Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 47, 20 November 1880 — EHIKU MAKAHIKI I NA AINA E. [Hakuia e Joseph H Kawelo.] [ARTICLE]

EHIKU MAKAHIKI I NA AINA E.

[Hakuia e Joseph H Kawelo.]

Ka uiakaikai uua ia Liiua,— No ko'u manao ho mm makelu'wa no'» ka hoi ana uiai a ka aina nei haamii hoopmiipuni ua iko ia Lin\a, ino ka helo ol,< mm ilaila, nolaila, liooholo ilio la whu o lv<l« i ike pouo. Uu wahi kaa ahi o holo aua umwawia o Kulio a uio Liuia, kau iho la makou nie o'u hoa haolo, aolo no i t?mo noho ana makou. Ika hoo'oi pau ana aku o ko'u niau wahi inaka i-ialuna o ke kulanakauhale, aia hoi, uu kue ia i ko Kaiio inau pono.

He nani na h»lej a me na pa, na kuea, a me na alanni, na mala pua o kela a me keia ano, nui na holoholona maloko o kolaila ZooLogical. ike au ma Liina i na Paniolo e hakaku ana me na holoholona ikaika, hiki no i ke kauaka hookahi ke hakaka aie ka bipi, liona, tiga, hea, a pela aku, ua hiki i na iole ke pepehi i ka popoki a me ka ilio, o hakaka mau aua i kela a iuo keia la, piha lakou i ka lealea no koia mau mea.

Oka b t le nlii oka Poresidena he nui me ni» ; uoa liilii i holo a hulali. Kahale o na kou o ku ana maluna o kekahi puu, i holo wale a kiuikini i na koa, a no ka haiki o ka manawa i ao ia mai ai e ko makou knpena, aole no hoi o hiki ke mahnka, nolaila, hoi aku la i ka molni ka jiau jiono ole ona uaui o Lima ia'u. Hiu hou ae la ko makou heleuma no Huainilos, kahi hooili lepo guano, iwakaluakumamakahi la ku ana ilaila, nui na moku e ku ana, aohe awa )J( aohe n<f hoi he uapo, oia ku wale iho la no. Ua loaa mai kolaila guano mailoko mai o na pali nui, he mau tausaui paahana naua e eli, he hohono k«ia ano gūano, ekolu malania o ko makou hooili ana piha ka moku. O Huainilos, Bahellion de Pieo a me Puanto Lopez, na wahi nui loa o ka lepo guano, eiwa haneri mil« mai Kalio aku ma hema.

Hoi hou no Europa.—Haalele makou ia Huainiloa, lan. 8, 1875 no Falmouth, Enelani, pau loa ae la ka manao e ike hou ana i ka aina, oi.u' ua hiu ae ]a na pea o Eldoredo a no Europa ka ihu, hala hope ae la o Lae Hao lan. 30, a ma ka la 23 o Feb. loaa iho la makou i ka makani ino Pcroparoa. He makani ke ia i hiki ole i ka Barometer ke hoike e niai maiuua. O ka ino hookahi keia a'u i makau ai, oiai, i ko makon loaa ana i ka nmkani, ua nahaehae akn la na pea, ho iwakaluakumamalua me eha i-a i lele pu aky, he umikumamalu wale no hora o Ua pa ana a muo ae la, aole makou i knemi hope, aka, hoomau aku la no makon i ka liolo ana imua.

Ma ka la 7 o Mei, pili ana ka waapa }iailata helu 5 o Falabiouta, lilo aku la hoi innlalo o kona mana; aole no hoi i loihi komo ana ike awa. He wahi kulanukauhale iiuku o Fulamoutu, he nliuli oae ka niūa me ka momona maikai, ekolu walo no hora o ko niukon ku ann ila.il», a holo loa aku la no Ladana, ke kapitala o Enelani.

Elike no me kuu ike ana i na la i hala, pela , no i lniui niai ai ka moanawai Enelani i kona nnni pihu, i helo a piha pono i na moku, 'okolu la oia kauna ana a tna ke kakahiaka nui.*o.b horu 5 o Mei 12, kaulo ana niakou mawuho r ae o Gravesend, 27 inile mai Dover mai, aole i loihi loa mai ka aina mai, e ku ana ka fnoki];ihi Kahikina Nui. Hookomo ia aku la makou iloko o ka mnliwai Thames, oiu hoi ka muliwai i kuknluia iho ai o Ladana. Ua holokea ia ka nmliwai e na uapo nui ehiku, e nioe ana mai kela a me keia aoao, kuu ia iho la ko makou huleuuia iwaho a ku iho la, a i ko'u nana pono ana alui ia ukn, lie roea 6 ka nani lna ole, aole e hiki ia'u ke hoomaopopo i ka palena pau niai o kahi i ku ia e na hale. Lele aku la nia.'eou a kuu iluna o ke tramway kaa no ka Houie o nā IjUina. Kc kulanakanhale o Ladana. —Ua lohe wale paha oukon i ka moolelo o keia kulauakauhalo o Ladaaa i ka nui, ke hooia aku nei au 1 l:a oiaio o ia mau mea. Aole e hiki ia'u ke hookomo iho ia Honolulu nei ma kekahi o kona uwu paka (parka) no ka nieu, ua nui lauua ola la-

kou. ona parks, .10 walii i hooulu ia o ua ano laau a pnu, u o piha niau aua nie na inakaikui i ke?a a nio koia la.

