Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 33, 14 August 1880 — HE KANAWAI [ARTICLE]

HE KANAWAI

E lioopau ai i ke Kanawai i aponoia | ma lea la 31 o Dekemaba, i ka m. h. I Hookuhi Tausain Ewalu llaneri mo Kannonokumamalia, i kapaia, "He Kanawni e palo uku ai i ka halawai hookui ana o na Moku ma ka moana," a t3 hana i mau mea hou i pani no ia Kanawai. No lea mea, ua poloaiia mai keia Aupuni o ko Aupuui Hui o 15oroUnia 3Sui _a iue liolnni, o lawo aku i na rula i hoomakauknu a i hooholo ia o ko Aupuni Horotania i mou o palo aku ai ī ka halawai hookui aua o na moku ma ka monua, a o hoolilo ia mau rula ma kahi o ke Kanawni i! 01010 ia maluna. A no kn, mon ua hoiko ia mai i ko Aupuni Hawnii, ua ae ua Aupuni o na Aiua o, i hoakakaia ma ka Papa Holu Alaa i hoopili ia me koia o lioolilo u o knu i na rula i olelo ia ma ka Papa Helu Akahi i ololoia maluna o ko lakou mau moku, ina pahama ko lakou mau leai, amakahi e aku paha. Auo ka moa, ho kupono no o lawo a hooko ko Aupimi Hawaii a o malama ia mau rula hou a me na loiua i waihomai. Nolaila, i? hooht)!oi<i ek i Moi a me ka Hale Ahaolelo 0 ko Haieiiii Pne Aina. i akoakoa iloko o ka Ahaohlo Ilciu Kanaioai o ke Aupiuii: Pauku 1. E hoopauia ama keia ua hoopau loa ia ke kanawai i olelo mua ia, i aponoia ma ka la 31 o Dekemaba m. īi. 1864. Pauku 2. Ua kauoha ia na Kapena 0 na moku Hawaii a pau, e malama a e liooko maluna o ko lakou mau moku 1 ua rula i haiia ma ka Papa Akahi e pili pu ana me koia. Pauku 3. Ua hiki no ika Moi ma kona Ahakukamulu, i kela ame leeia nmnawa, e hoopau a e hoololi paha i kekalii o ua rula, a o hana i mau rula hou e pakui ia aku paha i na rula i olelo_ mua ia, a i ole ia ma kahi o na rula i hoopau ia, a o na hoololi a mo na rula hou i hana ia o like mo ka mea i 01010 ia mamua, o like no ko lakou maua maluna o na moku Hawaii, me na rula iloko o ka Papa Akahi i huiia me keia. Pauicu 4. Na ka Luna Dute Nui e haawi aku i elua kope o ia ma rula ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beretania i na Kapena moku Hawaii a pau e noi mai ana. Pauku 5. E lilo keia i Kanawai, a e hoomaka ia ka hooko ana mahope o ka la 1 o Sepatemaba, Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanawalu. Papa Helu Akahi Hoakaka mua ana. 1. Maloko o na rula mahope iho nei, o na mokumahu a pau e hooholo ia ana me na pea wale no, aole me ka mahu, e manao ia he moku holo pea ia, a o na mokumahu a pau e hooholo ia ana e ka niahu, a he pea a pea ole paha, e kau ana ia manawa, e manao ia oia he mokumahu. He mau Eula e pili ana i na Kukui. 2. Ona kukui i hoakaka ia ma na Pauku hope iho nei, heluia 3, 4, 5, 6, 7,8,9,10, a me 11, oia na kukui e lawe ia, a oia wnle no ina manawa a pau, mai ka napoo ana a ika puka ana o ka la. 3. E kau na mokumahu holo moa- ' na, oiai e holo uiaoli ana. (a) maluna a ma ke alo pahao kekia mua, aole e emi ko kiekie mai ke kino ae o ka moku i na kapuai he iwakalua, a ina hoi ua oi ka laula o ka moku. ma^-

