Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 30, 23 July 1881 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI O NA AU POULIULL [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI O NA AU POULIULL

[Unuhiia e ka P<mū mauawalea a JoacpU Poopoe, no ka lliwnhiwa a ka Lahui.] MOKUNA IX? lIELU 72. tnn'lli kolmHiku "V? KA pau ana ae o kana naua ana ua kouio aku la ia n\a ka ipuka e hamnma mai ana. laia i komo aku ai, aia hoi, ike aku la kona uwj kiionohi i kekahi lede opioopio ni e noho ana maiuna o kekahi laau kedera i kinohinohua me na pohaku daiinana nani loa. E kuuwelu_ana hoi kona mau ovjili lauoho lipalawai, ua hoaahuia iho ia iloko o kekahi aahu ailika pahoehoe eleele a e kulou ana hoi kona poo ilalo, me he niea ln e kanikau ana kona naau.

Ia manawa hele akn Ja keia a ku iho la ma ke kua o ua lede la, hapai paknehe ae la oia i kona liuia a hoopa iho la ina kona poohiwi nkau o ua lede la, e like nie ke alakai a kahi akua poupou, me ka pane ana iho hoi: Ma ka inoa laahia a hoauo loa o Parisa, heaha ka hea, a ka po ia'u ? Oiai, i lielo inai nei au e liooko i ka wanana a ke kaula Habariata ke kamahao. laia i pane iho aipela, ua haule iho la na kuli o ka Moiwahine ilalo a puana ae la i na mamala olelo e hoike inai ana Ua eha loko K.e loku nei i ka houpo Ke koni nei i ka puuwai A huaini ka leo He leo ia— He leo kalokalo hoouwe—a. Oiai, ua puana io ae la ka Moiwahine i keia mau leo pule:—E Parisa ke Akua o'u inau kupuna a o ka mea malama i kuu aina, a mo iuiu aloha. Ano, ua lohea ka'u pulo, a me na leo nwalo a kuu lahui, oia hoi, ua hiki io mai nei ka j niea i wanana e ia mai no ka hoola o kun lnhui a me ka aina. I ka pau ana o ke kalokalo ana ae a j ua Moiwahine la, ua ku mai la oia ilnna me na hiohiona mohala i kilikohuia iho hoi e ka ui waipahe, a me ia helehelena lalau mai la ia i ka lima lalahi o ka kakou koa a pane mai la: JG ke keiki a ke kopua Dul)enida, e apo mai ko'u alohu, a e noho iho ma ka iuoa o kou makuahine ke ku aku nei au iinua ou he kauwa a he pio malulo o kau mau kauoha, ii o ko'u aiua lie papahele haahaa ia no kou mau kapuai. Nulaila, e ka mea aohe ona makualeane, aolie hoi oun uiakiiahioe, uohe hoi onala hanau. Eia ka noho a ē noho iho kou hoano, I keia wa i noho iho ai ke koa maluna o ka noho i hoouai ia mai ai iuiua imua ona. Nalo aku la hoi ke aliiwahine maloko aku o kekahi romi, a hoea hou mai la ia me kokalii pu puhi gulu uia kona litna. Ia manawa kau ae la ia ia mea i leona mau lehelehe lalahi; a puhi ae la, aia hoi ku ana imua ona he 8 nmn leele opiopio loa, kukuli nmi la lakou a jj»u imua ona, a haawi akn la ia i na kauoha oia'hoi e kahea ia ke anaiua o na lti 1 e e hele mai lakou me leo lakou mau kahiko piha a huipu rae ka malihini i hooa mai iloko o ka halealii, a e kauohaia na koa o ku tn«i me ko lnkou makaukau a puu.

