Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 12, 19 March 1881 — PENEI E HOOMAUIA AI KE KUO HAWAII NEI. [Kakauia e S W Beni.] [ARTICLE]

PENEI E HOOMAUIA AI KE KUO HAWAII NEI.

[Kakauia e S W Beni.]

[Koena niai kela pule, mai.\

Oiai e -hooiMopopo kakou i keia man la u ka mai e pahola nei iiialnnii o kekuhi poo o kakoa, a e hoomaaao iho boi, o ke Kuhina Kuluiaina ka iiiauu nui tua ia mea, a oiu no ke poo maluna o ka ()!;>, aka, o nu Za«r^fu.we nnu nue ua hoohaiki la e kakahi niana e ne malalo iho, a raa keia mua aku e makaala pono ka Pupa Ola i kooa kulana » we kana raau hana, i kohu ai ka inoa Pa{)a Ola maluna o koDa poo, 110 Ita mea, ua hilinai mi ia ka oia o kn lahui rna kana aaa, a he Eawaii oiaio hoi oia e hiki ai ke hilinai ia, a ka pane aku nei ka mea kakau me ka wiwo ole, ina e lakuia ana lahui e ka mai e pahola nei i keia wa iwaena o leakou i ukali aku maWpo o ka 1853, a ow«la ke kuiana-

.kuuhalo a nio nu mokupuni e ao, a pati i iUa uuui ia. Alaila, ua ko kapenn o kn molui, lea otia o ia moku a iue ka ]>oe kolopa waiwai ma Ilawaii nei o hoihoi i i na poho uui o koia aupuiīi, n me kou» khuikanakii i inui i ku' uinka. 0 kft mea e hoomnu loa ia aku ai ko llawaii nei noho anpuni ann, a nio Uona knokoa niau nna. 0 kft īualama niaikai loa ia o kuiu lahui, ka poe hupa oiaio hoi n.oiia ku aina' u nona ka lepo. Ai)lo ,mo oia walo no, uka, o ka hilinai nnu o na'lii nona ka mana maluna o kona lahni pouoi iho, o liko nw na kanaka Hawaii oiaio. Aolo oka poo o hoomoumea inilo iiio oo in lakou hv [ioo ilawaii i hanau ia nmauei, no kn uu'a, o ko lakoi! lnuiiiu ia ana ma llawaii uoi, mo ho kut,a Huwaii la, aolo ia ho moa o hiki ai u holoi iu ai ko lakou ili kookoo a liU> i ili ulaula, aolo loa. Aka, liookahi uo koiki ili kookoo i hannuia ina koia pae , aina. i iioolilo iu iaia ilio ho kupa Hawaii I uia no l,v koiki lalawai o kokun m'i i k«>-

oukuii uo ia o koho ao.

Noi.iiia, ina o huouuuiia ko o!a o ki'ia lahuikanaka, a o ni;ilatna inakiuilu ia ka niai o ki'ia inau ta, a ino koia niua aku, a pii aku ka u!u nialuui(iua ana o ka laliui llauaii ilnnn, nlaila, «ok> uu i kuhi-

i leii ok'lo iu', v ku muu loa aku no lu'iu tmpvun, a i> pi\t\ iua« U\\ aki\ m> hoi koiui kuokoa, u (H'la uo e jiua lon uku ai ka nohoalii o na'lii o llawuii roi, a hiki ika luihhia una o kaia honua. Aka, iua ju\u kt j ia laliui ika nalo, alaila, aoho uujuun, i.ohe kuokoa, aohe nolioalii. akvila iie jioe nialiliini ka j>oe noua ka nina, o ua jioo la no ia a kakou o lohe nuu nei i ko lakou nmu uianao hooiloilo, a nie'iM uMiiao awnhiia o ko lakou nuiu naau, rno ka hookaniani nui, a lu; hiki i ka oi o km uiakakila kt' luvi wiwo ole aku.