mua ona kapuai he iwakalua, alaila, aole e emi ke kiekie o ke kukui malalo o ia laula i kukui keokeo olinolino, i lianaia e hoomalamalama like a puni i iwakalua kukuna o ke panana, a i hanaia ehoomalamalama i umi kukuna ma kela a me keia aoao o kamoku, oia lioi, mai mua pono a liiki i elua kukuna o ke panana maliope iho o waena, ma kela a nle keia aoao, e like ke olinolina ana o ia kukui e ike ia ai iloko o ka po poeleele, ke ole mai i uhi ia e ka noe, i elima mile ke kaawale aku. (b) Ma ka aoao akau (starboard) o ka moku, e kau ia, i kukui omaomao, e hoike ae i kona malamalama, a pau i na kukuna he umi o ke panana, mai mua aku a hiki i elua kukuna mahope 0 waena, ma ka aoao akau, a e olinolino hoi ka ike ia ana o ia kukui i elua I mile ke kaawale aku iloko o ka po poeleele,. ke ole nae i uhiia e ka noe. (c) Ma ka aoao hema (porfc) o ka moku, e kauia i kukui ulaula, e hoike ann i kona malamalaina a puni na kukuna he umi o ke panana, mai mua a hiki i elua kukuna mahope o waena,

ma ka aoao hema (port) a e olinolino lioi ka ike ia ana o ia kukui i elua mile ke kaawale aku iloko o ka po poeleele, ke ole uae i uliiia e ka noe. (,d) Ehoomakaukauiakeiamauku'iiii omaomao xne ka ulaula, me na papa f>ale kukui ma ka aoao, a e oi ana ekou kapuai mamua o ke kukui, i ike ole ia ai ua kukui la ma kekahi aoao o ka ihu o ka.moku. Pauko 4. 0 na mokumahu a pau i ka wa e kolo ana i- kekahi moku, e kau no oia i kona mau kukui aoao, a me elua kukui olinolino keokeo, maluna kekahi o kekahi, aole nae e emi nialulo o ekolu kapuai ke kaawale o kekahi mai i mea e maopopo ai oia, mai na mokumahu e ae. JĒ hana alike ke ano o l.eia mau kukui elua, a e kau ia ma kahi i kauoha ia na kukui olinolino keokeo o na moku mahu e ae. P,\Tjku 5. 0 ka moku, ina puha he moku mahu a moku holo pea paha, oiai o hoomoe ana i ka uwea telegarapa, a e huli ana paha i ka uwea i hnule, a ina paha mamuli o kekahi poino ua hiki 010 ke hookeleia, alaila, e kau ia moku i kā po, ma kahi o ke kukui i kauoha ia ao na moku mahu, i ipu kukui keokeo, a ina hoi he moku mahu ia, alaila, ma kahi o ia kukui keokeo, i muu leukiii ulaula ekolu iloko o na ipu kukui poopoe, aolo e enii uialalo o umi

milmko anawaena, e kaa pololei ia kekahimaluna o kekahi, aoie eemi kekaawale o kekahi mai kekahi malalo o na kauuai ekolu,'a ma ke ao e kau pololoi ia i okolu mau poj)o poepoe eleelo, aolo e emi malalo o elua kauuai ]iakahi ke" anawaena, kokahi maluna o kekahi, aole e emi malalo o ekolu kapuai ke kaawalo o kokahi mai kekaln, ma ko alo o ke kia mua, aolo hoi malalo iho o ko poo 0 ia kia. E manuo ia koia mau popo a mo na kukui, o na moku e holo mai ana he I maa lioauona ia, ua pilikia ka moku o! kau akn ana ia mau hoailona, o hoiko! aku ana ua pilikia a ua hiki 010 ko hookūlo īa, a nolaila, ua hiki 010 i ua moku la ke hookiuiwnlo ma kahi e. 0 un moku i hoakakaia maluna, ina o ku malio nna, me ka 010 imua, alaila aolo o kau na kukui ma na aoao, aka,, ; īua o holo ana o kauia no na kukui. Pauku 6. oka moku pea o holo | una a o koloia ana paha e kau lakou i 1 na kukui o like mo ka moa i oleloia ma ka Pauku 3 no ka moku mahu e holo aua, koo nao ko kukui keokoo, aolo loa uo o kau ia kukui. wa e hiki ole ai i na moku lnlii ke kau i na kukui aoao omaomao me ka ulaula, uo ka nui o ka ino, alaila e malamaia kela mnu kukui ma ka papahelo o ka moku, ma ko laua aoao o ka moku, me ka makaukau e hoike koke ia, a ina e hookokoke mai kekahi moku e, a ua kokoke aku paha ua moku nei i kekahi moku, alaila, e hoīkeia aku ua mau kukui la, ma ka aoao ī hoakakaia no ia kukui iloko o ka mauawa kupono e pale aku ai i ka hookui ana o na moku, ina ke ano ike maopopo pono ia, o ike ole ia ai ke kukui omaoqiao ma ka aoao hema (port) a o ke kukui ulaula hoi ma ka aoao akau (starboard). 