Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 6, 5 February 1881 — HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI! Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI!

Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU.

[Unuhiia e ka Peni manawalea a Miehael Hahale, no ka Hiwahiwa a ka Lahui.] MAIIELE I. Helū 7. tANE mai la o Aekoahi, Ua ano e loa ka manao o ka lehulehu no keia mau moku e uluaoa mai nei i ka moaua, he enemi paha e hele mai ana e kaua, a no in mea, he mea pilikia loa ia, no ka mea, eia kakou ke hoomakaukau nei no ka mare aku o kou hanau mua, nolaila e noonoo pu mni kakou i kahi o ka pono, a e pau ai keia pioloke. I keia lohe ana o Aekolelo i na olelo a kona makuakane, akahi no a hoopauia ae la kona pohihihi, nolaila, kn ae ln oia iluna a mnloeloe, hoopuka mai la i keia olelo: Auhea. oukou a pau loa, o ke kumu o ko oukou kaumnha nna, n me leo oukou pioloke ana, mui noonoo no keia mea, no ka niea, o ka enemi a oukou e inunno aku nei, aole ia he malihini e ae, o Kuinihele no keia ke kaikamahine alii o Inia, ke aikane aloha a Manuokalewa, me na knikninahino alii hooknhi tausani, 0 kein mau moku he lehulehu, ua hoopihniu lakou me nu moknna imni o kela nme keia nno o ke nupuni o lnia, aohe hoi he kumu e ae o leo lakou hiki ana mni ia nei, o ke kauoha nnn wale no a Aekoahi, imiluna an o kona inoku a ua halawai a kamuilio pu ine ia, ma ka hora 12 o keia po e lele niai ai oia inka nei e ike ia oe, mn ka hora 4 e hoomaka mai ai ka lele ana mai o ko kai poe, (e nana i nu mea i hoikeia mamua,) a mamua ae o kuu haalele ana aku iaia maluna o kona moku, uu hnawi inni oia 1 kona' aloha ia oukou a pan loa. Nolaila, uini hookaumnha i ko onkou rnanao, aole hoi e hoopioloke 1 ko ka lehulehu a pnu. No keia inau wehewehe maikai ana a Aekolele. ua hoopauia ka pioloke a me ke kaumaha o ka ohana alii. I ke kokoke ana mai o na aumoku o Inia ma ka nuku o ke awa, a hekau iho la malalo o na kuhikuhi a ke pailata o ke aupuui o Edena, ua ike ia aku la ko lakou mau pu aloha e kani mai ana, no ka nui loa o ke aumoku a me ka ikaika o ke kani ana o na pu o na manuwa, ua likj ke aupuni o me kekahi lealu;a luiua weliweli, ua hele a.po Edenn i ka uwahi o ku paudu. ua hiolo keknhi mau liale, a hoopoino ia na mea hoonani o nn halo o waiho ana ma ko keena hookipa.

1 ke kokoko ana aleu e hiki i kii liom | 4 o ko nhialii, un hoouiaku ia mai la ka lole liilii ana o na jma!i koa, o liko me ! ka mea i hoike tmia ia, i ka hnpalia! hora inamua ae o ka hora 12 o ka po, | kuuoha ae la o Aekoahi i kotn\ mau ka-' !m kaa ho 24, e kahiko ia onkou iho me' ko oukou mau nahn piha, e kau nia ko oukou man kna a holo aku 110 ka ukali ana mai i ke kaikamahine alii Kuinihele o Inia, a kauoha Jae la o Aekoahi, aole kekahi mea o ka ohana alii e iho i kai, e noho kela a me keia ma ka halealii e kali o ka hiki mai o Kuinihele. la manawa, hao aku la na kahu kaa me ko laleou mau aahu i kahikoia me ke gula, ua awiliia me na nani hihipea he lehulehu. 