Uiai elua lahui uno e loiv e *ike aua e auai a pau i ka jnie eleelo, ulanla, uiu na wahi ti j>au oke uo nei. Aia a jmu ie mau lahui, alailn, maikai ka honua, a kuliko lio jioo keokeu wale 110, innlalo ne 0 l;a laui, alaila, oia ka lilo ana o na niaiuo a labeta 1 alii no ke ao uei a jiau, j a oia ka iiooko ni uni\ o ka waiuiua a ko I lakou makuakani', u ma o lakou e hoo[loiiiuikai ia ai ku honua, ikoaī ka iuea 1 1 oleloia, u ina e hoomau ia k& tuana o ka lapaan inaluna o ko kakou aiūa, e liko ne,: ke kuhihewa o kekalii poe naauao e noho nei iwiena o kakou. Alaila, ke hai oiaio aku nei au inuia o ka lehulehu me ka oiaio, e pau aua keia lahuikanaka i ka inake, no ka mea, na hilinai nui ko kakuu noe Kuhina ma ke kunawai o na anpuni naauao, a ua paulele jm me ko kakou mau alii niai ia Kamehameha I\ T inui, a hiki i keia wj muluiiii. 0 na malihiai. 1 Ao ko lakou puilele ana maJutia o na malihini i like ole ke kuleam me ko kakou inau ano, nie ke kulana i loaa iu . kakon, a me ko kakou jioe alii, a haawi ia ka mann i na haole, oia no l»o kakou mea e make nei. Ina e hoohulike ia ke iiaw'AĪi n«i kulana uu;ujj)i uw ko Bevitania mana auj)uni, oiai aole loa e ae ia kekuhi mnlihini e lawelawe ma na t>iha-

na aupnui, uia waie no be poe kupa tiy kix ilinu i hota ia.uiu)iu, n tny nu kaukiui aiii, ia lnkou wiile no kii uiann o ku laweluwe aua ma tm oihiuui nui o kn 'iinu, a nie ka hookele aua ike aupuni. Ike anei kakon ua batihau koiui lu*luna len.nuka i Ueia wii i ko ua unikiihiki he umi kuumniiiliiuii i halii ao m-i, uoln, ua oi loa ul;u kii'pii.aua oia laluii ilunu a hiki inni i keia manawa u leakou o uoho nei.

lua no hoi kakou e Luina ae i kn noho unn o ko kakou aina i keia manHWii, ua like o!o ia uie ku wa i h'ila, n n« loli | hikiwiiwo loa ke uii o k.i mauawii. Noiiuln, o kukulii me.i nui i keia uiiiniw.i a kakou e noonoo ni, oia no k;\ biMhtfiv» iuia a kekalii poe i kn luina a k.i Pnpn 01», aka, iiole peU ka iiuuiho o ka raei\ kakau. 0 ko'u koho pololei aini 110 keii\ auo, aolo no ka Pupu Olu ka hwwii, uo kein oiaii hihia e pHhola uoi runloui\ o ka (iiliui i keia mau ii>, akn, ua na Lunaiiuikuiiinauii no oke K«u o k.\ iM B 187S i hmi», a hooiiolo i A"ofti tuea, tue he poe innknpo I», a oia poe no ka men | u,\na e pepehi nei i ko lakou muu boakauaka.

Eia no hoi kekalii nien nni, o ka hana pololeī ole o ke kuuka i kana Lhuh, ino ka haawi nni\ i ka lnau kupono ole e lioola ia ke kanaka Hawaii, a me ka Waliine, kn poe uana e hoo\v.tiiv,ii rtei i na lu\uu, w e hooknpu nei i ka aulmu. A be mea pono ia knkon a Hnwuii o uoonoo no ke K>u Ahaolelo 0 hiki mni «oa, tio ka.nooooo umikui ana e kan i ke kmiawwi oolea maluna o ua knnaka, ke oihko keknhi kiinaka Hnwuii a wahine paha mamali o kun« miui lapanu »d«, no ka nion, o fco lnkon hoomunnia ana he muna ma ke Kanawai; a nie ke ano naaupo o ko kakou mun LunamakaHĪnt\Da me ka mnka'u wnie, oia keknhi "liuiui monknka loa o ko kukou luku mau ia e ka n>i\ke; ao ka wea, i kein