1 mea g laooko kupono ia ai na ano o keia mau kukui aoao, e peiia ia mawaho me ke omaomao a mo ka ulaula, a e hoomakaukauia me na pale kupono. r Pauku 8. ona moku a pau ina he moku pea a moku mahu paha, ua kuu kn heleuina, e kau mau ma kaln o ike pono īa ai, aole e oi aku ke kieiāe 1 ua kapuai he īwakalua maluna o ke kmo o ka moku, i hookahi kukui keokeo īloko o ka īpukukui poepoo, aole e emi malalo o ewalu iniha ke anawaena oia īpukukui, a e hanaia ua kukui nei e ikeia ai ke olinolino a puni ka iliwai aole e emi malalo o ka mile hookahi ke kaawale. Pauku 9. ona moku pailota i hoonohoia ma kona wahi, oiai e lawelawe ana i kana oihana. aole oia e kau ina kukui i kauohaia no na moku e ae aka e kau oi» i kukui keokeo maluna pono oke kia, e ike ia ai a puni ka iawai, a e hoike hoi i kukui lapalapa a mau kukui lapalapa i kela a me keia manawa pokole; aole nae e oi aku na

kowa mawaeua o na hoolapalapa ana mamufe o umikumamalima minute. O na moku pailota e lawelawe ole ana i ka lakou liana. ma ko lakou wahi i laoouohoia ai, e kau no lakou i na kukui e like me ko na moku e ae. Paoku 10 (a) Aole no e kauohaia na waapa lawaia a me na waapa liamama, e ae, oiai e holo ana, e kau i na kukui aoao e like me na mea i kauoha ia no na moku e ae, aka, e noho hooinakaukau no nae na waapa o ia ano, i ipukukui ii ie ke aniani omaomao ma kahi aoao a he aniani ulaula ma kahi aoao, a i ka wa a kekahi moku e hookokoke mai ana, a e kokoke aku ai ua waapa nei i kekahi moku, e hoikeia aku ua kukui nei iloko o ka manawa kupono, e pale ai i ka hookui ana me ni moku, a ma ke ano hoi e ike ole ia ai he omaomao ma ka aoao hema (port) a o ka ulaula hoi ma ka aoao akau (starboard). (b) 0 ka moku lawaia a me na waapa hainama i kuu ka heleuma, e hoike aku lakou i kukui keokeo olinolino. (c) 0 na moku lawaia, oiai e laWaia aaa me ka upena a e lana ana ka moku, e knu pololei i,-L m.t keknhi o kona mau kia, i elua kukni ulaula, Lo >- kahi maluna ae o .kekahi, nole e oi uku i na kapuai ekolu, ke kaawale mai kekahi a i kekalii. (d) 0 na moku lawaia e kolo ana i ka upena kuu, e Lau lakou nmluna o kekahi kia i elua kukui, o kekahi maluna ae o kekahi, aole nae e emi malalo o ekolu kapuai ke kaawale oia mau kukui; o ke kukui maluna he ulaula, a 0 ke kukui malalo he omaomao; pela no hoi e kau ia na kukui kau aoao e like me na moku e ae. A ina aole hiki ke kuu ua mau kukui nei, e hoomakaukau me na kukui i oleloia ma ka Pauku 7, a i ole, me ka ipukukui omaomao me ka ulaula i hooinaopopo ia ma ka 'inahele (a) o keia Pauku. (e) Aole e papaia na moku lawaia a me na waapa hamama i ka hoike ana i na kukui lapalapa, ko manao lakou e hana pela. (f) 0 na kukui a pau i kauohaia ma keia Pauku, koe wale no na kukui aoao, e waihoia iloko 0 na ipukukui poepoe, i hanaia ma ke ano o ike ia ai ka malamalama a puni ka iliwai. Pauko 11. 0 ka moku aneane e loaa i kekahi moku i holo mai mahope, e hoike aku ia moku ma kona hope i kukui keokeo a i ole ia i kukui lapalapa, 1 ua moku la e holo mai ana. Na Rula no ka hoakaka ana i KA WA DA KOB. Pauku 12. E hoolako ia kela a me keia moku mahu me ke oeoe, a mea hookani mahu e ae i kupono, a e waihoia ma kahi e pohapono ai me ke akaka, me ke keakea ole'ia e kekahi mea e ae kona kani ana ; a me kekahi ole kupono no ka wa noe, e hookani ia e kekahi upa makani a mea e ue paha o ia ano, me kekahi bele kupono no hoi kahi. Pela no naimoku pea, e hoolako ia me ka o-le puhi a me ka bele no ka wa noe. Uoko o ka wa paa i kanoe, ohu, j a e haule inai ana ka hau, ina i ke ao, j. n i ka po paha, e malamaia a e hoike > i» uku na kahooka i hai ia ma keia pa-'

