Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 44, 30 October 1880 — Kai no ua Ao ae nei? [ARTICLE]

Kai no ua Ao ae nei?

E Ko Hawaii Pae Aina e \ Aloha oe:— Keikei no hoi Lahainaika Ua Paupili na olelo ma ke "Kuokoa," ke hapala mai nei i ka la nana e hoonialamalama aku nei, he nanea Joa paha i ka malu. laau i ike ole ai i ke ao ? Ke kau mai nei ke keha, "He lei aloha ka na lakou na inoa o na 'lii o Hnwaii nei, i ke ala, ka hanohano, a me ka maemae oia mau inoa." Akaaka no hoi ka la ia oukou. 1. ka hehiku iho nei no ka o oukou i ka Moi ma ke kapa ana aku he anunu, a o ke kakau koke iuai nei no ka ia i ke poo, "He lei aloha," a o ka maomae koke ae' la no ka ia: 0 ka inoa wale ae no ka pnha ka oukou e lei ai, a o ke kino iho ka oukou e hehiku ai ? Kai no o ko oukou hapala ana i ka Moi i keia mea, 0 ka lahea Hke ia mai ka piko poo a i ka uianēa ō ua wawāe, a pela iho la aneiT lei aloha ia ai, a aala hai, rnē ko'oukon ike lea iho tio hoi ma ke Kumukanawai 1 ka pono ole oia kapa ana a ookou. Pono io ka laaia i olelo mai ai, "Ke hookokoke mai nei keia poe me na lehelehe, a he ku mamao loa ka naau." Ke kei hou mai nei; He poe kuokoa ka lakou a hoopilimeaai ole. 0 ke kue Kumukanawai anei ke kuokoa, a o ka hooueu kipi ka hoopilimeaai ole ? Eia ka Paulo ia Timoteo, "Ina e paio kekahi i lanakilā, aole iae hookauia i ka lei, ke paio ole ma ke Kanawai. Ke ninau mai nei hoi, Mahea la i kipi ai lakou? Heaha la ke ano o keia ninau ? Ua lohe ko «ka la hiki a me ka la kau,' ka paa iluna a me. ka paa ilalo, ka hookui tne ka halawai.' he haiawai kipi ka oukou. I ke ko'u. mai nei no ka hai o oukou i kahookuu ana ae nei a fea Moi i na Kuhina a oukou i hilinai ai, he hookahūli ana ia i ke kuokoa. () ko oukoa kipi ole ia ? Kai no hoi ilaila wale, i noho ae nei hoi ka hanu o Kuaea ma, eia no ka' ua k'ahuli ke kuokoa ilaila. Aole hoi anei ia o ko oakou kipi ? He kipi kiekie keia, he mau olelo ku i ka hooweliweli i ka Moi a me ka lahui. Ke hoomanao ae nei aa ī na olelo hoomaka'uka'u a ea kumn i na haumana, e hooko ana lakou i ka lakou olelo ī hooko mai ai na haumaiia i'ka lakou ao ana. A pela no hoi oukou, "Ina e mau keia mau Kuhina, e kahuli ana ke kuokoa." A.ole 'iho la paha he Moi ma Hawaii nei ? H e manao hai kipi moakaka lea keia, ka mea hiki ke hoomaopopoia ina ka wehewehe maikai aaa o na manao. Wahi a ka Panka 1 o ka Mokuna 6 o ke Kanawai Kaiaima : "He kipi ka • ohuiuu e hoopau i ka noho alii ana." E ka Lani, e mau loa iho n'ei Au mau Kuhina, o ka hoolalo koke mai no ia o lakou lai pa ai a ke kana; eia ka ua makaukau koke aku nei no na mokukana a lakou niei, a he mah la ku wale mai no keia, no ka mea, ke hoike piai nei ko lakou alakai, "Ua.hopohopoia-ka o kvi mai ona moknkaua, a he mau koina mai kahi." Eia ua kipi o ke Aupuni īlawaii la 1 A he mau olelo ku i ka hooweliweli. Ahea la aokanaka ae keia kipi ? He nui wale na ao maikai ana ma "Ko Hawaii Pae Aina," kai uo aa ao la ? Eia no ka ke kipi nei. Ke owaka hou ae nei ka pahi a ua alakai nei, "Ua komo kakpu iloko.o na innii » ka pilikia" Makahi hea iho la la ana ia mau umii a ka pilikia ? 0 ka ike a fce ao malamalama, he mau hana i kua ole i ke Kumukaaawai ea hana a ka Moi, a i kue ole no hoi i ke Kuikahi me na Aupuni e. Mahea

