Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 17, 23 April 1881 — KA MOI MA IAPANA! Na Hookipa Hanohano Loa! Ka Hoohanohanoia ana me ke Kea o Iapana! KA MOOLELO PIHA MAI KAPALAKIKO A HIKI I IAPANA! Ka Haalele ana ia Iapana no Kina! Ke ku ana i Sanahai, Kina! [ARTICLE]

KA MOI MA IAPANA!

Na Hookipa Hanohano Loa!

Ka Hoohanohanoia ana me ke Kea o Iapana!

KA MOOLELO PIHA MAI KAPALAKIKO A HIKI I IAPANA!

Ka Haalele ana ia Iapana no Kina!

Ke ku ana i Sanahai, Kina!

Ma ke tu ana niai o ka mokualii "Ka]anakaubale oNu Ioka" i ka po Sabati ibo nei, ApeiiLa 17, «aai Kapalakiko mai, «a loaa aiai ia makou na lono makamaka hou loa o ko ka Moi Kalakana ku ana i lapana, k'a hookipa iianohano ia ana e na Emepera a rae Da Keiki Alii, ka haalele ana ia lapana, ke Jtu ana i Kina a me ka moolelo piha o ka huakai Alii, raai ka peni Alii niai. Kulanakauhale 0 Tokio, | lapaua, ilaraki 14, 1881. \ I Kuu Kaikūahine aloha Ke manao nei au niamna o ka hiki kino ana aka o keia palapala ia oe, e lohe e ana oe ma ka waea olelo i ko makou kn ana mai ma lapana nei i ka Ia 4 o keia malama. Ua hookipa boohanohano a hookelakela loa ia makou e na Moi Imeperiala o lapana nei, oia hoi ka Emepeia kann a wahine, a o makou ka laua mau mali- ! hini kiekie no na la he mni ae oei i hala I o ka noho ana tna ke aupuni.Emepiro o | līipoa, o ka inoa lapana, he huaolelo 1 pake kela no na kanaka kakaikahi e no- j lio ana maluna o kekahi mokiipuni ma ka aoao lulu o ke aupuni o Nipoa, a o! lapana hoi ku kakon inoa i maa ; a mai M pake aku i ikeia ai o lapana e na an-! puni mawaho aku, no ka mea, ua noho' lona keia lahui ia lakou iho no na tan-1 -t»ni makahiki, a mai ka wa mai no paLa o ko ka lahai pake ikeia ana. 01 makemake loa au ina e ike ana oe i* Kapana. Ua oi akn fca nani, ka mailai a me na mea no a paa mamua o na Aiea » ka kanaka e hoohalike ae ai i konaMi» ola ana. 0 ke ano o ka lahui, na Keiki Ah'i a uae na Moi ha ku i ka hiwahiwa a me ke kilohana, a aoie loa i kakauia raa na moolelo, a he kakaikahi *a poe haolo i ike. ~ ,

Ua palapula aku nei uu i Uo kami Kuhina o leo na Aina E e Uono til;u īa oe, o kakauiuou a o hooiaio i ko Kuikahi e waihoia aku ana innuv ou o Uo Aupuni lraeperiala o lapana, Ua hookipa inaikai loa mai lea Emopera o lapana a me tia Keiki Alii ia'u, a ua hoikeike mai i na mea a pau, a ua luakaha au me ka hauoli uui i ko lakou mau lokomaikai.

1 ka Poakahi i hala, Maniki 14, iui hoohanohano ia mni au e l<a Emepcva me lse "KeaNui o Karisauthannim," a o Limaikuika a mo Kale Knuka, Uft lioohnnohanoia laua nie ke Kea o "Ka La PuUa" (Rising Snn).

