Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 27, 2 July 1881 — O KUU WATI DAIMANA UA NAHA. [ARTICLE]

O KUU WATI DAIMANA UA NAHA.

Naka ke kino ka hale o ke aloiia Ka makamaka o ka raoe i kipa mai ai. E Ko Hawaii Pae Aiha ; Aloha oe Me ka walohia ka maka o ku'u peni e noi aku nei i kahi kaawale o kou kino lahilahi, i wahi no'u e hoike aku ai i ua kini o kuu aloha; o Kekilia Lewaina ua hala. Ua hoopukaia mai oia ike ao nei e ike a e kilohi i na papalina unounoo a ohalia o ka honua mai ka puhaka maemae mai o kona mau Inaui; o Uana ka makaahine, a o Gaorge ka luani makoakane, ma ka la 25 0 Muraki, 1847, ma ka Malu Ulu o Lele i Lahaina; a he hiwahiWa hoi oia na kona mau makna. Aka, i nii la opio wale o ka laua kamaiki, ua hookomo koke ia no i ke kulai a ua ikeiakona holomua; a no ko ake nui no o kona mau makua i ka ike, ua hoouna loa ia mai i Honolulu nei, a Imlelo aku la i ka maka ona makua • me na hoohialaai o kona one hanau; a tu«.iope o na Ia opio ana i hoohlo ai no ka imi ike ana, ua lawe ae la o Akaka (Aehuek) pake i wahine iioao n&na, ma ke ano aole i maemae imua oke Akua; aka, ua haawi eiai nae ke Akua i mau hna makamae mai loko ae oko laua mau pnhaka, a eia laua ke ola nei. Oka mua, he keikikane he 19 ma. kahiki a oi, a aia oia i ke oue lianau o ko laua luaui makuakane kahi i noho ai me na kini o ka makuakane; a o ka muli mai he kaikamahine oiwi lahilahi, eia no ke noho nei i ke Kula' Yiligine, o Annie Aehuek kona inoa, ake luakaha nei oia i ke ea oluolu o ke one oiwi o kona makuahine, a me na kini hoi o kona mama aloha 1 hala e aku nei. A mahope tr ā o keia noho pu ana me Akaka, ua huli ae la ke au o ka noho ana, a lawe hou ae la o Kekilia Lewaina i kane lioao hou oana malalo o na kanawai maeniae o ka maie,;! ka makahiki 1872, a o Nakapuahi ka inoa oia kaeaea; aka, he mea kaumaha i ka maka o ka'n peni ka hai ana aku, malalo o ka ikaika a. me ke oolea o na lala kamahele i alakai ia N;ikapuahi a lilo loa aku la i Manu'a, a malalo 9ia kumu ua hookaawale ke Kanawai ia laua a kaawale loa. } A mahope lil,o raai oia kaawale aūa, na lilo mai la.oia ia'u malalo o na kanawai laahia o ka mare, ma ka la 14 o Augate, 1879, a ua noho aloha pu ia e maua na wahi a pau tnc k » oluolu; a mai laila mai ko maua pili paa ana a 'mki wale mai nei i ka bora 3 o ka pawa o ke ao o ke kakahiaka Poalima, Mei 27, )881, wehe mai la oia i ka pili a maua kaawale, k'aawale oia ma kela aoao, a owau a me ka maua kamaiki opio ma keia aoao aku o kona he. Aka, me ka paumako ka maka o ka'u peni i ka hai aku, he mai hanan keiki ko-. na kumu i make ai. Ua hanau mai oia na maua 'ne ni'au keiki mahoe, he keikikane ka mua, aka puka mai iwaho, ua make e no iloko o ka opu; a he kaikainahine mai, aoia ke ola anoninoni nei