mau la pokolo iho noi, nhnwulo ka no a 0 uu ano liiina la a ko Kauka. No ka nion, oko ki.kuu n«o umoli no 1 l<eia wa, a i na wa no a pnu, ua hko me ho poa aoa la, o noho hoopilimoaai nua uialalo o hai, a o ko ki.koU luilaua luhui i keia wa, ho inoa 010 loa ia i ko na nupuni uui o ko ao noi; n nolnila no i nlii ai na malihiui inaluua o kakou, no ko-kakou mak i'u wnle, a huho a holo e pee i knono; oia no kokalii alanui i moakaka lea ai ko knkou luku ia. Oiai, ua ololoiu, o ka lalmi nona ka ai»a, oia no ka nv,uvv nui malalo iho o kona Moi ponoi, olikemeko Govomania lahui; aolo o na h.luii o «e. aolo hoi o k»v poo oino koko \ kou oU iho o Uawaii poiioi, nolo lioi O ka poo Inoknmuni i k» 01010 tuo ka pahoo o kona walia, oi<» kn moa o niauaoiii aku ni lio kanaka oloha io ia ia ll'iw.iii.

Aolo kului iki ia hana i kn noonoo o kekahi kanaka Hawuii oinio i hiki ko hiliniiiia, no ka moa, o ka naanao o Hawaii iioi i koia inanawa, ua kiokio uo in, n ini knulana o Hawaii noi ina kokahi inau nupuin nui o ke no noi, uo ka iko ii uio ka holouiua nnu uia loi waiwni, ko kalopa a nio ka oilimia luilokoo ka aiim; uk», o kiv mana o ka hookelo ana i

ko Aupun!, aia no in i ka poo i> waho; no ia mon, o na uion a piui i ololoia nia koia kuknlu nnuwo ana, nolo ia i pili i na iniunio koho walo o lnkou la nku, a ino ka luea o kakau uoi.

Mo ka moa, ua nkaka lon ko kakon iko niak» mm i koia niau la, i ko kakou uiau hoakmiaka i loan i na popilikia a ka n,,.i, uie ka huua 010 in iiuun o ka poo ike mika; aka. o ko aloha ole ia ka hewa o na h.ni kiekie, o liko aio im nmnn nui onn Moi uoho aupuai «mo ko lakou niau iio'iiiiua iiia ka uohoHlii, nia wala no ia h.koii ia mann, aole i na Kuliina, nolo i ua 'Lu huiiau o ka aiua, noio 10 11.

Nolailn, lie pono i ke Kahu Aupuni a Makua o ka lahui, o aloha i ua wahi kannkH o olua i koe, n iun anla o komo ana ko nlolia i koii ilmhi no ko ohu lalini o iil.ike noi, alaila, alohn ino o llftwaii a iiio koua kulana iHipuni al'u niai ka po mni, i ka nnlo.

Eii, aole no lioi au i manao o ku uinu ana ke Aupuni liawaii tnaluna u konu kahna k>ihiko iu>i e nnlo ana na knnnka mnoii a koe o na haolo w»lo no o kela a mo keia uupum. Alail», ke hoomnuao ae nei (iu i ka oleio kauinna a kekal.i Hoa opio i olelo ai >loko o ka Ilale Ahaolelo i ka 1878, o i «n..: Ua like o liawaii noi mo lie pauku iwi la e hukia aua o iin iliu i o a imiei, a o ka mea oi o ka iknika o ua poo ilio U, inia qo e lilo i\i oa pauku ivsi la. Pela nku no ka hopena o Huvaii nei, no ak.\hi hnneri tir,\k.\h\ki mo kimalim i i koe, o pau loa ai kei.i i k<\ nalo: alaila, oi>\ ka j)alena a nie ka bop«ua o kein aupnni, o lilo ni i ka moa e oi ana o ka ileaika u mo ka tnam\.