Mamuli o !;o niakou maleaikai Uino ana i keiii aina, ua lilo ia, i kumu nana e hoolauna ioa inai i un aupuni ēlua, mamua ona ine.i o hiki ai. OUa hoouna

aua mai i nmu Komisiua ianei ho tnea | 010 no ia, no ka inea ua lauuu kiuo loa iho noi niakou ina keia maknikai ana. Inohiuei, ua hele kino mai ka Emepera e iko hopu loa ia'u. Ua knawale nuikon kekahi i kekahi ino ko aloha pnmoj hana. Ma kalu oko kaa alii i Uukai aloha liope loa ai niakou ino na Keiki Alii i keia la. ona hookahakaha ame 'na hoohaūohano ona i ko mnkou wi i haalele ai ii>. lapana un like ia ine na hoohnnohaiK.' nna i ko makou wa i ku niai ai, nie >ia manao niaikai no ka Emepera a me kona lahuikanaka aloha. Kawaih.u'. Ku ana i Kina. Sanahai, Kina, Apr. 5, 1881. Uu ku mai makou iauei inehiūei. Maikai Uo uiakou uuui ola a pau. C. 11. Jddp, loUohama, lapana, Mar. 14, 18S1. 0 ka huakai holo inoana a ke Keiki Alii mai Kapalakiko a lokokama, he ano nannea tio ia, no ka pakuikui mau 0 ka makani. Ua ike uwiuwiki aku makou i na knkui o na Hale Kukui o 1111 kapakai o lokohama ina ka hova 2 oka •wanaao Poalima Maraki 4. Ai ka hora 8 o ke kaknhiaka ku aku la inakou. Me he inea la, ua lioouna o aku ke Kuhina Noho o lapana uui Wasinctomi i ka lohe i kona aupuni, e hiki aUn ana ka Moi o Hawaii i lapana iloko o ka wa pokolo. lUala 23 o Feberuari, ua hiki e aku ka palapala a ko kakou Kuhina o ko na Aina e i ke Kanikela Huwaii ma lupaua eJioike tina,_Q_hele makaikai aku ana ka Moi ma lapana ma ke ano malu. Aka, hooholo ihola ke Aupuni o lupanu, j aole uiake nana i ko ka Moi hele makaij kai ana ma ke ano naalu, e hookipa no lakou iaia ma ke ano ku i kona kulana Aliiaimoku. I kulike ai ine ba lukou mau hoonohonoho ana e hooko i iia hana hookipa, ua kahiko mai na moku kaua Hukiui elima, na Beritania elua, na Faraui elua a me na lapana ekolu e ku ana i ke awa, i ko lakou tnau h.ie, a ua hoopii ia na luina iluna o na i-a moku, a kuilua mai la ke kani ana o na pu, i ka wa a ko makou mokuahi e komo uku ana ike awa. Kau koke uiai la no na Luna Anpuni Kiekie o ka aina iiuna o ka moku, a noi niai la i ke Alii, e lilo oia i malihini na ka Einept>ra. Nolaila, | na laweia aku la makou inUa o ka uwapo. Ika waapa i hiki akn ni ika nwapo, ua hookani mai la ka Poe Puhi Ohe 1 ka leo mele "Hawaii Ponoi," a ua haawi mai la na koa i ka "pu aloha" (nresent arms), Kan aku la ka huakai Alii iloko o ke Kaa Alii, a hookeleia aku la no Jto ka Emepera Halealii Aekai. Ua piha pu ua alanui i na kanaka. Ua knkuluia he mau makai ma kekahi o na alanui e hooke niai ai i kaūaka ihope. Ama na wahi he nui, e welo pu ana na Hne Hawaii me ijg Hae lapana. I ke komo ana aku iioko o ka Halealii, oa hoikeikeia mai la na Aliikoa ona Koa Kiai. lie la ua ia, a ua uhi paa pu mai ka noe i ka auina la. Ike ahiahi ana iho, ua kauoha ae ke Kiaaiua o Kunagaira e hooleleia na kao-lele mamua iho o ka hale.