i keia mau la; a malalo o ia ehaeha oia i waiho ai no 2 mahina a oi aku, a hele.wale aku h, aolo nae i waiho wale ia me ka nana maka »kn, aka me na hooikaika ana he nui; o K»nks Beloki ka mua, a pahua kona ike; a o Kauka Su aku, he kauka pake ia, a m» kona lima a lilo aku la ka hanu o kun mea aioha he wahine. Aloha wale. Ilōko o ko maua mau la o ka noho pu ana, na loaa mai ia maua ehiku keiki, aka he mea menemene ka hai ana aku, hookahi olakou e ola nei oia ka mea i hanauia mamua mai o kona noake ana, a he «Ono 6 lakon i m»ke. Aoka huina o kona man la mauwele ma keia noho ana, he 34 makahiki, 2 malama me 3 la, a hele wale aku la. Ano ka nui o ko'u aloha laia, ua hakuiho aa 1 wahi kanikau aloha nona. Kanikau Ia he aloha Nou no e Kekilia Lewaina E uwe ae ana i kuu ihama hele hookahi Kuu hoa nobo hoi o ka bale

Kuu hoa oliumuhuiuu o na po loloa o ka hooilo Mai na la welawela o ke taona Hoomaha aku i ka malu hale o ka makua Au.iho nei au aole oe Ai aku nei paha oe me Hiku I ke kui pua lehua la 1 ka nahelo Hele mai nei loko a mna A poluluhi la i ke aloha la oe Ia e mama Kuu mama hoahele o ke ala Mai ka ulnaoa la e Mamala i na moku Moku aku nei oe la kaawale [mina Noho iho nei au la me ka u me ka minaIa oe'e mnnia Auwe kuu makuahine kuu mnkuahine lioi Aloha ino oe e mama kahi a kaua i nolio ai D"ft hanlele niai oe ia'u I ko luhi hookahi o ke ao nei Kanikau la he aloha nou 110 e Mama E hoi mai kaua e pili Me ka luhi au i inanao ai. Annie Acuuok. He kanikau he aloha nou Kekilia Lowaina Ile aloha 110 kuu wahino Kuu lioapili oko auu me ko koekoe [anu Kuu wahioo i ka ua kamakahnla o Nuu« Ke helii mai la i ka pua o ku ahihi Hoobibi,aku kauhane 0 kuu wahine I na wehi ala o kanahele Aloha ka awapuhi omilo i ka lima Alolia ka palai lipo i kanahele Aloha ka lehua pauku pu me ka ahihi Aloha ka pua papala wili me ka maile Aloha ka lei pala nia-u i ka a i Aloha ka lei rose hili me ka palai Aloha ka loi ilima holookoa Aloha ka maile laulii 0 Nuuanu Aloha ia mau mea hana a kou lima Aloha ko leo ika hea niai ia'u E pule kaua i ka Haku no'u [hewa Eka Haku, e. aloha mai oe ia'u ika mea E waiho nei me ka nawaliwali ma kalii moe Auwe kuu wahine—-e . Kuu minamina pnu 010 ia oe. Knn wahine mai ka inalu hale a kaua e noho ai Aloha ke alanui Nuuanu 0 waiho nei Kahi a kaua e lioloholo ai i kai iuka Aloha kuu hoapih lie wahino E lelepau aku ni kaua i na pono o ke kino Auwe kuu wahiiu—e. Kuu wahino i ka uka 0 Waolani He lani nui no oe na'u Aloha ia wahi a knua e noho ai E walea ai i ka malu 0 ka lau kope Kuu wahine i ka ua nihi mai i na pali iMai ka na loku ma; iluna o ka laau Aloha iaua~me ka makani Pa mai i ka ili huihui Ua huihui kun honpo iko aloha Auwe knu wahine—e. Kuu wahine mai ka uka 0 Manoa Mai ka piina ikiiki