Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 42, 16 October 1880 — HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO! KA NAITA OPIO O GEREMANIA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KEIKI ALII OTTO!

KA NAITA OPIO O GEREMANIA

MOKUNA XVI. Helu 25. NA makaniakn, ma keia heln, e «O maknīkai ai kakou ika hoouka hakuka ana niawaenu o ka Naita Hiredigena a ma Aribiona, ka Weli ona Moana, a o ka Hiena hoi o ka Ululaau. Aole e liiki ke manao ia he opio o Hiredigena i hoopaki wale nku ika nni o kona wau la ma ka imi ana i na makaukau e pili ana i ka oihana kaua o ia au kahiko, oiai, ua nui na nina a kona mau kapuai i hehi aku ai, a ua nui no hoi ka ike lawelawe o na inea kaua i loaa mai iaia; aka, aolo nae pulm i poina na makamaka i ka pahua ana o kona okamai i ka Naitaopio Otto, ka iliohae e hanu nei i na meheu o ko koa ka Barona Mannafekona. A pehea la auanei o Hirtdigena ma keia hoopapa ihe ana me kela olali o ka Akau, ke Alii hoi 6 na Noremana wiwo ole. Na ke au paha 0 ka moolelo e hai mai i ka puana oiaio a ka moe, i ka hina o ka uahi ma o, he makole ko onei. I ka makaukau ana ae o ua mau moho la, ua hele aku la laua a ku iho la mawaenakonu o ka rina, me ka huli ana ae hoi o ko laua mau alo i kahi me kekahi, a oiai hoi ka papuliea lai malie o pahola ana i kona mau eheu hakanu mawaena o na laau a me ke anaina koa Noremana e poai mai ana a puni ua koa no laua ka la lealea, k& la e kani ai ka pola o ka malo, ina he la liookahakaha ia no na koa o Hawaii nei, ka la hoi e puana ia ae ai na mamala olelo hoohiwahiwa pukaua. , He koa ia nei la, he hopo ole, He hopu wale no i ka ahuula me ka pahoa. Hele mai la hoi he koa elemakule i o ia kona ruau oho kahiko eka hina aiai, a lalau mai la i na lima o Hiredigena, a alakai ae la iaia ma kekahi aoao o ka rina, a hawanawana aku la ma kona pepeiao, E ke koa opio, e makaala nou iho oiai, o Aribiona kou lioa paio, ke Alii kaul&na loa o na Noremana, ka mea nona ka hale kakela weliweli e ku la ma na pali kahakai oka Aleau. E omo oe 1 ka wiwo ole iloko o kou houpo. Pane aku la o Hiredigena, Na'u ia e kiai no'u iho; a me ia mau huaolelo, hoi aku la ua hapauea la me ka luliluli ana o kona poo. I ua mau Naita la e ku ana me na keehina paa, o like ae la laua i ka laua mau laau ihe a oaoaka ae la ko lana man makila aiai i ka lewa, kookueno pono mai U hoi laua i na palekaua a kupono ma ko laua mau uinaueun; alaila helo poai ae la laua, me he man moakane la ti hookikakaha ana mamua ae o ko laua hoolele ana i ka oi o ko laua man kakala. Ia laua e hele poai nei, e haka pono ana ko la,ua mau mnka no ka wa e pahu ai kekahi o laua i kana ihe laumeki. Ua haawi mai la na mea a pau i ka mahalo ia Hiredigena, oiai oia e hele ae ana, no ka mea, ua hoike niai kona mau kaina wawae a me koha oiwi hiehie i ka hiki e hookauwa i na mea kaua Noremana mamuli o iona makauiau; aka, hookahi paha mea nona na maka i hulili kapalili ae me ka hopohopo, e haule mai ana ka haawina pakalaki malnna o Hiredigena, a o keiamea e hopohopo nei, o lu\ lede opio Bereta no ia. Oiai, ma kona haka ana aku ua ano paewa iki a hemahema na keehi ana a kona kaikunane, a ua ano pono ole loa no hoi kana hookele ana iaia ibo, a i kona wa i oniu ae ai i kana ihe ua hiki pono ole, oiai hoi ka ihe a ke Alii o fee Kai, e niniu ana me he ena makani la bn Niniu poahi Kaalewa i ke kai Pouia, poiu He wilina na ka mikioi.