Tokio, Maraki B.— Ūa haalelo iho ke Alii ia lokohama malnna o l;e kaa ahi, f° 11 ma ' ' k e ' a Wa liii me ka ulenli ia e uniimau luna aupuni kiekie. I k« biki ana aliii o ka hnakai alii, ua apo alohaia inai e na kauuka koikoi a me na kaukau alii. Kau aku la ke Alii a me ka hnakai malana o ke Kaa Alii o ka Eraepera, a holo aku la do ka Halealii, Ua kukulu lalaniia na koa mana alanui no elua mile ka loihi, a inahope mai o na kua o uu koa na makaainana e nana mai ai. I ka hiki ana aku i ka Halealii ua apo .aloha inai la kn Puuku o Ka Emepea i ka Moi, a hele p-i aku la i ke Keena Hookipa. Mahope o ke Alii, ua hahai aku na ukali, a o na luna aiipimi mai o ka aina. Ia wa ua hoikeikeia aku ka Moi. Lulu linia pu laua me ka Emepera, alailn, ua hoikeikeia aku na ukali 0 ka Moi. Alaila, kono mai la ka Emep_era i ke Alii, q hele pu aku me ia, a alakaiia aku la oia i kekahi keena e nka 1 ukaliia e ka lehulehu, kahi a ka Eme-

pem Wahiuo o nohn tma uiahma o ku pukiuikau. lloikoikoia aku la ko Alii. Ma ka aoao 6' ka Eiucpova Wahino, « ku aiia kekahi kaikaiuuiiiue lapana ui loa, nona na lehelehe'i pahee rua ka olelo Beritania, aka, ua like kona k>o mo, ko kekahi wahiue haolu kanaka inakna. Oiu no ke kaikamaliiue a ke Kuhiua o ko na Ainn e, a ho ukulioia no ka Eino- | pora Wuhine. Na ua kuil;aniajuue uoi i unuhi mai i na ninau a ka Emepem Wahine e pili ana i ko ke Alii ola kino ia 1110 11 a mea e pili uiia i ka ke Alii huilkai niai kona haalelo ana i kona innu mokupaui. oka loihi o kpia ike alii ! ana, na umi paha iniuuto. Mahopo o ka hanlelo ana i ka Ilalealii, ua lawoia aku ko Alii i kekahi lialoalii o aku, a maluila » hoonohoia ai ma ko ano ho umlihmi na ka E.uepora. Ho halo oloolu maikai i piha iua meu hoonani lupana. A iloko o ka hora h.wkahi mahope iho o ko ko Alii hiki ana aku, ua holo īnai ka Einepi'i-a o iko i ka Moi i ukaliia o n« koa kaualio, ho kukni no ka ka Moi helo imia iwui akti o ike iuiu. 110 uniikmnanialima palia ininulo ka loihi o ka \uuna pu ana. Ua hoonohoia kokuhi Kon.ito i wauia mui na l.ila, mailoko inai o ko Keena o ko na Aina o, o malaiua i ka Moi ina \va a pau. Ua haawiia inai ua uiea a p.u( inalalo o ko ko Alii makemako. I kekahi la, ua helo oia e uiakaikui i ka Ilale Hoikeike o na Mea īlaua o ka Lahui. I kekalii la ae, iui helo o makaikai i ka Ilalo Pai Falapahi Aupnni, kahi e hoolimalimuia la ho ekolu tausaui kauaka. Ua makaikai pu aku ko Alii i kekahi ona llei.ui o ko Akual3ndJa. Mu ka la S, ua helo pu aku ke Alii ino ka E;ueptru o makaikai i ka paikan ana