e Puulena' Oia wahi mehameha a kaua e hele ai Moe aku kaua iluna o ke ana Poi Aloha ia wahi=« kaua i moe iho ai I pupuu ihoaia„ao ia po Hookahi oe ka wahine Hookahi hoi au ke kane Auwe kuu wahine, aloha ino oe E kaohi iho ana i ka waimaka aole e paa Aole e paa ua hana ino ia au e ke aloha TTa noho alii ke aloha i ko'u kinp Ua eha au i ka eha lima ole a ke aloha Auwe kuu wahine—e. Kuu wahine i ka Ua Haao o Nuuanu Ke lele«e Ia maluna o Waipuilani He lani nui oe na'u e u nei [nei 0 ka u me ka- minamina kai ia'u e noho 1 ka hele ana o kuu makuahiue o oe Auwe kuu wahine—e Kuu wahine hoi—e. Ke naluea ia nei loko e ko aloha O ko aloha kai hiki mai iu'u nei Eha loko e noho nei i ka manao Eia hoi au na maka o Kahu maka o Niua O ka wahine nana i hele ka malama Aloha Apua he ipu na ka makani O ke ae ke hao 'la i ka hu 'a' o ke kai Pula ka maka o ka Akuli i ka la Aohe la i ke kanaka hahai hoe o ka moana 0 ka inoa o ko kane la Auwe. kuu wahine—e Aloha ino oe. O oe ka ia e Kekilia Lewaina Ka wahine nana i noho ka uka o JLairai Imi iho nei au aole oe i loaa Eia aku nei paha oe me Lia i ka waokele Me ka wahine noho anu Ua anu maeele au i ko nloha ke hiki mai Auwe kuu wahine—e hoi—a. lakima S K Kahai. He kanikau no Kekilia Lewaina Kuu kaikaina mai ke kula la 0 Alele Aloha ia wahi a kaua e hele ai. Hoomaha aku kaua i ka luna o Mahinui He nui ko aloha a'u e malama nei Kuu kaikaiua oiai ka uluhala 0 Kekele Hoomaha aku kaua o ka Ploowahapohaku Kuu kaikaina i ke ala kikee a na ni inu Ua anu maeele au i ko alolia e noho nei Aloha au o ka pua 0 ke Kamakahala eiala aku la oe i ke ala hoi ole mai Noho iho nei au me ka u me ka minamina pau ole ia oe [ū o e. I Auwe kau kaikuina kuu aloba pau ole Kuu kaikaina mai ka ua kiowao 0 Nnuanu Ke halii mai la i ka pua 0 ka ahihi Hoohihi ka uhaue 0 ka wahine i ka wai 0 Kahuailaua Aloha ia ulu nahele i piliīa e kaua' Luakaha aku la ka uhaue 1 ka lai o Laimi Inn iho nei au aole oe i loaa'. Ei aku nei paha oe mu ke Akua Mana Loa —Auwe-lwu-kaikaina- kuu-aloha pau-ole ia oe.

Kuu liaikaina mai ka olu o Haloloko Aloha ia home a kaua e noho ai Iloomaha aku kaua o kn olu o ko piki kaikaina mai ka la maka poniunni ai ole ke noho, ia Kuu kaikaina oVa Ia lealea [Ilonolulu Kuu kaikaina mai ka Ua Kukalahale o K«u kaikaina mai ka wai haahoo o ka piula Mai ai u-wahi ole aka haole [hou Kuu kaikaina m«i ka pihakanaka o AiuaAloha ia wahi a kaua i noho ai Kuu kaikaina wai ka hale lewa i ke kai Kuu kaikaina mai ka hale kaupaku oie ke hoho ift L' a ' oe * Auwe kuu kaikaina kuu aloha pan ole Kuu kaikaina mai na ale hulilua o ka raoana JTa ka ihu o Kahaunani kana i lawe mai Iko ai kaua i na ale'o Kaieiewaho Kuu kaikaina kuu hoaau o ka moana Aloha na hala o Koolaū nonoho i ka makani Kim kaikaina mai