Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 29, 16 July 1881 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI.

MOKI'N'A IX. IlKl.l' ;i "le? LIKE me ka olelo a kahi Akna poupou, pela i hooko aku ai ka kakou hiwahiwa lua ole, ka mea hoi o lioi hou mai noi a lualai pu me kakou. laia i haalele iho ai i kona kamaaina jiaee a kamahao hoi, ua komo aku la ia malalo aku o kekahi puka pio, noua na hiohīona i hele a hakumakuma pej)eekue. Iho aku la :a ma kekahi ala anuu pohaku, a i kona hiki ana aku ilalo, ua hoea aku la ia maluna o kekahi waln i kapapa ia me na pohaku jiuna pahee. Huli ae la ia a naua ma o a maanei aia hoi ike aku la ia i ke ku o kekahi alapii laaii i hana noeau ia a i okomokomoia hoi ni<? na pohaku emerala kumukuai nui. Hele aku la ua koa nei a lui iho la ma ke kumu o ke alapii huli ae la oia a nuna aku la iluna, aia hoi, ike aku la ia he paui aniani kai upoi iaiho maluna. Iloko oia wa, hooholo iho la ia e j)ii ae no kona mau kapuai wawae ma na anuu o ua alapii la, a hoao ia e nana aku ma kela huli o ke pani aniani ina paha he hiki iaia ke ike aku i na mea e hana ia am\ malunu ae. Nolaila, ine na kapnai kuoo, a ine ka houpo i piha i na manao hiaai o ke ake e ike i na mea ana i koho mua ai, ia wa jiii aku la ia. laia i pii akn ai a ku pono ae la malalo oke {>a dī aniani, au oe la kona mau onohi maka a haka pono aku la. Ike aku la ia o kahi maluna iho o ke keena ana i komo aku ai he rumi nui ia ma ka nunaina, aia hoi e nonoho ana he mau heluna nui o keknhi mau leanaka liilii, a e hoomalainalama ia iho ana hoi oloko o kokahi mau ihoiho kuluii ho lehulehu wale. Ku iki iho la oia malaila no kekahi mau minute, a mahope hoi hou mai la oia ilalo, I kona hiki una rna ka j)apahele pohaku puna, halawai mai la oiti me kana mau ilio, kona mau hoajiili hoi. Emoole kai nei noho ana malailu, lohe uku la ia i kekahi leo anoano eehia, a o ua leo lu, ua puai mai no ia mailoko mai o kekahi lede, jiane mai la iu, E kuu mau alii, e na kilo a me nft k'ihiluihi puuono o kuu aina, ka aiua a'u i alolni j?aumako ai, kaaina hoi a oukou i aloha ai. Ea, ka hanini nei na oniaka wai o ka walohia iloko o'u, nahaaweo ko kaumaha ko luuluu iho nei maluna o'u, a ua iko no hoi au, o ka la apopo ko kakou la hope )oa o ka noho ana nia ko kakon aina nei e like rae na makahiki he lehulehu wale i hala ae nei. Oka la a[iopo ka la e akaka ai ka waiho ia mai o ko kukou home, a i ole, o koua kailiia aku jiaha a lilo ia mai ia kukou uku. Auwe, nani ka walohia, nani ka luuluu, a naui hoi ka mokumokuahua o ko'u naau, a o ko oukou no paha kekahi. Aloha wale kuu ain», aloha kuu mau mukauinnna, aloha hoi ko oukou alii ka wea. i lawe ia aku mai o kakou aku nei, nia ke auo he pio ahe mea poiuo malulo o ke kupua woliweli o Alohiona, ka mea hoi nunu i kaili aku i ko knkou nolio ann, u i ko