0 ke kaa i hookaawale ia no Kuinihele, ua uhiia me ke gula ma na wahi a pau o kona kaa, a ma kahi e noho ai, ua halii ia me na vcleveta nani loa o Edena, } luia a kupaoa i ke ala o" ka lipano. 1 ka hiki ana aku o na kahu kaa ma ka wapo, ua lehau kahi e pih mai ai na waapa i na kanaka o kela a mo keia ano e haiamu ana me ko ake nui e ike i ka lele ana mai o Kuinihele ma na aekai o Edi>na. 13e hapaha hora i hala ae o ka hora 12, īke ia aku la na waapa he lehulehu e au mai ana i ke kai, ua hoolawaia lakou ine na kukui lamalama, ua hoonohonoho ia na waapa tna na aoao, e hoomalamalama ana i na waapa nana e alo mai ana i ke alii Kuinihele, ua hele ka moana a kauluwela i ke ahi a ka wahine, ma ka hapalua ponoi o ka hora 12, "oaihō iho lft o~Kuinibele malkona moku mai a maluna o kona alapii i hoopanioia me na nani o Inia, i ka waapa alii e holo mai ana, a ma ka hapalua ponoi 0 ke alanui moana, haawi mai la na aumoku a pau i na pu aloha, e hoike ana i ko lakou hookuu ana mai ia Kuinihele e honi i na kupaoa o Edena, ua hoomauia ia mau kipu ana, a hiki i ka wehe ana o ke alaula o ke ao. I ke kokoke ana mai o ka waapa'o Kuinihele i ka uwapo, ikeia aku la na hae alii e welo ana i ka ilikai, haawi mai la ka lehnlehn i na huro hoomaikai 1 ka pili ana mai o ka waapa i ka uwapo ua makaukau na kaa alii, kau iho la maluna o ke kaa, a hao aku la na kahu kaa e like me ke kauoha a Aekoahi, kia pololei ia aku la ka ihu no ka halealii o Manuokalewa, a ukali mai la ka lehulehu a pau, i ka nana aku, ua "kohu auua manu ka hoholo i ke alialia." I ka hiki ana aku o na kaa alii ma ka lialealii, ua hookipa ia aku la oia e Aekolele ma ke keena hoekipa, he mau minute ko laua noho anu malaila, a komo mai la o Aekoahi «, me Walina, na alii a pan, a koe aku la o Manuokalewa, aole i hele mai e ikeia lakou a pau, oiai, ua hoike mua o Manuokalewa i kona manao paa, aole oia e ike i na maka o na inea e ae a ike mua i na maka o Kinikula, kana kane hoopalau, muhope na mea e ae. • Hooluana kamailio iki iho la lakon ma ka rumi alii, e mahalo ana i ka nani o Edi. j na, i ka uluwehiwehi o na pua, ka haiamu a na ala h« lehulehu wale, ka hiwa a me ke kilakila o ka haleulii hcrfff aohe mea hoowahawaha a Kuinihele, jiela ko lakou kukai olelo ana a hiki wale no i ke ao ana, ke nakolokolo mai nei no hoi na pu o na manuwa, ke uluaoa mai nei ka lehulehu i ka hauoli, ke hee mui nei na piluli o na aliikoa, welo na hul.i o na mahiole o na adimarala, hulali na pahi a me na pu a na koa, a i ka uana aku, he ku i ka hanohano a me ka ihiihi ia mau hora ma Edena, i ike ole ia mamua, Ia lakou e luana ana, i na pualikoa hoi e hookahakaha ana, a me na mea kaui e hoene ana, kani mai la ka bele o' ka aina kakahiaka, hele aku la lakou a noho 'ma ka papaaina, na lii ā nau o Edena, na adimarala a pau o na-'aumoku o Inia, ia lakou ma ka papaaina, ke kunou aku nei a kunou mai-na malihini, me ka ninau ana, auhea la o Manuokalewa ? Mahope. iho o ka pau ana o ka aina kakahiaka, lioi ae la lakou uia ka rumi alīi, o kilohi ana i ka nani o na paia, a mu.ka. weliiwehi o na kii, nui loa ae la, ka nune o na. alii inoku me ka ninau ana aku ia Kuinibele no Manuokālewa.