a 7.000 koa. I kel» n me keia aina awafcea, ua konoia na lula like ole o na luua anpmii. 0 keano o kahuouio-a ana ina niea ni, ina kc ano Farani. 0 na'keen a a ka Moi i iioho ai a nio kona niau nkali, oia no na keena i noho ai o Geni"rala Kuluni a ruo kona olmiia. I kekahi iiiau anina ia a nie na aluna aluahi, na hoolealeaiii mai ko Aiii, me na lealea lapa na mnloko o kekalii o na keena hookipa. I kokahi aliiahi he eono niau lapana kaha kii i hoonohoia nia ka papahele imna o kfi Alii. I ka la 9, ua ukuliia ke Alii ,e ke Kuhina o ua Aumoku no ka nuikuiieai ana i ke Knla Ao hulo mouna. Maloko o ke Keena hoomaamna, ua hoikeia na ki.piiliuaiahi ana, oia hoi, ua hoohalikeia ke keena me ka uoao o kekahi maouwa, a na kukuluia mawaena o ke kaikuono o Tokio. Mai keia wuhi aku, ua alukuiia ke Alii iloko o ka Mala Pua o ka Emepera e poai ana i kahi noho o ke Taikuna kahiko, a ua malamaia lie papaaina maloko o kekahi o na hale o ka EmeiieTa, e ku la innwaeua o kekahi o na wahi maikai loa o ka mala ]ina. Mahope iho o keia, na lawiōa al;u ke Alii e hoomakaikai i ka Halekoa o ko ka Emepera mau Koa Kiai Ponoi, a ua kaheaia na koa e paikuu. I kulike ai ine na rnla maa mau o ka aina, oia hoi ka hookuu ana i na koa i hoopaiia no na liewa liilii ke makaikuiia e na alii, nolaila, na hoopukuia he kuahaua e hookuu aua i na paahao a pau. Ma ke uhiahi o ka la 9, ua haawiia he anaiua kuikawa maloko o ka Hale Keaka lapana. 0 ke alauui inainua iho o ka Hale Keaka, ua hoomaiamalainaia me na knkui. A maluna o kuhi hana keaka, e kau aua na hae lapana a ine ua iiae Hawaii. 0 ke anaina, o ua luna aupuni nui wale qo o Ua aiua. TJa Uiki kino ae na wahiue a na Keiki Alii. Ua eleu a makaukan na mea i hoikeia ma kela ahiahī. 0 k*a paku hnki, ua haawi ' manawaleaia mai e 6enerala Kalani e like nie ka niaa, ma ke nnō ua huawiia keia hana keaka nona iho. Ika la 10, ua holo aku ke Alii no lokahnma, a komo kino i ka pulu o n:i Kaiisliano lupana. 1 ka 1853, aa haawi aku tia Ekaleaia Ilawaii be Hookahi Tausani Dala no ko kukulu ana i laakini ina Lipana. O ka la 10 n-ae o Maraki, ka l;i ia e koiuo ai. Ua konoia mai ka Moi e hole k'nio i keia komo ana o ka luakioi, a nolaila ua a« aku oia. I koua komo aua nku iloko o ha luakini, ua alakaii:x aku oia a mahuia o kahi kiekie. Ma ka paia maluko o ka luakini, ua kahakahaia ua hna palap a !a uioakaka penei: HAWAII KA lAPANA IA lAPANA HAWAII 1553. 1881. Maluua aku o ka awai, ua kauia ma ka paia keia mnu haa palapalu: aloua. Mahope o ka uau ana o ka pule, ua haiok-lo mai o Kauka T W Kulika, e hoike ana i na kumn o ka lulu ana o na Ekaksia Hawan i tse (lala. Ua olelo mai oia, mamua 0 ko ka Moi haalelo ana ia Hawaii, ua hele kino aku ka Moi, ka Loīo Kuhin'a a ,„c Kale Kauka e ike i ke komo ia ana o ka luakini pako ma llonolnlu. a i keia ia, ke ike kino nei lakou i ke komo ia ana o ka luakini lapana. Ua olioli loa na kanaka 1 ko ka Moi lokomaikai ma ka holo kinō aua ma'. No i a mea, ua ku mai kekahi lunakaliiko lapana a hehihelu niai la i kekahi haiolelo hookipa .i ka Moi iua ka 010-