kakou oh\ hoi u pau. Nolnila, nuo ku numawii o noouoo nmi ui oukon, u ho iiioii pono ko liooliolo koko ia kji moa | kupouo iu kukou ke haua uku i ka lrt upopo, hooinnopoiu) no lioi oukou. aoli' 0 hik' i:v kakou ko ku iimm o ko kakou iMH'ini i ka i:\ upopo, oiui ua iko I no onkou i k:> nlnpa ia ana o ko kakou maii inana ikuiku. a malalo hoi o iu ho-K-K'i ana o ko kakou umu inana i lilo pio uku ui ,o oukou Moi, n o ka'u nioa hoi i ulolia ui, ku pnlukiumiaka a kuu jnnnvai 0 waloliiii uei. 15 nu kilo n 1110 iiu kuhikuhi piiuone ike o ko inaua. aiua, e hoike niai oukou ina paha e iiooko io ia nna na mea i hoikeike i;i mai maloko o ko kakou inau buke wanana, oia hui e hiki mai nna iloko o ka hora i aahuia ni ke aupuuī e ko koloka o ke kaumalia, he mea uauu e hoopakele ne iuia, a poha hou mai ka nialnmalamn o ka nohonn huuoli mai o a o o ko knkou aiua. E hai mni o nn knhunn o ka aina. , Ma keiii wahi i hooki iki ai kn mea nona ka leo nnoano, a ka knkou koa i lohe aku ai, i kana mnu nmpima olelo, a ia wa i molmla hou ae ai ua ehen o ka meha malie maliuia o ke iumiun. A liala ho muu ininiito, ua lohe hou nku la o Hokokila i kekahi leo moaluika, n i ki\ hootmu>pojio aku u ka kakou kon, ho kilokilo ka mea uona ua leo la. Pola 1 hooinauii» ai ko kamaknmuilio iu nna a mo ko kukakuka nna o na kanaka koikoi o ka nina imua o ka Moiwahiue, a •hiki wale i ka wa i loheia aku ai he leo okoa mai ko kela poe mua mai, u o ua leo la nae ho mea la ua kamaaina inua no ia ia Rokekila. He oiuio e na makamaka, o ka mea nona k<ya 100 a Kokekik i lohe aku ai oia no ka leo o kahi alaia peke naua i hookipa i ka malihini koa. Ua ku aku lu ua wahi akua poupou nei a habai aku la imna o ko aliiwahine a me ke anaina holookoa, aia ke uiuiki mai la iloko o kona noouoo he wahi manaohna no ko lakou hooj-iakcleia, a me ka hoilioi hou ia ana mai o ko lakou mau liauoli a me ko lakou alii, oiai, wahi a koua koho, e hiki io mai ana ka mea i wanana mua ia hiai e na kaula kaliiko, oia hoi ka mea nana e hoopakele i ka aina, koua Moi, a me ka lahuikanaka, a ine he mea la mamua ae o ka puka ana mai o ka la me kona nani nui i kekahi ]a ne, o pahola koke ae ai ka lono hauoli, eia iwaena o ka aina ka mea nana <? hoopakele i ka lahui. A o ka hookoia ana o kana mau olelo a me kona nianaolana ke waiho alui nei ia na ke au o ka mnnawa e hooiaio mai. I ua wuhi akua peke nei e lualuai ana i kana mau olelo hoolanamauao, ua huli like ae la na onohi maka o na mea a pau a uana aku la mia, a ua iko ia aku la hoi na maka o ko nliiwahine oj>io e haloiloi iu mai aua e na waimaka. I ka pau ana ao o na olelo a kahi hoa'loha jiouj)ou o lea kakou koa, ua ku mai la ka Moiwahine mo na hiohiona aloha, a ]iano mai la imua o ke anaiūa: Akuhi no a loaa niai ia'u ka mauaolana e hiki io mai ana lia wa e hooko io ia ai ka wnnana kahiko, oiai, ua ike iho nei au i keia wa i ku hoailoua mua e hooko ia ai ua olelo wanana la. O ka mea hoj)o loa noua ka leo o kakou i lohe ae nei, oia uo ka hoailona mua a'u o hiki ai ke hooiaio a manaoliuia. ae hoi no ko kakon palokaua, oiai, ua oleloin m& ka wanana, E ku mai nna hoi ia po he wahi kanaka jioupou o ke ano haahaa, a nana auauei e hoike mua mai i ka manaolnna no ka hookoia o ka olelo wanana, a o ua wabi kaua la auanei ka makamua loa e ike anu i ka hoopukele o ka laluii. Nolaila ke hauoli huv ole nei kuu naau no ko'u ike auu ke kokoko mai nei ka horu o hookoia ai ka lua o na hoailoua. A oiui hoi, mamuli o na men i noonoo ia e Lakou. mo he niea la, aohe a kakou hana no ka la aiioj>o, oia hoi, aole kakou o hapai ao ana i ko kakou wahi mana nawaliwali e jiuio akn i ka mea nana kakou i hoo[iio, aku, e hilinai wale aku no kakou i ka 01010 wanana a rae kona hooko ia ana; aka, ke lana nei ko'u mauao, me he lu, e ko aua ka mea i kahoa o ia mai i na la kahiko i au wale uku la. A nolaila, he mea jx>no e hoolviiu ia ko kakou ukoakoa ana i keia wa, a e hoi kela a mn koia me ka nonoi nui akn i ko kakou akua PaviBsv, o ha,lihali