ke kai o Kalihiwai Aloha ia wahi a kaua i hole ai Aloha ka lae o Lanihuli au i ka moana Ka nonoho a ke one o Muhamoku Aloha ia wahi i pili ia ai e kaua [ia oe. Auwe kuu kaikaina kuu aloha pau ole Kuu kaikaina i ka wai o Hanalei Kuu hoapili inai ka limu ka kanaka o Manu'akepa [e helo ai Aloha kahi wai o Waioli oia wahi a kaua Kuu kaikaina niai ka woi o Lumahai Mai ka mnliwai o Wuiniha [luupali Kuu kaikainii mai na lehua kaulana o LuAloha ia wahi a kaua e pili ai I piliia e kaua ua lae hala o Naue Kuu hoapili i na pali o Haena Auau aku kaua i ka wai.a Kanaloa Hoomaha nku kaua i na paO o Koliiau Auwe kuu kaikaina kuu aloha pau ole ia oe. Kuu kaikaina mai ka wai kuauhoe Ike aku la paha ka uhaue i ua kalo a Ola i ka pali Kuu hoahele i ke ahi lele o Kamaile Kiki hoapili i ka pali o Mokuaiki Alo aku kaua o ke one o Milolii Kuu kaikaina mai ka pahapaha o Polihale Alolia ke one kani o Nohili e waiho nei Kuu kaikaina i ka wai liola o Mana Kuu hoa haihai )eo i ka wai o ICemamo Auwe kuu kaikaina Ifuu aloha pau ole ia 00, Maky Keamoko. Kanikau keia no Kekilia Lewaina [pa Kuu kaikamahine mai ka.la wela o NioloKuu hoapili o ka ua me ka makani Ile makam ka uhane o kuu kaikamahine i helo iho nei [mina Auwe kuu kaikamahine knu mea min.iHe uloha ka leo o kuu kaikamahino i ka i E mama o pule aku oe i ka Mesiu no'n I.ka Iloolapanai o keia ao E Kanohokula eia mai o Mama Lewaina Ke huli aku la ia oe e ke keiki Alohn ino kuu k«ikamahine [ala Kuu kaikamahine mai ka iliona o MaunaMai ka makani halihali ala kapa o ka wahine Kuu hoa o ka malu inia o Kawananakoa Hoomaha aku kaua o ka nani o Maemae Kuu kaikamahine mai ka piha kanakn. n Aioha ka h'uikau o Ruka Hale Aloha ka bele kuilun o Maliekamalu Ivahi a kaua e imi ai i ke ola o ka uhane Mai ka la wela o Honolulu ke hele ia Auwe kuu kaikaiuahine kuu aloha pau ole—a. Mai.ia Magalena Luukia. Kanikau he aloha nou e Kekilia Lewaina Aloha ino no kuu moopuna Ua hala e aku oe i ka hora 3 o ka wanaao Ika Iwakaluakumamahiku-o Mei [mina Noho iho nei makou me ka u me ka minaAloha ino no kuu moopuna Kuu moopuna mai ka i-a pnkelo i ka lima Me ka i a hapuku pu me ka opala [kua Kuu moopuna mai ka ua lianwe mai i ke Mai ka malu hale la o Hale Rose Oia hale a ke aloha i noho ai Aloha ka malu o ka lauu Oia wahi a kaua e luana ai Alohaka puao ka rose i ka mapn mni o Aloha ka pua o ka liliu i wiliia me ka awapuhi Aloha ka pua o ka Melekule i mohala i ka Auwe kuu moopuna kuu minainina pau ole—a. Kakalina Pab. Kauikan la he aloha nou no e Kekiliu Lewnina [ n -.ia Kuu kaikamahine i ka la wela o HmNoho «ku kuua o ka malu ahui o ka 0 ka Uaulieo tnai a ka ua i na pali E wiki e hoi kaua Auwe kuo k«ikßtnahine. Kuu kniknmnhino mai ku lau o ke koa 0 Kilohana He aloha ia wahi a kaua e noho ai E hana