A eona nnii la hoi na inaka o ua nian koa opio la, a puai mai la na hulili weli 0 ko ake hakaka niai ko Iwia tnan onohi mai, a na liko laua me na liona hiliiu o paio ana. 1 kn poo o kuku nnu, oiai ko lakou mau inakn « hnka potio loa aku aua i ka niniu a uu Inau iho n na koa, ua manao ilio la lakou ua hiki mai ke sol;ona no ka hakaka ana; aka, ua pau wale ae la no, uo ka mea, ua hookun iho la ua mau moho la i ko laua mau linia ilalo. Aia hoi, hoomaka ae la laua o hele Uele kaapuni me ka owiliwili ana ao i ka lana mau ihe, a emoolo ku iho la laua me ka huli ana o ko laua mau alo kahi a me kekahi, A ! heaha kela i hihio ae la ? Auwe, ua hoomaka ka hora i ake ia e hiki mai, ua loaa pono na hopuna'olelo, Kike ka ala Ka ,wai mamane la Ananei ko uwe auo ? Oiai hoi, i keia wa a na Naita i ku iho ai, ua pahu koke ae la o Hiredigena 1 kana ihe i kona hoa paio, a no kela laau ii.a ka hihio i lolieia ai. Me ka eleu nni hoi a mo ke akamai loaa mai la ua ihe la i ka piUekaua a Aribiona i kaupalo mai ai, a pokopoko liilii ao la. I ka iir,o aua a ka maka ikeia aku la ka laau ihe a Aribiona o lele ao ana me he uila la, a ku aku la ka palekaua o Hiredigena, iaia hoi i anehe iho ai e lalau i kana pahikaua, aka, ua hoohina ia aku la ia ilalo me he kumulaau la i kuli pu i ka onou a kekahi kikiao makani ikaika. A mamua ae o ka hiki ana ia Hiredigena ke ala hou mai, ua lele aku let ke Alii Iwikani o ke Kai rae lw deragona la me na eheu manu, a paa iho la ma ka a-i o Hiredigena, a me na lima i hele wale a lehia opea ae la i na lima o ke koa pakalaki, a lalau iho la i kana pahikaua a kiola aku la mawaho o ka rina, a ia wa a ua Alii aukai la e omau la ia Hiredigena ilalo, ua himeni ae la ia i kekahi inau mamala olelo penei: Ho ! he hookelakela akamai kaia, I aa mai nei i ka Hiena Noremana Mai nele nae ia i ke aho ole, Ka maawe makamae iloko o ke kino kanaka Aka, ua pau, he pio oia na Arihiona o ka Akau. Aia hoi o Bereta e nana aku ana me na maka aloha maluna o kona kaikunane, a ike aku la hoi ia i na hulu gula o ka papale o ke Alii o ke Kai, e welo ana maluna o kona kaikunane, ia wa i ala mai ai he hoomanao iloko ona no kekahi hiona akaku ana i ike ai iloko o ke aniani kupua, oiai oia ma ka hale kakela kamahao o kona makuahine, ka Lede Duruda, oia hoi ke akaku ana i ike ai, Hs kanaka me ka papale hulu gula oiai no nae o Hiredigena no ke ano o ke kanaka ana i ike ai, ia wa i uwe kapalili ae ai oia, me ka olelo ae, " E ka : manu vnleture ! Ea, e hoopakela ae iaia." Natm nißi la kQ Alii Aukai me na maka oluolu a pane mai la, E ka lede, mai hopohopo oe a makau, e hoeha ana au iaia. Alaila, huli iho la ia Hiredigena, Aohe au mea kaua; a nolaila e ae mai oe i ko'u inanao, a e ike ananei oe a loaa ana he hoa oiaio nou iloko o'u, ka mea hol au i kapa mai nei he enemi nou. Me na papalina a me na maka i hooluuia e ka aahu o ka hilahila, ala ae la o Hiredigena iluna, a o ke Alii Noremana hoi, ku ae la ia iluna a hele aku la: Ea, e ka lede mai manao ino oe no keia, o kau nonoi wale no e lilo olua i mau ohua kaulana a hanohano noluna o Uo'u moku, a e nkali pu hoi o luna ia'u ma ka'u huakai aumoana, a ke laua nei ko'u manao e loaa ana ia oe he mea e like me ke kaikunane ilokoo'u a oi aku hoi. I nei wa pane aku la ua Alii la i kona l mau kanaka, E, e kii aku i leo kakou waapa, a e awiwi kakou, oiai, he loa kahi a kakou e au aku ai. | A nmmua ae oke kapoo ana oka ]a, ua kau aku la o Bereta ma maluna o ka moku o ke Alii Aukai, a Hao aku la ka Puulena Hala i Hilo. Ma leeia huakai moana lie elua moku lsaua e ukali ana i ka moku o ke Alii ! Aribiona.

Aia hoi o Boreta o ku nna maluna o ka oneki nie kona alo o hnli ana i ka aina, & e haloi mai ana ka waimaka ma kona niau inaka. Nana aku la hoi ia a| ike aku la i ko kiokiona i kn ai ka hale kaleela pahaohao, puana ao la ia, Ka honie nani kahi o kuu iini, aolo paha au e lioi hou mui ana o ike ia oe, o kuu luaui aloha. 0, oka halo ona mea huna pahaohao, na moa kupaianaha a khu makua, ahea la au ike hou in lakou, aole paha, oiai, ua hoohewahewa ke au o ka inanawa. 0 kela mau kaiaulu a'u i kuluma ai e kiei hooipo. Aloha, eia aa henunu no ka moana. I keia wa noho iho !a ia ilalo oj9 ke kafce ana o kona mau waimaka. Huli hou ae la kona man maka a nana akn la i ka aina, aole nae he wahi mea a ike ia aku, oiai, ua uhi ae la ka pouli a paa ka aina. Ia wa lele ana he manu nnnu a kau pono ana maluna o ia nei, a emo ole haule īho ana he wahi leta i hoopaa ia me kekahi lopi,silika nani loa, a penei na olelo o loko o ua wahi leta nei, iaiai hoi aku ai a heluhelu ma kona keena: I kun ledo kaikamahine, Alohu oe: —Ua haulehia ka poino maluna ou, a ua eha kuu puuwai no ia niea; aka, e lana ka manao, a hui hou kakou me kou mau kaikunane. Eia au nia ba helo kakela ma ka Akau nei. Aloha oe. Kou mama, Ka Lede Mineterosa, ilē ©uk-ooa, E na hoa'loha, eia kakou i ke ahiahi o kaja e hoea aku ai kakou a nanea pu hou me ka mea nona keia kaao, oia hoi o Otto ? oiai, maanei i pau ai ka moolelo 0 Bereta, a e "hoihoi hou aua ka paakai 1 Waimea." (Aoleipau)