A iui< im manno nui ia ka uln o keiu l-i!ii7ik(if)(tk'=i, nl.iili, he poiui ky nuiMioo nui irt, \ \vrtlu e niiiu ii\ kokiikou kul.mu iuipiuii, no ku mun, o krt in;ikuiiMl:u nni iiu i.i o ko kiikini Moi aloliH i hule ukvi i nii iiina e, » »ie kokuhi miui bau\ e ao aua i Vu)yl,\la uiua ni, i niea e pomaikiii

ai k.ikou, a o hooiniiuui u ko knkou knokoa. Akii, oka ,iiti m■» I>u;ihua .'iti;i o kek-ihi l,>hui u Eiii, oia iw k.-i mea e paa »i ko iHipuui, » e i U(l) , „i l i(; , ka l)u--houlii. Nolnhi, ona Uwelawe un,i u nt\ m.ilihmi m.iloko o keknlii aup«ui,ua hlo no iu kii maiui mnluko o ko

nupuni a maw.iho. tu;\ na mea a p,iu. l'ela no k-.ikou miuinei m.)hin;i c> ko

knkoil iii n,i ti)nk □.), )j» ,ruti ko iu,o o kii noho ;it);i o ll.i k,UD;iani.'i, e liko tn«> t\!i keiki ui)ku.\ ole. A o kuk.ihi oko ki.koii uj.ui koko poiioi, ui lioohnlikeiii u.e kn pu -\ hipi o ho-.i m him i| t> k o .» ka p*i ( ī\o kii k.ili nii i i koua i i o p'*py iiii.i ai.

B HiUia ae i lui ho i'loh-\ amu i llt mn . kHumku e l.iwei,\ uei m.,k\i o KMh ik-i. hul.uiii. Aloh-i iuo k;.k<H! 0,1 Hiwmi e UikuĪH nei. Ak.i, iu„ lona u.i h-anle i ka miū, aole e l.iweia aH.« i k.»i o K .hi)loloa, hoonohoiii no ma ko l.vk o u U i, U \ hale uimika nei, t\ lilo ke Kuiawni j oie.i o(e ia Ukou. A miinuolaua no hoi •a\\, ina e lioonoho irt k,\ poe t m \ke iu ko lakou m,in olia.-ia a nn.J»nia,jt,i uo u.u> ka laaii i ke Kiuka i ikein he pon,., ah\ila_ota kekuhi inaU kanaka IJinv).n i ui.ike aku uei m .kui o K ili«k«aul..n no ka liauwi ole o ke Iv uika i ki\ I,i;jij 9 ola i\i.

Noi,i|.., e n*na k.\ mnm\ o ka Pnp,, 01<\, ;\ uio iui lu uoho iwipiiiii i nu lC.iuka e hana aiiu e liko ma i,i ko ilQ o lu, o hoopauiu koiui l.ip>ian an,t i tia kunnka Hiwmi, a e kii i„ , m kanlea nkamai lo.\ o Ge.retiu\n'n\, oi.,i, he poe aloliu lukou i iii\ knunka ili eloelia, uhuila „ puoi ka iio nai. Amn ke luipnni enii'pii'o o Gereuu\niii, aula olelo uio in kt>k»hi kauuka ili eleelo » uhuila. ]| )tl a niniiu i kekuhi haole G*t;romiiiita !!UU ,. noi, o no inui uo oia i keiu hoiki) mia. Mo kn welina i ru\ Lnna Iloopunopono u me ua Ueiki ulele bua m«t,\lu.