Pane mai la o Kuiaihele, aolu oukou e ike ia Maiiuokalowa i keia \va, no ka mea, ua hoopuka oia i kana 01010, aole oia e ike imia i ka niaka o na mea e s ae, aia oia a īke mua i na nmka o Kinikula kana mea aloha, o kona kii, oiā keia a oukou e ike nei iloko o keia rurai, ia wa, huli like ae la ka nana ana o ke anaina maluna o keia mau kiij a puana ae la i keia mau wahi lalani mele— Aohe wahi hemahema iki o Hoohila, Miki kaupale miki' ka apona a ka makani E o e Manuokalewa ke alii nona ia inoa. Haule aku la lakou no kekahi maa minute no ka hooluolu ana i na poniuniu a ke kai, a me na polueao ka moana, e kulu ana i ka hiamoe kapu a Niolopua, a-ma ke kokoke ana aku i ka hora 10, ua kanike ae la ka bele o ke kulanakauhale, hone mai la ka leo o na mea kani, nakulukulu mai ]a na pu o ke aumoku, a hooho ae la ke kulanakauhale i na leo huro, hi-o ae la na huina alauui, hele ae la na elele e kukala ma na huina alanui, Mai keia hora aku, ua kapaeia na kanawai o ka aina, ua noa ka lehulehu e hana i ko lakou makemake no ekolu malama, koe nae ka lawe ana i ke ola 0 kekahi, o ka mea nana e pepehi, o kona ola no ka hoopai no ia hewa, o na lealea, ka hauoli, a me ka olioli, oia kai aeia, no ka la e mare ai o Manuokalewa me Kinikula, ke koa wlwo ole o ke aupuni o Sekotia, e like me ke kauoha a Aekoahi. I ka Hoīo ana aka o keia īeo kukaia a puni ke kulanakauhale, welo mai la na hae o na pahu hae,_ hihipea mai la na kahakahana o na aumoku, huikau mai la na alanui i ka lehulehu, o ka, huaolelo nui ma ka waha o na kanaka, auhea la o Kinikula, o ka hora ehia keia, a pela aku i nu wale ai no ka'lehulehu. I ka aneane aku e hiki i ka hora 12 o ke awakea, ua wehe ae la pani ao o ka lani i na puka o ke aouli, kalae maikai ae la na kualapa nliuli o na mauna kiekie o Edena, ahuwale mai la na kakai pali o ka aina, a kuupau īho la ka la i kona nani olipolino, hele kela a "moa unounoo Puna i ke akua wahine," hoauhee ia aku la na ao kaalelewa a pohai ana malalo o na paia paa o k<T kumulani. kokolo ap la ko-ala waianuhea o na kihapai pua, a hoomanao ae la ka mea kakau i keia mau wahi lalani— Onaona wale o Panaewa I ka hala me ka lehua Po aku la i ke ala 0 kai o Hilo Hanakahi. KA HIKI ANA MAI 0 KINIK.ŪLA MALUNA 0 KONA LIO LELE. I ka hiki pono aku i ka hora 12 ponoi, uhi paa ae la na ao ma ka maka o ka la, lele mai la na ao opua ma na huina aouli, nakulukulu ae la na paia lani Ina hekili kuipamalo, kilihune naai la na paka xia o Kulanihakoi, a i ka mao ana ae o keia mau ouli kamahao, ikeia aku la keknhi kiko eleele uuku loa, e rmreb ana i ka lewa, a i ka manawa poipōle loa, kau aheahe iho la maluna pono ilio o ka halealii, o Kinīkula maluna o kona lio lele. Ua kahikoia o Kinikula ina aahu a pau o ke kanaka koa, he mahiole gula ma kona poo, me na hulu like ole e welo ana i ka makani; he ulāula, melemele a me ke keokeo, oia mau hulu, he hoailona e hoike ana ua puni ke ao i ke kaaheleia e ia. Ma ka aoao akau o kona papale mahiole, he hoku daimana, ua kakauia maluna pono iho o kona onohi keia mau huaoMo: "0 Mesia Kinikula, ke Koa Wiwo Ole o Sekotia." Ua aahuia oia trje na aahu kaua o na alii kiekie loa o Sekotia he pale kila gula ma kona umauma he ma, a ina kona umauma akau, e kau ana he onohi momi, ine na huaolelo e hoopuni ana: '*0 na hana aka j>o ma ka hihio, he mea oiaio ia i na maaawa a pau.'' 1 0 ko'na lole wawae, ua-hanaia no loko mai o na lole nani loa o na aupuni he 52 o ka papaku o ka honua; he mau kinohinohi o ke gulu, daimana a me ka momi ke auapanapa ana. Ma kona puhaka akau, e.paa ana kana palnkaua gula- iloko o ka wa-hi daimana nani, a ma ka kuiuu o kana pahi e kau ana keia mau huaōlelo: "Ua lianauia au he Koa a ho wi\Vo ole, aka, mai kuu puhaka alyi, e puka aku ana he Ikaika a me , ka Mana." ('Aolo ipau)