| uku e like me ka meaihaiia malalo iho, oia hoi, (a) E hookan' na moku mahu, oiai e liolo &na, i kona oeoo, a mea kani mahu o ao paha, i hookahi kani loihi ana i liela manawa keia manawa, aolo naeo oi aku ke kowa mawaena o na hookani ana mamua o elua miuute. (b) E hookani na mokh pea oiai o holo ana, i ka o-lo i kola mauawa keia manawa, aole nae o oi aku ke kowa mawaena o ua hookani ana maninn o olua minute. Ina e holo ana me ka makaai ma ka aoao akau, (RtArboard) olaila, i hookahi kani ana, a ina e holo ana mo ka uiokani ma ka aoao liema (port"), alaila, i elua hookahi ana, a ina e holo aua me ka makaui mahope o waona, alaila, i ekolu hookani ana, liookahi mahopo o kekahi. (e) V, liookani na moku mahu a mo na moku pea oiai e ku walo ana me ka holo ole, 1 ka bole, i kela manawa keia manawa, aole nae o oi aku ke kowa mawaena o na hookani ana mamua o elua minute. E hooholo malie ia na moku i ka wa paa i ka noo a pola aku. Pauku 13. 0 na moku a pau, ina paha ke moku a moku mahu paha, e holo malie no lakou i ka wa ua uhi mai ka noo, ohu, a e haule mai ana ka hau. Na Rula ifO ka Hoeum a ke ka hooHO!jO ana. Pauku 14. Ina e hookokoke ana kekahi mau moku liolo pea elua, a ua manao ia e halawai hookui ana, alaila, e hookaawale kekahi o laua mai kekahi ae, penei : (a) 0 ka moku e hooiho ana me ka makani mahope, oia ke hookaawale ae no ka moku e hoopii ana me ka makani mamua mai. (b) 0 ka moku e hoopii ana me ka 'makani ma ka aoao hema (port), oia ke hookaawale ae i ka moku e hoopii ana me ka makani ma ka aoao akau (starboard). (e) Ina e hooiho like ana laua a i elua me ka makani ma na aoao like ole, alaila o ka moku liiolo ana me ka makani ma ka aoao hema, (port) oia ke hookaawale ae no kekahi. ((1) Ina e hooiho ana laua a i elua īne ka makani ma ka aoao hookahi, alaila, o ka moku malnna, oia ke hookaawale ae mai ka moku malalo. ; (e) O ka moku nie ka makani mahope pono, oia ke hookaawale ae ia i kekahi moku. I Pauku 15. Ina e halawai kekahi* mau moku mahu elua he ihu a he ihu,! a kokoko paha pela, a manao ia e hala- ] wai hookui ana paha, alaila, e holo ae i laua a i elua i ka akau (starboard) i holo kekahi ma ka aoao hema (port) o kekalii. Ua pili wale no keia pauku, i na manawa e holo ana na moku he ihū a he ihu, a kokoke paha pela, a ua manaoia e halawai h'ookui ana paha, a aole i pili i na manawa, ina e mau ana ka holo o kekahi mau moku elua imua, a e hala ana me ka hookui ole. Eia wale no na manawa i pili ai. I ka manawa e holo ana kekahi mau moku he ihu a he ihu, a kokoke pah# pela, a i ole ia ma keia ano, i ka wa ma ke ao, ua ike kekahi moku i ke kia o kekahi moku ua kupono ma ka laina o koua mau kia ponoi iho, a ua aneane paha pela, a ma ka po, i na manawa e īke ai kekahi moku i na kukui kau aoao a i elua o kekahi. Aole no e pili keia ma ke ao i na manawa i ike aku ai kekahi moku i kekahi moku e holo ae ana mamua ona mai kekahi aoao a i kekahi, aikapo. pnha, i na manawa i kupono ke kukui ulaula o kekahi me ke kukui ulaula o kekahi, a ina i kupono ke kukui omaomao o kekahi me ke kukui omaomao o kekahi, a i ole ia i na manawai ike ia ai mamua pono he kukui ulaula me ke" kukui omaomao ole, a i ole ia he kukui omaomao me ke kukui ulaula ole, _a i ole ia i na manawa i ike ia na kukui ulaula a me ka omaomao ma na wahi a pau, koe nae mamua pono. Pauku 16. Inaeluamokumahueholo I kui ana, a manaoia e halawai hookui ano. alaila na ka moku i ike i kekahi ma kona aoao akau (starboard) ke hooknawale ae mai kahi o kekahi moku e holo mai ana. Pauku 17. Ina e holo mai ana na moku elua, he moku pea kekahi a he moku mahu kekahi, ma ke ano i manao ia e halawai hookui ana, alaila e hookaawale ae ka moku mahu mai kahi o ka moku pea e holo mai ana. Pauku 18. 