' 1 ' 11,0 11 a kauoha a ke alii,vnliinp, jiela i helo aku ai koia muu kaikamahiuo opiopio ho S a hooko. lU' nuuiawa 010 ua komo mai la he anaiua wahino i luwahnia mo na kapa lau lauu a mo na limn o na kuanalu. la >va i Iwni aku ai ka kakou kou i h> ula n ka lipoa, a niaanei i hu wale ao ai no koia uiau wahi lulani mole. lloni au i ke nla I ka mapu aala lipoa I lawea ia mai huihni E ku ahe makani pee poli. Akoakoa mai la hoi na mahele koa a pau o ke nupuni, e alakai ia ana e ko lakou maii aliliikaua hanohano, no lakou hoi na hoaiiona alii i hete a iululuu i ke one o Hanakahi. Komo mai la hoi na alihikaua kiekie a hui mai la me ke aliiwahine, a nana hoi i hookuna ae imua o Kokekila ko lakou hoola. Ua ho-a ia ae In na lanialama a puni Icji pa alii, ua kauluwela ao la hoi oloko o ka hnlealii. Hooima aku la lea Moiiva)titio ho mau eleele aliailono o hele aku o kukala iloko o ko kiilauakauhalo a me na pea o ka aina, E ala ao na mea n pau, o hauoli a o niannolana, oiai, n.\ hoea niai ka mea nana o honpakele i leo lakou nina. E pau ka noho hopohopo, e pnu na manao īno a nio ka makau, alea, e lana a e nana ae mo ka olioli i ke ola o ka aina. He manawa ole ua wawalo ae la na' pea o ke kulanakauhale nmi o a o i na leo huro no ka oiiol-i, a me he mea Ia 0 houpaipai aku ana ia mau leo uwauwa 1 na welelau o na mauna. Ua hiolo mai la kini a me na lehu o na kanaka peke me na lama nia ko lakou mau lima, a me na leo huro paiakuli ma ko lakou mau waha, a i ka hoom.aopopo aku he ekolu mau mea nui na na i hoouluaoa ae ia po, oia hoi ke kauluwela o na lamalama a-a, k-e kini, muno a lohu o kanaka, a me na leo kanikani piha o ka liauoli, Iwaena o ke kilakila a me ke eehia o Eokekila i ku iho ai me kona iliiihi a pau, o haaheo ana maluna o kona inoa naita, a o ka hanai aloha hoi a Doberada ke kupua, Ma keia wahi, he mea pono i ka mea kakau ke hoike aku iinua o kona poe heluhelu i kekuhi wahi uiea e piii ana i na aliikoa o ka mokupuni o na Akua Pou ponnohonio. O na aliikoa o keia mokupuni i hoolaunaia ae nei me liokekila, he poe do lnkoii i like na oiwi kiuo me ko Kokekila, a oi iki ae a emi iki iho no hoi, aole hoi e like me ke ana pekepeke o na kanaka i kapaia ma keia luoolelo he mau akua puopou. He mau hiona koa a wiwo ok Ue huaheo mai ana maluna o na hiohiona o ua mau alihikaua nei, a o hoiko uiai ana he poe lakou ua kuonoono a koikoi ma ka oi'haaa. E lehau ana na lio.iilona hoohanohano maluna o ko lakou inau naliu kupaianaha, a o na lalio kaua hoi o kela a me keia ano o paa mai nna ma leo luleou mau kino a pau, a he hihiu ruaoli no ke naaa aku ia lakou. O lukou hoi a pau he mau tnahelo koa hanohuno wnle no ko lakon, a e ikeia no kela a me koin o ua innu nialiele U ma na hoailona la e kau mai ana maluna o ua mau alii la. O tia koa no hoi, he poe 110 lakou o l ke kulana kiekie, e liko no ine ke udo o j kanaka inaoli, aole hoi e like rae ko ka poe peke iho. i Nolaila, maonei e hoomaopopo iho ai ko'u pue heluheiu i ke ano maoli o na I alihikiiua a ine ko lakou poe koa, oia hoi, aole lakou he poe no ko ana poupou aka, ho pob no lakou no ke ano o ku poe oiwi loloa maikai. Ano e aui aa kakou a nana aku iloko 0 ke nnaiiia ike malihini,. maloko o ke keena mehameha o ku Moiwahine. • Ua ku aku La o Rokekila imaa o ua alihiliiiiia h me nn makamaka opiopio wiwo ole, a aia hoi ma koua aoao ka pahileana kainahao a ka Moi Sesoterika o Aigupif:a, a iloko hoi o kona aahu kiia. lloko o keia wa ku hou mai la ka Moi wohine a knnou mai la imua o ka naiia, a mo na kikohu mino uka ma kona niau paimliua mohala maikai olelo timi la ia: E ko koa, eia imua ou t'.a alihikaua o ka aina, a ke waiho aku nei au ia lakou ma- ]

