e haawi aku ai i na wahine, na keiki a me na ohua o ua poo koa la i pau i ka make no ka pomaikai o ka lahui holookoa o Pelekane mai o a o, a o ka mea nona keia moolelo kai pane aku imua o ka Moi penei: E ke alii e,—-e ae mai oe e kamailio akuimuaouno kaia mea. Aole au i makemake e lawe mai i ke dala i hookuawaleia no'u, aka, he oi aku ka- pomaikai o ia mau dala ke liaawi ia akn no na kumu kula nana e hoonaauao ina keiki makua ole, a me na keiki a ka poe ilihune, a he mau lilo keia i oi loa aku ka pomaikai o ko lakou kulana i oihana naauao he nui wale ma keia mua aku, a e lilo auanei ke aupuni 0 Pelekane nei i pookela loa ma na hana a pau. I ka pau ana o keia mau olelo a ke koa opio a ua ae mai la ke alii i keia olelo a he mea lieia na na koa a pau i noonoo iho ai me ke kahaha nui iloko o lakou iho, aole o Maaepa wale no kai manaO pela, o ke koa kekahi o ke kea hemolele a he inea hou keia iwaena o lakou. Mahope iho o ia wa, ua hookuu ia ae la na mea a pau mai ka rumi hookipa mai o ka Moi, a oia ka wa, a Maeepa i huli ae ai e hoi e ike i kona mau makua ponoi, ua kaukooo pu aku la ke alii Wiliama e kuhikuhi pono aku i kahi ana i hoonoho ai maloko o ka hale nani ana i kukulu ai no kona mau inakua, e like me kana kauoha i ka Moi mai ke kahua kaua mai. I ua koa opio nei i makaukau ai e hoi, ua hale pu aku la no hoi kona man lutanela me no koa a pau, a i kona hiki ana i kahi a kona mau makua e noho nei. ua halawai mai la me kona mau kiionohi na hiohioua nani lua ole o ka hale e ku ana, ka mea ana i ike naua ole ai mamua akn o kona hele ana i lee kaua, a aole no hoi he hale ana t ike ai ma Sekotia o like rne keia, a na ia mea 1 hoike mai i ko Masepa nianaoio, ua hooko pono ke alii i keia leo ana i kauoha mai ai, e like me lee ano mau o ko ka Moi manao kaaalna ole, e lilo ole kona mau noonoo ana mahope o ka olelo inai a kekahi poo aupuni, a ire ka ohaua alii, oiai, ua ike ia kana mau liooko ana ma ua helu mua loa o keia inoolelo, a h« moa oiaio keia a ka Moi i manaopaa ai. Ia Masepa i hiki aku ai maloko o ka pa o ua halenei me ltona mau koa a pau, na lele iho la oia ilalo mai luna iho o kona lio, oiai kona muma e kuu mai «na me ka puuwai i piha i ke | aloha keiki, ua hele aku o Masepa me ka manao hoohaahaa iaia iho, a pane aku laikeia 'niau liuaolelo, E kuu makuahine, e like lue ka loihi o ko'u mau ]a i kaawale aku ai mai ko olua alo mai, pela no ka mana lani i hooko pono mai ai i ko'u mau noonoo ana no ka pono o ka Moi Wiiiama a me ka lahui holookoa 0 ke aupuni o Pelekane nei, ka mea a'u 1 hele kino aku ai me na koa e luku aku i na koa Sekotia, ko kakou pulakaumaka o ia uaau la o ka popillkia i noho ai, aia nae iloko o keia mau la, ua nalowale aku la ka hoomanao ana ae no ia luhui, oiai; o ke kulana o Sekotia i keia wa, aia oia malalo o lee ano he panalaau oo Pelekane nei, a o ka inea a'u i liana ai me ko'u niau koa, ua like no ia me ko