0 kela a me keia moku muhu e holo i aa, a kokoke i kekahi moku a manao ia e halawai hookui ana e hoemi iho i kona holo a hoopaa, a i ole ia e hoemi ihope ina he kupono. Pauku 19. Ina e holo ana kekahi moku mahu e like me na mea i ae|a a kauohaia paha ma keia mau Rula ua hiki no iaia ke hoike aku i ke ano o kona holo' ana i kekahi moku ana i ike ai mamuli o na hoakaka, ma kona oeoe mahu, penei : Hookahi hookani pokole ana, penei ke ano : " Ke holo neiauika aoao ' akau," (st:irboard). Elua hookani pokole ana, penei ke ano . "Ke holo nei au i ka aoao hema," (port). Ekolu hookani pokokele ana, penei ke ano : " Ke holo nei au ihope me,ka ikoika a pau." -E lawelawe ia keia mau kahoaka, a lawelawe ole ia paha e like me ka makemake, aka, ina e-hana ia, alaila, e hooholo ia no ka moku e like me ka mea i kahoaka ia aku. Pauku *20. 0 na moku a pau, ina he moku pea a he moku mahu paha e holo oku ana paha in .iiope o kekahi moku a loaa aku paha, ua ia moku i holo aku mahope e hookaawale ae i kahi o ia moku e holo mua ana me ka nana 010 i na īnea i hoakakaia maloko o na pauku mamua. Paurij 21. Ma na wahi haiki na " kela moku mahu keia moku inahu i na manawa a pau i hiki e helo ma ka aoao,

j alpao (etarbow<3) o ka n>oi» o waena ! o ua w&hi laiki 1». 1 Paceu 22. Ina a pnu e liko mo na nxla maluua, ua kauoliaia leeka,in moku o hookaawak ae mai kekahi moku, alaila o liolo pololoi no kokahi ma kona alanui, | Paoku 23. Ma kiv liooko ana am® ka woheweho ana i keia mm mla, o i hooaaauao ia na pilikia a pau 0 ka holo :njoku ana, a pela hoi m« n& ;pihkia ku i ka wa i loohia l | kekahi manawa i me» 6 manao ( la ai lie pono o liaalokina tula i Uo- , akakaia maluna, i m<#a @ naler akn ai i kekalu pilikia o Mki koke mai aua, aole no e lioohemahema kekahi moku i ka hoomakankau ana i na mea e pale aku ai i ka piliiia, Paoku 24. Aole no e lilo kekahi meailoko o keia mau Enla i meae hpopakele ai i kekahi moku, a o ka mea nona ia moku a o ke Kapena ao na luma paha, no na pilikia i ulu mai no ka lawe ole ana i na kukui rt me na kahoaka paha. Ano ka hoomau ole ana o ke kiai a me na hoomakaukau 6 ae i manaoia ua kupono. i ka -poe hoo"°lo m °ku, a I kupopo paha noia ma-na-wa, koe na rula no na awa knmoku a me ka holomoku ana maloko oka aina. PadKo 25. Aole e lilo kekahi mea maloko o keia mau rula i mea e keakea ai i ka hooholo ana o kekalii ihila i hanaia e ke Aupuni o kekahi wahi e pili ana i ka liooholomoku ana ma kekahi awa kumoku muliwai/ a wai Hooholo moku maloko o ka aina paha. Na Kukūi no kekahi iLi.tr Manowa a ME NA MOKū I KIAIIA £ NA MANOWA. Paukd 26. Aole e lilo kekalii mea maloko o. keia mau rala i mea e keakea ai i ka hooholo ana i kekahi mau rula i hanaia e ke Aupuui 0 kekahi Lahui e nili i na kukui hou mawaho ae o na kukui mau a me na kukui kahoaka no elua a oi ae paha mau moku manuwa a . na m °ku paha e holo ana me ke kiaiia e na manuwa, K A LUA o ka Papa Helu. Austrio Hungaryj Helene, Belaum, Italia, Ohili, Netberiands, Denemaka, Norway, Parani, Pojtugal, Geremania, īiussia, Beretania Nni, Sepania, Suedana, Amerika Huiptuia. lBBcF° n O' a * 30 ° KALAEAUA S.