iho la la ne: lao hooweliweli ? A iaa boi no na Kuh.ina, o ka hana h«a la a lakou i ku ai keia leo hooweliweli ? 0 ka hoikeia ana aeei o ka hewa o na Luna Nui I 0 na Aupuni o, e noho nei maanei, a noi aku o hoihoi atu i ko Jakou mau aupnni, oia anei ka mea i komo ai i ka pilikia ? Ha niea kahaha loa ia ne ke au naauao. Aole i ohewaia o Hikeke no kona hoiko ana aku i na hana pouo ole a Kapena Balaka i hana ai i Hawaii noi. I hoopuka atei oukoa i keia -mun olnlo ku 1 ka hooweliweli i puiwa ai ka Moi a ae I tnai i ka oukou mau Kuhiua ; i holo ko- | ke alut na palapala papa ia Momno, o ninau-mai na poo aupuni i na luna o la- | kou maauei 3 a hoiku aku lakou, he pu- 1 iwa no ka ouUou niau olelo hoonuinni ? Pela io ka. Ka oukou no la hoi ka hapala wale aku no i ua aupuni nui ma ke kapa aoa iho i ko oukou hnhu no nu aupuui iuh ia, He ahawa kiokia loa keia a oukou ia mau aupuni. E liko me ko kiekie o ia mau aupuni, pela ke kiekie loa o ka naauao o na poo oia mau aupuui, he akaliele rna ka noonoo anu., aole e like rae ko on kon hehena. Ke i nui mai nei, "No ka ike o ka Moi i ka hana pono 010 n Moreno ma, kahea mai ai i keia Aha Kuhina," Ile puiwa maoli i ka oukou nmu hooweliweli. He like loa ka Moi ia oukou ine ke l;omalii e hoonuinui ia ai. Loaa aa la nae hoi uu man Kuhiiui iknilui, i ka I panai aku ia Puuloa, na ka lili o oukou, anoai hoi, o hauoli uiai o Kauai i ke dala "Ud Sol," a pela ao hoi o Maui i ka "Un Peso," nana hoi na palapala hoopii. Ke hookae. nei )a boi ka ilinlauk i ka noho aua Kuhina, ht' puni uae ka hoole. Heaha la ka mea j hoole maka ewaewaai? Aia ma ko leolaum 3 o ka aoau 2 o ka helu 40 o ke "Kuokoa" e ikeia ua hookae la, penei: "Ua mnopopo, aole kakou e pakele ana i ka hoohilahila ia- imua o ko na aiaa e, ma ka hoonohoia ana o kekahi tnati kaaaka j Hawaii ma na noho Kuhina." E mao- | popo ana anei he Hawaii ili keokeo ke- 1 ia P Aole; ke hoole akaka tnai nei no o | "Kuokoa" ma ka alawa ae maluna iho j - -o-«a-hookae-la-peu ei: —He-poe-haole. ka.l hapanui iloko o na au o Kamehameha, a he poe haole wale no ka Lunalilo, aole I nae lakou i hana e like me keia poe." I He mahalo ana keia i na haole, ka poe no l&kou na ili keokeo, a hookaeia iho la no naili ulaula. I A i kilohi iho kakou mahope iho o ua hookae la, e puka a maka mai auanei kou hookae ino loa ia e ua hanai ahuhu La au e Hawaii iliulaula, penei: "Pehea la o Kipikona ? Heaha no li\ hoi na. kumu o koaa koi aua i poe Hawaii wale no na Kuhina." Awaawa mai nei ua hanai ahuhu la au e Hawaii iliulaula, ke eha nei koiuei mau maka i ke kau mai 0 ka iliulaula i ka noho ana Kuhiaa. Ke olelo mai nei o Isaia, "Ua hanai au i na keiki, a ua malama hoi, aka, na j kipi mai lakou ia'u. Ua ike no ka hipi 1 kona haku, a o ka hoki hoi i kahi hanai o kona kahu. 0 ka Iseraela, aole ia ī ike mai. A pehea iho la la i hoole ai ua o "Kuokoa" nei, a kapili meaiki ae, aole ka ma ka ili, aia ka ma ke kupono a kupono ole. 0 ka mea e ikea nei ina ua olelo hookae la au, o ka hoohilahilaia no ka noho I Kuhina o na kanaka Hawaii, aole hoi o ' na Hawaii hoopono ole. A i na au mua I aku la hoi, he haole ke mahaloia ana, aole hoi o na Hawaii hoopono. I hoohalike anei oukou me ka wahiue e hookamakama ana, "Ai iho la oia. a holoi i kona nuku 3 a i ae la, aole au i hana hewa." Ke mahalo nei au i na olelo a Kipikona, i m&u Hawaii wale no na Kuhina. No ka mea, i na au o na Moi au e hoike mai nei, he haole na Khhina, mai ia wa mai ka aie lahui a hiki loa i keia wa. 0 ka pono iho la anei keia o ua mau Kuhina haole la au, o ke koino poo o ke aupuni i ka aie lahui ? E manao ana no anei oe, na Bush nna ia aie ? A heaha hoi ka ikaika o nei mau Knhina an ? O ke komo anei i ka hui panai aina i loaa ai ona Kuikahi ? 0 ka ae nku »nei a ike ole i ke komo ana mai o na dala ino i mea e emi loa ai ka W aihona Aupnni a me ka lahui pu ? 0 ka makou ikaika e ike ai, o ka makaala o na Kūhina ma na mea e pomaikai ai ke aupuni, a pale aku hoi i na mea e poino ai. A pela e kupono ai na Hawaii ma ia kulana, oiai hoi, i ka wa e noho haumana ana ka Hawaii, noho ia e na haole. Eia o Hawaii ua noho kumn, na kupu, na lau, ua pua.a bua a laha eia i Hawaii nei ka naauao. Ua loaa na palapala &pono ia e na kumu o na kula nui no ka naauao; a he mea e _hauo!i a.i na aopunii nui i kn. ikn rn a i i ke keiki e lawelawo ana nonā iho. "Ua hauoli nui aku au i ko'u ike ana i kekahi o ka'u poe keiki e hele ana ma ■

ka oiaio, e like me ke kanolia i loaa ia kkou mai 1;h Mukaa mai," wulii a loane. O ka poiio ke Lanaia a kau ku loi o ka lanakila. S 3v Huku.aki. Manoa, Oct. 20 } 1880.