inn mes hnna lei He lni mae ole ko nloha n»'u e noho pei Kuu kaik»mahine mai Wa ihon* o K*nukahoku Komo aku kana o ka p*e hau Alohn ka hnu paa hui i ku niho Aluha ko !eo i ka hea mai, e mama hoi mui kaua [hioe ) jo j. Auwe kuu kaikamahine knu kaikamaHelokia. Nalūana. Kanikau aloha no Kekilia Lewaiua Knu knikaniHhine mai kn ua o Nuuauu Ka loku mai la i ka n-.ihele Aloh» ia ua noho mai iuka luka no ba ua o ka wai be hele i kai e Aloha ka wai uia i na pnli Auwe kuu kaikamahine. George Peahi. Kauīkau la he aloha nou no e Kekilia Lewaina [ H0 Uu hula e aku oe i ka wehena mai o ke Au iho nei mnkou-aole oe i Io«a [hana Ua hoi me k* makua ine ka mea nana'i Aia paha ka uhane me Lilinoe i'ka uka Hojipo ana ka uhane me ka ua Kiowmi 1 Nuuauu n l(1 Ua uuu maeele ao k« ukana nui he uloHe aloha no ko leo i ka olelo kauknu Aole au e ola ke paupauaho mai nei Auwa kuu wahine kuu minumina pau ole ia oe. Kun wahine mai ka uka o Kahuailanawai Aloha ia wai auau a ka malihini Aioha ia wahi i piliia ai 1 piliia e kaua i ke ana a Kahiūahiua 'iu wa^ku n°' U BDa 06 Henrt Kaiiilahila.

Knnikau keiu nou o Kekilia Lewaina Kuu honpili o k» na me' ku mnkani Kuu hoa hnihai ohlo o kn Nekina Aloha ia wahi a knuii e pili ai •J piliia e kuua.ka la wela o ke taona Alolui ka huina o Kolopo i ka huikau a na kanaka [Ulukoheo Kuu kaikoeke mai ka i-a inililima o Aloha ia wahi a kaua e hele ai Hele hookahi oe aohe koolua Noho iho nei au me ka u me ke .oloha Auwe kuu kaikoeke kuu aloha pau ole ia oe. Kuu kaikoeke mai ka malu hale o Hale K.oae Aloha ia hale a kaua e noho ai [koe I hOomuūawu.nni ai i lee auu me ke koeKoekoe ka hale ua lielo oe ka hoapili I piliia e kaua ka wai o Kupena Aloha ia wai auau a ka loliulehu Auwe kuu kaikoeke Kuu uloha pan ole ia oe—a. ĒLIZAPEKA KAAION'OHI. Kanikau aloha nou e Kekilia Lewaina Aia paha kn uhaue 1 ke ula hoi ole mai Ilaalele mni nei oe i ka hoapili he knne Ke uwe ae nei Kulua eloha iuo kuu kaikoeke Kuu hoapili hoahele hoi o ko alanui Kuihonno Kawauauakoa u hiki aku i Maemae Huli aku nana i ka holo a nt\ lio 1 ka hoea mui raa Waipiula Koiuo aleu o ka olu o ka ohni o Kaalna hala ke uloha aia iinua [loko Aloha ko leo i ka hea mui e komo tnaNou paha ka uln.ne i niau honki.hi iho ntii aolio lna [ole ia oe—u. Auwo kuu kaikofke kuu nL.ha puu Emalia Kulua. Kanikau nloha keia nou no Kekilia 'LeKuu Wiihine o ka' uka i Waolani Oia nka mehameha kanuka ole Hookahi no lranaka o ka ihu o ka lio Nolio «naka uhane o laiu wahine I wnle» i ka oln o ku lau o ke kope Kuaana ku.uhane ia Kahulepahu U ku hoiu m«i o ke kawelu o Lauihuli Aloha ia w.ihi a kuua e hele ai Aloha ka uhane o leuu wahiue I nane hookahi aolie Ina Nolio nna ka uhano i ke kui pna Anlii \ T oho au me ka n me ka minaiiiina ia oe Aloha au o ka lona