luna haawina, uoluila, o nolio kakou i k«ia maluhi a me ka lanakila a Uiki i ka hopona. I ka pau ana ae o kana olelo ana, ua puili mai la kona makuahine iaia, a olelo mai la, E kuu keiki, eia ke noho nei au tnc kou makunkano ke noho nei ilo- , ko o ki\ pomaikai au i imi aku nei, a e hiliuai ia auanei oe p nu mea a pau ma keia mna aku, a pela e halin pu mai ai ko luna i kau mau noi a pau. A pau keia mau olelo a kona mama, na noho ae la o Masepa a me koua tuau hoa maluna o na nohp i hoomakaukau ia ; a ilaila lakou i luana ai no kekahi mau hora o ia auina la, a hiki wale i ko lakou hoi ana i na home ponoi, me ka walohia ke koa opio i pane aku ai i kana mau huaolelo hope imua o na puali koa, no kekahi manawa e hiki ai iaia ke hui hou me lakou ma kahi ana i manao ai, a ua holo like ae la ia mea iwaena o na 'lii a me na koa a pau. Ma keia wahi' l o ko kakou kaao he mea pono e nana aku i ko ke kaikamahino Mhdame Bose ano, i ka manawa i hoi aku ai na mea a pau mai kahi aku o na makua o ka mea nona keia tooolelo, aia no hoi ka Moi Wiliama ke noho nei nie kona ake nni e loaa iaiA he manawa 0 kamailio ai me ko koa opio, aia pu no hoi ka Madame Rose ō lioloholo nei mawaho o ka hale toa ko ano koa, he mea a ka Moi'i haupu ole ae ai uo ke kolu o kana mau kuikamahiūe, me he mea la, haule loa ma ka poina i mnliwaa na hoomanao ana ae no ka Madame Rose a o kona iini nui wale no paha ia wa, a me ka paulehia ana, aia wale no paha ia maluna o Masepa, ka mea nana i koko ia aku i kona man noonoo ana nie he au la no ka moana e ko ana i nn wah.! a pau, aia nae iloko o keia manawa, aole he nui o na mea i kamailio ia e ke leoa opio me ka Moi a hiki wale i kona hoi ana. Ika Moi nae i hoi aku ai, ua loaa iho la i ke koa o ke kea he wa e kama--1110 pu me ke koa opio, eia hoi kana man olelo ma keia wahi o ko kakou moolelo kaao, a nau e ka mea heluhelu e kaana pono ī kana mau olelo a pau. I ka hoi ana aku o ke alii Wiliama ma koua home alii ponoi, aia hoi, ua komo koke mai la ke koa o ke ka Madarne Rose, maloko o ka rumi a ke koa opio e noho nei, me na manao aloha makua, aia nae, ia Masepa i ike mai ai i kona Lutanela Ekafii, ka mea nana i paui paa i na naaka-ta o ka pqe Seko-tia maluna o na kahua lehulehu wale, ua hookipaia aku la oia malnna o kekahi noho i liko pu me kona kulana; ano kekahi mau minutei hala, ua pane koke aku la ua Madame Eose nei ine keia mau huaolelo: E kuu haku opio o na k hooili kaua 1 kau mai ai he eheu o ka mana maluna iho ou' a ma ia inoa i loaa ai ia oe i hookauia iho ai maluna o'u a me na koa Peiekane, he mea hiki ole ke hoopoina ia kau nmu hana oa-i aupnni kaulana no ko kakou aina makuahine nei, ka mea a'u e puana ae ai, oia mau onina me na hakoko una me ka maka o na lako kaua ka mea nana i hoike mai kou kuliiūu i like aku me ka puka ana mai o ka la roa ka hikina, i olino ae ai ka hu--1111 ana a kona mau kukuna i na paia o ka lani, a hohola aku la i konanmlamalama i na welau komohana, a he mea oiaio keia a'u e olelo nei imua ou e ke koa opio Masepa, Eke koa opio, e aloha mai ia'u. Ma kou ano a ine ke kulana e hikilele ae ai au e pane aku ia oe, no keia mea nana i hoo kauwa iho ia'u 5 ka po me ke ao, ma na maawe pouliuli iloko o kuu puuwai, a nolaila au e olelo nēi, ma ke kulana hea au e aloha ia mai au e kou puuwai liona, oiai, na lilo mua loa au he pio na ko'u mau manao iho, a nolaila, e ae mai ia'u malalo o. na lani e waiho aku i kahi hoailono nia ka poho o kou pulima, malia o loaa ia oe he mau -kuhiknhi ano eehia mai.na kaiaulu" mai o ka aina uhane e pili ana no'n nei, ea, e hoomanao ae oe ia mea, o ka lioaa ia e paa ana i ke Kalaunu o Pekkane nei, a nona ke ano i like aku me ka pipio ana o ke anuenue iloko o ka kwa, a e like me kona nno iloko o na ao ua liilii, pela e hiki aku ai kuu 'naku opio i na anuu o kou noho ana, a na ka Makua Lani e hooko pono i keia 'mea. ( Āole ip'<u.}