lalo o kou hooponopono nna, koi iko oo ! hu ini'a [iono ia. j la \va liuli ao la ia i kona mnu alii a oielo nku la: E kuu mau pukaua, ka poe a ko oukou ahi n Moi i hilinai ai no ko oukou iknika a me ka m.ikaukau, eia ko oukou «liliik.-uia, ko oukou alakai. B 1 like wo ko onkon \iaawi ana niai i ka hoololio u mo na maliu ana ia'u a mo ko oukou Moi i luwoia ak« mai o oukou aku nei, pela no oukou e maliu haahaa aku ai i ko oukou alakui hou, ka mea a ko kakou makaula lleh,\riata i wanana niai ai maluna o ke kuahiwi hoano a laahia o Dorata. I keia wa i haulo like iho ai na kuli o | ua mau alii la ilalo a lioolaa naai la i ke t kumu o ka lakou pahikaua, a he hoike | hoi ia ua haawi aku )akou i ko lakou hoolohe haahaa ana imua o ko lakou alihikaua hou. A oiai hoi ua mau alii la e kukali like ana, ua pane aku la o Eokekila: E na alii o ka aina, nona na ae lepo nmlihini a'u e hehi nei—■ E ae niai oukou e apo mai i ko'u alolm nokooukou i\lii, ko oukou Moiwahine, no oukou iho, a we ka poe no lakou na ola makamae a oukou e jma nei tno ka menemeno. Oiai, niiinmli o na makemako a me na iini o ka Nohoalii ua molia ia mai nei oukou a pau malalo o ka'u mau hooponopono ana, a ke ae nei an e lawe inai i ka hanohano oia makemake alii, a o hoohana aku no au i na kauoha maluna iho o oukou a pau ma kahi hiki ke hoohanuia. Aka, ina o ka.paio a me ka hakoko o ka la apopo aia iloko o ka puahiohio ike ole ia e ko kakou mau maka, alaila, e hoouna aku no kakou na ka mea kino pahaohao i oi aku mamua o ko kakou e paio me ka mea kino makani. A ina he kaua hooūka o na aoao a elua ke hoalaia mai ana i ka "la apopo, alaila, ua makaukau lan i na hora a pau e alakai ia kakoa a<pau imua o ke kahna līookahe koko me na manaolana no ka lanakila. A oia lanakila ana hoi ka mea nana e hoouipaa hou aku i ka inaluhia maluna o ka aina, lioihoi hou ia mai ko oukou alii, a pela pu hoi me ko oukou nohona aupnni, e like me na wa i hala ae nei. Nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u ruau hoomaikai ana i ka nohoalii no kona hoaahu ana raai iu'u me keia hanohano, a o ko'u aloha hoi ia ou kou, me ka poloai pu aku hoi i ko oukou ,mau 1 oluolu, e hana kakou i ka hana me ka lokahi o ka manao, a pela auanei e ko ai ka olelo kaulana, He mana ka ikaika, a he lanakila ana, ke apoia ka puhaka o na kanaka me ka lokahi: Ia Eokekiia i hoi iho ai e noho ilalo, ua paiakul; koke ae na ]iaia o ua keena la i na luo huro kupinai o ua mau alii la a iloko hoi o ekolu maii nakolo wawalo aua, haaheo hou iho la ka lai, ka meha, ka halana lai malie malunu o ke anuina holookoa. Aia no hoi na kanaka ke haiamu mai la nmwaho rne ko lakou ake hiaai o ka puka akti o ke koa kamahao a ike kino aku lakou, He mea oiaio, ua poholo pu ka uianaolana pihoihoi a me ka makau iloko o keia mau hiona ahiu o ba hauoli e uluma-1 hiehie nei i keia wa. U» kani ae la na melodia a na lede o ke aloalii, a ua kiola ia ae la hoi na ole- 1 lo hookaau iwaena o na lede a tne ua j aliikoa o ka aina, o ka kakou koa koi me ke aliiwahine kahi i kukai olelo ai no na mea e pili ana i ko laua mau moolelo. He uani a lie pahaohao na mea a pau e pili ana i ka moolelo o ke aliiwahiae a he ku ao hoi i ko «loha, a pela pu no hoi tne ka moolelo o kana kane i komohia aku la iloko o na umii a me ka maua o ke kupua Ani?define o Alehiona. A pau ka laua nmu kamakauiailio ana ma ia nmu uooa, ua hoohaliu ia ae la ka laua mau olelo -ana maluua o na hana o keleahi la ae, oia hoi ka hiki ana mai o Anedeflno no ka l'nva nna nku i ke ola o ka aina. Ua hahai mai la ke aliiwahiae no ko ano o ua kupua la, he kanaka nunui oia i hiki aku kona mau kapuai kiekie i ka 10, ua piha i ka mana a me ka ikaika, aia hoi malalo oaa he 4 mau Hona nunui, me na koa o ke ano kanaka numii wale no, i hilei aku ko laleou maū kapuai kiekie i lea 8 paa, a o ko lakou heluna ho raau tausuni. Aia pu no hoi ho 3

»100 elieu aikanaka, a ho hiki ia lakou ka 1(>lc nm 0 « maanei o luai a»a i ko lakou wa\o awaawa, a o liamu ana hoi i m mea ola a puu me ka weiiweli, H 0 mau alelo uhi manamana kana ihe. a o kana pahikaua ho mea like moka uwila ka aa a o kana koi kaua mailoko mai no ia o kekahi no )>olohiwa o kau ana maluna ona i koim wa o kauolu ae ai, a no kela a rno keia hahau ana ana mo ua koi Ia e hoohakui iho no ua ao polohiwa la he niau kuina hekili o hoopa pu ia ai ko makoumau koa. (Aoh i pau.)