o Kmliuoi Knbi i'i a ku nhane e noho ai [ku E nanu ana ka uhane i ka hoīo a na ino--1 ka hooiho lua i ka nnku o iMamula Aloha au o kalii w»i o Knpe'na Oia wai ninau n ka haole [Alekoki Noho nna ka liliaae auau i ka wni o He nhauo he aloha non e Kekilia Lowaina Auwe kuu wahiae kuu nloha i» oe a. Sam Keaave. Hq kanikan aloha keia no Kekilia LeKuu k»ik«ĪDB i hele loa aku nei [ao JLk.L.]a. 27 p pawa o keAo aku Im paha oe i Nuumealani 1 na pea kapu o knkulu o Knhiki Hiki mai ko aloha e uwe no au Auwe kuu kaikaiua knu hoapili— e . Knu kaikaina mai ka U hiilm" o Niolopa Hoop ipa hewa ana au i ko kino wailua Elua puolo nui a'u e hiipoi nei oka puolo waimaka nke aloha [ pa He aloha na lelnia o Kukii nee i ka paAloha Hopoe ka wahine ami i Nanahuki Hiki mai ko aloha e uwe no au Kun kaikaina in;.i ka Mi3u Ulu o Lele Mai ka Ua Paupili o Lihaiua 0 ko aina hoi ia i hanau ai 0 G-eorge kou lnaui makuakaoe 0 Hana kou luaui makiiahiue Ihiila hoi oe i hanaiia nī a nui Eliki m-ii ai oe i Honolnlu nei E hoolulu iho mi i ke alolu nole e nalo Ua haina iuai e ka lihilihi pulu ka papalina Knu kniknina kuu honpilia—e 0 kuu kiiikaiua Kekili» Lewaina ua h" 1 '»- Jdlia APOA. K-ioiknn aloha keia nou e Kekilia Lew»in» [anuenue la Ua hala e aku nei oe ma ke tila pio H«i »ku me ka Haku Mana Loa Ia Ka Meu nana i hana mai la A luwe hou (iku no ia la Ma ka hora 3 wanaao la Ma Kona poli pumehana la Haalele mai nei hoi oe la 1 ka lei aloha he mau keiki la Me ka hoapili hoi he kane lu Mē' ka lehnlehu no a pau lou la E kanikau knmi.kena aku ana la Nou ika hele hooknhi »na la [hala. Auwo, auwe. o Kekilia Lewaina uā Kuu kaikaina inai ka uluwehiwehi o ke taoiia _ [kale M-.1 ko uihio lua a na lio i ka HniaaāAloha ia wahi a kaua e noho ai E hoomauawanui ai i ka wela o ka ] a Hookiiuanho akn i ka olu o ka hule lio Khu aku hoi o ka hale inn ti Ola ia la pololi ke noho ia A hiki aku hoi i ke ano o ke ahiahi Huo »ku ka ihu o ka lio i ka uka o Haleola Ka liome kahi e hoolnolu ai ke kino _A hele aku la i.ke aU hoi ole mai 0 ka d oii) ka minaminp ha'u e hii nei Kauiknu aloha keia nou e Kekilia L e - WH,t:la [Nekioa Kuu kaik-iina mai ka piha kanaka 0 ka Ka hihio lua a na kanuka ka hookapeke hoi a ua lio Aloha ia wahi au e noho »i [ ma i Alohu ko leo naheiiahe i ka pane ana jiiia ka ohu o ka u-i o ka muile uala o ka nahele He helu 1 oe ina ia hana A hualele hoi i ke ao eei. Kauikau nloha keia nou e Kekilia Lewaina [ OUH nei Kuu Lioapili o na la noi lealea o ke taMui ka uluaoa uiaikai o Alamala Ke nialauia nei no au i ko aloha Ke au ue nei o kahi e ike ai Auhea la, ua haln. Maey Kehlilia. Wainee. Me na L'Jnahooponopono ke aloha huihui, a me ua keiki ulele.hua kopau ko u aloha weluwela. Owān no, lakiha 8 Kahai. Niolopa, Honolulu, luno 17,. 1881.