koko mai ia i ka horu o hookoia ai ka wannna. Aloha oukou a pau. 1 iiei wa i ku u<> ai ko aiminu holookoa mai o a o t a haawi mai la kekahi o tia kahuna ho pulo kahoahoaoa mo ka lioalolialoha i ka Moiwahinn a mo ke anaiua, a nn kekahi o ua kilo i haawi mu! i ka jnilo hoonmikai a' mo ka hookuu auu. A pau ka pule nna a iw kahuua la, un''ku hou mai la ko aliiwahine a hookuu uiai la i ke anaiua. I ko auaina i haalele iho ai i ko keena halawai a luili hoi aku la kela mea keia tuea iko lakou mau wahi iho, ua noho iho 1» ka Moiwahino ma ke keena halawai no kuhi manawa me kona haiawahine. M&bope iho ua kauolia mai la ua aliiwahiae la i ka haiawahine e hoi lakou e hooliioJu a o hookuu aku iaia e noho mehaweha no ka noonoo ana i kekuhi inea <ino nui, Marinei e na makamaka e huli ae ai kakoa i kahi hoaloha o Hokekila, a nana ak» hoi kakou ina paha e hooko aua ia i k»tm mea i ao aku ai iuiu. Ia Eokekila o nnnea ana me kooa mau K6aloha ilio, aia hoi, owo palanoho mai ai|l& kekahi uiau kajmai ano liilii, a ia maS)iwa i huli mai «i ia a nana mai la uia lta puka, ia wa hoi iko mai la ia i kona wahi kamaaina o hele aku ana. Hele aku la ua wahi peke noi a hui aleu la ttie Eokekila, ia wa, pauo aku' la ia: Eia ou la, e likb me ka'u i hai mua aku ai ia oe, pela .uo au i hoea hou mai nei im»a ou no ka hooko ana i ua olelo laa'u.- Nolaila, e ku mai oe iluua a e haele ae - kaua, oiai, ua kokoke mai ka wa e hookoia ai ka'u mea i hai aku ai'ia

06. Ia wa ku ae Ia o Rokekila iluna a hahai aku la mahope o kona alakai. Oili hou aku la laua mailoko mai o ua keena la, a hele aku la laua a hiki ma ke alauui pii pohaku e komo aku ai iloko o ke keena hookijia, a mailaila aku a Uoko o ke keena halawai. Ia laua nei i hiki aku ai raa ke kumu o ua alapii la, aia hoi huli mai la kahi akua poupou a pane mai la ia Kokekila: Ea, e pii oe ma keia" alanui pii, a komo Aku oe ma ke keena mua, a oia no ka rumi hookipa, a komo hou aku oe he rumi, oia ke keena a r ikou i halawaiiho nei, aia ma ka aoao akau o aa keena la he puka o hamam.a ana, a oia hoi ka puka e konio aku ai - i ka nimi īnehameha o ke aliiwahina, alaila, o pai iho oe ma ke kipoohiwi akau o ua aliiwahiue la, me kou pane iana iho, Ma ka inoa laahia a hoano loa o Parisa, heaha ke kahea a ka j>o ia'u, Oiai, i hele mai nei au e hooko i ka wanana a ke kaula Oibariata ke Kamahao, Alaila hoi ua aliiwuhine la e huli ae ai a ike ia-oe iloko o kou aahu piha me kou mau hoahele kujianuha nei oia hoi kuu mau ilo, alaila, aole me ka makau a me ka jiihoihoi a lelele paha ka oili e 'nuli ae ai ia a kamailio ia oe, aka, me na hiohiona mohaha i uiu ia iho e ka nani waij)ahe, a ia wa e kamakamailio ai olua i na mea a pau, a eia au ke hoi nei, a na ka la apopo e hoohui hou ia kaua, a kamailio hou kaua no kflu huak'ai helo i Mauna MesLna. Ia manawa pii aku la ka kakou koa hiwahiwa e ukaliiia ana hoi o kana mau ilio a komo aku la iloko o ke keena hookipa,*amai laila alui a ka rumi i halawai ia ai, a iloko a ia keeaa kn iki iho la oia mo kona inau maka e nana ana ma na paia o ua rutni la. (Aole i pau.)