Ua hai ia ka loa o ka ili aina, kahi hoi i ku iho ai o Luelana, ehiku tausani milu kuea, a ina e kni ia kona mau alanui ina ka laina plolei, alaila, e loaa nna 100 milo ka lor., eha iniliona kanaka, o make anu lio umi i ka hora liookal)i, a o.hanau ia nna ho umikumaniakolu i ka hora hookahi, uolo i kaua mai.

Ua lioopunin o Ladaua e na alanui hao ī kapaia ho elevator, ua uhau ia ao keia alanni hao maluna ae o na alanni, nona ke kiekie he 20 kapuai, e holo man ana na kaa ahi a puui ke kulanakauhale malalo iho na kaa lio, ua eli ia no hoi he ala pao malalo pono ao o ka muliwai Thames.

Oiai au e holoholo ana i kekahi la no ka akau o Ladana, hiki aku la au ma ka uapo Ladana, aia hoi, ua hele a piha pono i ua kanaka, kaa, lio, aole e hiki ke hele awiwi, he nihi ka hele ana o keia uapo. Elua hora o ko'u hookele ana a puka aku la.

Ko Ladi'ia Crystal Palaee.—o keki\hi keia o na uani o Ladana. Ho he-le koia me na pohaku crystal wale no, ma kona paia loko, ho aniani, kot\a mau pakauk/m he nmbala. 'Aia keia hale ke kn haaheo nei ma ke kihi o na nlanui Oxford a me Argyte, he hotele keia no na kainahele hanohano, aole no hoi e pono ia kakou ke komo ana aku ilaila.

Na hiona o ke kulanakauhale alii.— Ua kukulu ia ke kulanaKauhale ma ka aoao komohana o ke kaikuono, o ka eiua hapakolu maluna o ka aina paa, hookahi hapakolu he ailana uuku, he apuupuu ka waiho ana o ka aina, oiai na hale e ku ana maluna o na puu, o na alanui olaila he aka, o na hale ua kuknlu ia no e like me ko Enropa, o1;e apo o ka lahui he Pukiki no ia.

He wela ino loa feeia wahi i na la a pau loa o ka makahiki, ua hahana loa me ka ikaika ka mai piva leualena, o kela a me keia moku e ku ana ma ke awa kumoku o Rio, ua ikaika loa ke kanawai maluna o lakou, īna e mai kek'ahi mea o luna o ka moku, alaila, e huki ae i kona hae aupuni, i ike ia mai ai e na mokuahi liilii o na kauka.

Elua halemai Jiui i kukuluiji ma Eio de Janeiro, no laua na inoa pakahi, §anta Ca»co a me Santa Isbell»3 o ka mua, no na kupa o ka aina, a o ka inoa hope no na iuina moku, e ku ana hoi iloko o ke awawa Veslise, nona ke ala hoohialaai, i hookanaaho ae ai na mai mailoko ae o ka ehaeha a ka piva. Ua noho au iloko o keia halemai no hookahi malama me eha la keu, ho helnna nui hoi o na hoa ī haalele uiai i keia ola ana, a waiho na iwi i Brazil. Ma ko laila mau ilina kupapau eae ia i eha wale no makahiki e waiho ai ke, knpapau ilalo, a ina e pau ia inau makahiki, alaila, e- hoohalike ia ana me ko Hua, ka maloo ika la. Oko makou kapena ka inea hookahi i haule aku o ko makou moku, 60 la o ko makou 'ku ana ilaila, a loaa mai la ke kauoha e holo no Kalio, Peru.

Ma la 2 o Aug. haalele iho la makou ia Rio de Juneiro no a he mea walohia hoi no ka naau i ka haulele ana aku i ka nuni oia aina, e noho tne ka hoomanao no'u.

Ma ke kakahiaka o ka la 29 oia malania no, ike ia aku la na niauna o fategonia e punohu mai nna mamua, no ke ano muikai hoi o ka makani mahope o niakou, nolaila, manao iho la ko makou kapena e hoopokole i ke ala, ma ke komo ana aku ma ke kowa o Magelana, oia hoi ke kowa mamieūa o Pafceg'onia a me Terra del Fnego, oiai makon e kankoe wale ana me ka piha i ka h.iuoli uka, i na la nae mamua iho, ua kau m?ii la ka weli ia Kepahoni, no ka mea, o na la ino ia oia wahi.

