Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 33, 13 August 1881 — Ka Pele ai Honua ma Hilo. Hapalua Mile ka Mamao mai ke Kaona aku—Ka Pioloke nui ma Hilo-—Ka Lunahooponopono ma ke Kahua--Ka Piha Kanaka o Hilo. [ARTICLE]

Ka Pele ai Honua ma Hilo.

Hapalua Mile ka Mamao mai ke Kaona aku - Ka Pioloke nui ma Hilo - Ka Lunahooponopono ma ke Kahua - Ka Piha Kanaka o Hilo.

Hilo, Augate 4, 1881. Hora 1, auina la. I kuu nupepa aloha. He elua hebedoma aku nei i hala, ua leta aku au ia oe mai keia kaona aku e pili ana i ka hana a Madame Pele. I keia la, ke hoike hou aku nei au, ua kokoke loa ka pele i ke kaona o Hilo. E hookaulua ana au ma keia kaona ulu wehiwahi i hookahi hebedoma, me ka manao e hakilo i ka nee ana a ka wahine ai honua e hoomau mai nei i kona inaina maluna o keia kulanakauhale uliuli nani. Ua hiki kino aku nei au ma ke kahua kahi o na mana elua i kahe ai ma na wahi like ole elua, a ua kaahele hoi i na mana ahi pele elua e hookokoke aku nei i ke kaona. O ka mana kokoke loa i ke kulanakauhale e nee nei, oia ka mana o Kalanakamaa, a ua koho au, he hapalua mile wale no koe, a halulu aku ia ma ke alanui aupuni o Kukuau. Ua manao ia, o ke kai ka palena o keia pele e kahe ai, no ka mea, ua pau ka manao ana e pio ana, oiai ua kokoke loa. O na ohana e noho nei ma kahi a ka pele e iho mai nei, ua lawe i ko lakou mau lako mai ko lakou mau home aku, a he ku hale wale iho no ia e ku nei, e kali ana no ka manawa hope loa o na home kulaiwi. I mea e maopopo loa ai i na poe i paanau na inoa o Hilo nei, ke hoike aku nei au, aia ka pele kokoke loa mawaena o Waiaoopu a me Mahuka. I kuu wa i hiki aku ai me ke alakai ia e ka makamaka D. Kamai, me he mea la, ua iwakalua ka nui o ka poe e ku makaikai pu ana me maua. Mahope o kuu lele ana iho maluna iho o kuu lio a hookokoke aku i kahi o ka pele e kahe ana, ua loaa aku kekahi elemakule ia'u e pule ana oia i ke Akua Mana Loa, o puaa kona inoa. Aole kana pule ma ke ano hoomanamana, aka, ma ka inoa o Iehova wale no.

Ua lohe mai nei au, ua hoaumoe ke Alii Keelikolani malalo o na hale lole maluna o ka puu o Puuhonua, no ka makaikai ana i na kia ahi pele o ka po i na po elua, a ua ike maka maoli oia i ka nee ana a ka pele a me na punohu wena ula i ka po. I ko'u halawai ana me ia ma ke alanui, ua akena mai oia i kona ikemaka ana i na kia-ahi i ka po, a ua waiho aku hoi i kona mau hale lole maluna o na puu la no na lii hou i hiki mai nei, oia ke Kahu Aupuni a me kana aliikane a me ko laua mau ukali i hiki aku ka huina i ka 61.

He la piha kanaka keia o Hilo nei, a ua piha pono na alanui i na poe holoholo wawae. Ua hoomahuahua ia no kekahi mamuli o ka hiki nui ana mai o ko Honolulu a me ko na wahi e ae poe e makaikai i ka pele.

Ma ka huakai a Likelike i haalele aku ai ia Honolulu i ka la 2 o Augate, ua lawe mai oia i na Alii Liliuokalani, Gov. John o. Dominis, hon. Mrs. Kekaulike, Hon. A. S. Cleghorn, Hon. Mrs. Pauahi Bihopa, Hons. J. M. Kapena a me J. E. Bush, a me ka lehulehu e ae no lakou ka huina pau, penei" 90 ohua o hope a he 275 o mua.

E haiolelo ana ke Kahu Aupuni imua o na makaainana o Hilo nei i kekahi la o keia pule, a e kokuaia ana e Hon. J. M. Kapena.

Ua lohe mai nei au, i keia moku kaapuni ae, e kau aku ana ke Kahu Aupuni ma ka Likelike, a holo kaapuni ia Hawaii nei, me ka manao e lele ma Kohala, a e makaikai ia apana. Aloha ka lehulehu J. U. Kawainui.