lo lapana,*a uia ku inoa o n:i l ipiuia Kai'istiiuu> un liaawi mni hv oia iUa Moi ho kope o ko Kauolia llou ma ka alelo I.U'aiKi. Va ku no ka Moi a pano aku la ika liaiolelo hooki|>a mo ka olelo aiui, ua haui.li loa oia i Uoua lialawui ojia mo ua Kavistiano o lapaua, a ua h.Woli pu lioi. no koia niakaua; no ka mon, ua nuu'iao oia o liauoli una na Ivaristiano o koua aupuni iho ko loho i ko lakou holouuia ana. Maliopo o ka p.ni nna o tia liaua liaipnio, ua inalanuii'a lio paiua liilii nui kekalii keena e kokoko mai ann, kaln hoi o na keouimaua amo na Uhlo i komo iloko o ka ohana o na KarisUano ī lioikoikeia inai i'lea Moi. Ika honi 1o ia aliialu, ua helo aliii ko Alii i l<a ahaaina i liaawiia o ka Poo Ilui iMahi iAlaaon, a ma ka hova 10 oia po, ua hoi loa aku oia i Tokio. JMo ho iuea la i ka nana aku, ua pilioilun a uliunahioliie na Ivaristiano o lapaua inainiili o keia liuakai maknikai a ko 'Alii. Ua nana aku lakmi i ka Moi uv.i ko iiiw, aoto oia i liko mo na knnuka haalian, a i ka wa a lakou i iko ai, ua komo ia ko la- , kou luukini o ka Moi o koknlu uupuui uiaI mao loa aku m;*i u u ))!iii>lelo iinna | o lakon mo ka lawo jm mai i l;a hnko | Kauohn Uouj uiakaua ia uuū iain, aoho [ meu iiana e liooiua'u i ko lakou uluku aua, Kia ka olelo a kekahi J\lisioiuu-i : »Ua hoopouiaikai loa mai keiu huakai makaikai aka Moi i ka luakini i na K;irisUan« o lipana." Ma ka la 11, ua makaikai aku ka Moi i ko Kulauui o ka Poo Anauinn. Mn ka la 12, ua makaikai aku ka Moi i ka Ilale Uana l'epa o ko Aiipuui, kalii o na pepa kakau liina i hannia ai a liko loa i'ie ka po|>u kakau uiuikai loa o na uupuni o ae. M;ihopo o koin, na holo aku ka o iko maka i ka llulo H.uia Pepa o kokahi kauaka lapana; a pau ia, helo aku oia o ike i koua l.alo noho, a ua hookipui,, mai mo ka maikoi loa uut ke ano Lipana. ila na walii a pau loa a ka Moi i lielo ai, nuiluua walo no oia o ko Kaa Alii o holo ai ino ka ukali pu ia o kekahi o na Koiki Alii lapana. Ma ua alanui kahi i luheia ai o lielo aku ana ka Atoi, ua laiua o ao la nu kanaku lapaua, mo ku hoiko inai i ko lakou makomako nui iaia. Eia m:i iapana uei, lio uui walo na nupepa puka la o pai ia noi, a o hoiko mau ia aua i kela a mo koia hi koua walii o helo aku ;ii. Iko ahiahi ana Iho, ua hookipaia uku ka Moi o Mr. R W li'win, ka liope Knuikola llawaii nia lap.uin. Oiai ua liookipaia ka Moi o ia ma ko ano nialu loa, aka, ua !ioao nae ko Kauikola, o hooluolu ma na mea a pau ī hiki i kona mana ke j)ahola aku. Ua loihi ko Mr. Invin nohoaua tna