E like. me ka nui o ko makou hauoli ia la, pela no hoi. makou i hoohoka ino ia ui, ua komo aku la makou a hapalua o ke kowa, rna kahi i kapaia Old Denver, a iloko o ka imo ana a ka maka, lohe ia aku la na leo walaau, aohe makani, ua pohu. Oiai au e hoonunea ia ana e na kuko ino, e noonoo ana hoi no kahi e hiki hou ui i ka aiua-nei, lohe aku la i o'u maii hrta e namu pakake ana, Kokann' ka liele wini. pau aua ka-

kou ika at ia ena Pategouia tuakuna helehelo o keia aina.

> Aole i loihi ke kal» ana, a loli ao la mai ka hikina akau a i ko komohan», hoao nmkou o hoopiipii aolo nae hiki, hookahi walo no pono no makon o ka hoi hou i hope. Kuea pono ao la ua {wn a hooiho aku la no Larmar, ko kowa hoi (uawaena o Staten a me Ohrifltmas Iflland nia ka hikina akau aku o Lae Hbo.

makou loaa ana i ka ino ho Hurnrine.—Ma ke anmoe hora 11 p m Atig 3(b, emi ino loa iho la ilalo ka mea ana n)akani a hiki 28' 5" deg«rej e hai ana hoi he ino nui ke halawai mai ana me makou iloko o ka manawa pokole loa.

Pua ia iho makoii mau pea liilii a. li ia ae la na pea nui, no ka mea, i kae no ka makani hoomak»»kau e i ola honua, aka, i mea eko ai e like me ka ke ana makaui, ua loaa io iho la makou. Hoomanawunui aku la makou uie na wahi o ka ino, aole nae e •hiki, oiai ua pono ole na mea hana, o na pea i pua ia a paa ua wehe ia īnai la e ka makani, nolaila, haawi pio aku la (hakou no ko makou hoolana malalo o na kikiao puahiohio a ka inakani, e pahua liele ana me he moku kila ole la, pii He la na ale kawahawaha me he pali la ke kiekie, a popoi mai la iluna o ka oneki, me ka lawe pu aku i na mea liilii o luna a me na palekai, aole no hoi oia wale, aka, o ko makou kia alii waena kekahi i haki. Eiwa la o ka, pukalaki ana a malio iho la, o ka ikaika o keia mukani, he 100 mile) ka hora, he ku naaoli noi ka weliweli.

Pau ae la ia ino, a hoohoa nmi la no i 'ke ia Peru, a ma ka la 23 o Sept. oni mai ana o mauna Rolenzo mamua o makou, ka puu kiai makaha o Kalio, aole no hoi i liua wale, a hookuu ana ka heleuma i ke kai o Peru,-

Na hiona o ka Ripnbalika o Peru.— He aina panoa keia ma na aekai he aina palahalaha no hoi. O Kalio ke kulanakauhale kulepa kiekie o Peru, a inalaila 0 ku ai na moku, o Lima ke kuianakauhale kapitala, ehiku mai Kalio aku ma ka akau, a he ike wale ia aku no e na moku.

Ko Kalio a me na mea i ikeia.—O ko Kalio nui, ua like ia me ka hapalua o Honolulu nei, ua iliwai like ke ku ana o na hale, e like me ka palaha'aha o ka air a. Ma kahi elua mile m< ka hema aku ona, ke Kalio kahiko i holoaia ai i i - fe hai hoee, a nalowale he haneri paha uakahiki a oi i hala ae nei, i ka nalowale ana o keia Kalio kahiko, hookahi wale no kanaka i koe mai e hai, a e hoike hoi i ka moolelo piha o ke kulanakauhale a roe na tausani ola i poino pu ai me ke kaona, oia o Senior Rorenzo.

O Rorenzo he lawuia ia, a maluna o ka waapa oia i ka maaawa i pii ai ke kai hoee. I ka nalowale ana o Kalio, pii ae la kekahi pali uui, i like palm oie Puowina ke kiekie, he hapalua mile inai ka nina mai, a nialaila o Rorenzo i p£K kele ai, a kapaia ia iho la hoi ia puu o St. Rorenzo mount.

E like me ke ano e o na lahui, pela no hoi i ano e ai na kanawai; he mea hoi na'u i kahaha nui ai. Malaila, ina e hele ana kekahi mea, ina he "kane a wahi- □ e paha ina ke alanui, a loaa i kekahi pilikia ponoi nona iho, e hiki ole ai iaia ke hoomanawanui a hiki i ka hale, alaila e hele no oia iwaenao ke alanui, hilahila kaua ka malihiai, aka, o kamaaina ua mau walo. KapU na pain hale ame na pa, aole e ho<jkokoke no keia ano, elua makahiki e paa ai i ka halepaahao no ka mea hookahi.

0 na alanui olaila, he haiki, o na hale he laan wale no, o ka lahui, he poe ilihune e like me kakou, nui no na piko pau iole ( ,e hakilo ai ma ko laila mau pipa alanui. Ee pepa wale no ka hapanui o ke dala o keia wahi, mai ke keneta a hiki i ka soles o ka pepa hookahi. E loli mau ana ko lakou waiwai io i kela a md keia la. (dok i pau.)