lapana, a ua īuaunopo iaia na mea a pau e pili ana ia lapana. ilahope i-lio o ka pnina aua i ke aliuhi o ka la 12, na hoikeikeia mai imua o ka Moī ma kekahi o na keena nui o ka Ilalealli o ka Einepew ka hiilu lapana o ka wa kahiko lo;i. He eono nv.iu kani; hula, Ua kahikoia lakon me ua aahu o elua taiisam makahiki i hala, a hula mai la ma ke ano me he mea la, e hehi ana maluna o na pohaku i hoonolmia mai kekuhi ao \o a kekahi o ke kaliawai. O na ipn hula i hoikeiu mai, he inea kahiko loa uo lakou paha na inakahiki he eliiku hauei'i, a he t:uisani paha inakuhiki. O tia aaliu o na poe hnla eono, «a make no ke knmnknai >io § 15,000. J( ; i na ano lie leliiilehii, me he mea la, ua like ka na Inpana haa ana tne ka na Hawan. I kekahi la aku, ua uiakaikai aku ka 3īoi ' kekahi o na heiau o ke akua Uiula, a pnina pu iho la tua ka liora 1 aiiina la' ma ka halealii o kekahi « ua Keiki Alii. Ua iuki ])U ae na Kuikamahine Aln ma ka pupaaina, a ua knhikoia lakou i na aalm nani loa oka lihui lapana. Maluna oke pakuukau o ke keena liookipa, he pn pna pua e ku ana me k;> huaolelo "Aloha" i kuiia mawaena. Mahope o ka paina awaken, ua hookeleia aku ka Moi no ka I'lale Hui (Club I[ouse) o na Keiki Alii lapaun, aua luakaha pu lakon ma!ima -o ka papaaina i ka hora 3:.1l) o ka auina la, a lioopau aku ka paina ana i ka hora 9 o'ka po. Mamua o ka hoomaka ana e paiua, ua houahu mua i:t iin> h x ka Moi i ka aahii lapana. Ma kekahi kilii o ko keena paiua, he iwakalua poe himeni a me eono poe liula e melo mau ana. Nii ka lohi loa o ka lawe ana «nai o na mea ai, nolaila, ua pau like ka papa kiiliikuhi o na mea ai a me na mea lealea ika w.i liookahi. Ika po ana iiio, ua hoomalamnlamaia ka pa e po.u ana i !;a Hale Hui o na Keiki Alii me na ipukukui lapana, a ua kauia na hae Hawaii a me na l.ae lapana ma kela a me keia ipukukui. 1 ka la 1-1, ua paina pu ka Moi a mo na okali iiio ka Emepei'a ma ka Ilakalii. Mauiua iki ilio o ka paina nna, ua hoohanohanoīa mai ka Moi rne ke Kea lloolu,noliano oka Papa Akahi o lapana. Ika hi'li l)oi ana fo ka l'ule e moe ai ke Alii, !ua waiho mai la ke Kuhina Noho o I?„sia ma lapaua, hi> pala/iala o lioike nna i ka po.vaia ana o ka Kmepera o Ru S m. lle ahaaina hulalinla ke haawīi'i ana i t po e ka Poe Ilui āluhi, aka aole i hele ka ' no «">•■» »'fi o keia lono ka„. malia. La hoojjati- waie ia ka uhaaina O na makana a ka Emepera i haawi nia'i ai ī ka Moi, lie keu o Ke liele awiwi k>a i.ei ka Moi. Ive manao nei ka Iniakai e nolio i elua wale no 1 m . a S , ;UK ;' ,a S K'mi. K malama loa ia aua ko ka Moi hele ninln aua mahope ilio oko ka Moi haalele ana ia lannua ile maikai ke ola kiuo oka Moi. Oke k u . muknai o ke Kea Hooh.moliaiio i makana ia mai i ka 3loi e ka Emepera o llimu-i he §4,000. Ua haawi aku ka Moi i k', Euiepera i kona Keu Hoohunohano ponoi.