Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 41, 8 October 1881 — HE WAHI MOOLELO POKOLE NO ESOPA. [ARTICLE]

HE WAHI MOOLELO POKOLE NO ESOPA.

Olelo hon nku )a o Kaapn, rao ho mo.i uu ki* Moi o ]>!ii/. uiHtiuin)\ keiu niau wniwai ; a ko inaku'u noi wiiu o lonn kuun, iiolailn, knmnilio o Xantlius o lawo oo i ka luipnhm o koiu waiwai nou, n loaa hoi kou kviokou no kou mnn uoonoo noenu. Aolo i loua ia'u ko kuokoa i koia U mamuli o kou oluolu, aka ninnuili walo no hi-ia waiwiii luuui i loaa iu'u i keia ln. ln ]tiua i liuli lioi mai ai rao na uno wniwai i knuna kuponoia mawaeiui o l«ua : ua kanolin koko ao la o Xanthus e lioopaa iu Esopa i ka balep»ah«o, no ka mnkau o Xiuithua o pii ino ao ko Esopa waiwai aiaaiua ouu. laEsopa e lawe ia ann, ua paee la ia i keia mau olelo ku iko aloh» i koua baku huna lokoino pena : "Auwe 1 Kupnnaha ka lokoinnikHi oke kaūaka Akeakaiuai i kaua kauwa i hoolohe i ktma uuiu kauoha. O ka hiki oiua o keu lokomaikai, oi« no ka hookuu ann uini i kaaa kauwa o kuokoa notia iho ; aka, o ka liiki hope o kona lokomaikui aia ka ika hulepanhao. E alako aku ana i kiina kauwa haahna noi, iloko o k» makolukolu o ku hoolnhiluhi in, a o lilo lioi i luahi im ko anpuni, a i pio na nii bnna alohn ole i knua knuwa luiahan loa. Iva uiea i noho malalo o kot)a uialu tio ka inanawn loilii loa, e hooloho luau aiia hoi i na olelo h ko'u haku nie ke kunukuuu 010, a i kela la nuanei hoi au e uku ia mai ai me ka uwaawa ? 0 kela e keia 1« ku haoa, o ko'u hopena unei keia ? E hai nku i ko'u olohia e kela mau ao e knnlelewa mni la, i na pea a pau oka oukou huakai. E hoike nku au i ka lono wulohia, ua ukuiu ka hoomannwunui e ke uloha ole, a e maaloalo ae nna auanei ko'u uhane luuluu ma ka puka o kela halepauhao ine kn holiolio. —A e aloha ae aua ia oe iloko 0 ka na hoa." Ia Xnnthus i lohe ai i keia, ua kauoha koke mai la ia e liookuu in Esopa a e kuokoa oia uona iho ; no ka uiea o kana mnu olelo a pau he mau mea oiaio wale uo ia. No ko'u hoolohe i kan maa kanoha a pau e ka haku ko lawe nei au i ko'u knokoa i keia la uo ko'u heolohe, a e ni hoi au i k» bua o ka noho ana malu* hia mahilo oij. E na poe heluhelu o keia nanea, ke hoomaopopo pono iho nei oukou, na lona iu Esopa kona kuokoa eue na hoapanpa alpha he aei a kona haku. Ke maiiaoUna nei au, ina no be uiaii haku oukou e nobo ana nuiluna o ua kauwa lehulehu, aole no oukou e haawi ana i ko lukou kokoa me na hoolauwili ana. He negero nuioli uo ua wahi Esopa uei, a nolu oia i ike i ka olelo Heleue, a me kekahi muu olelo lehulehu eae o ke ho nei. Aka, ke hoouumao n6i paha oukou i kaiin moeulmue mamua »'u i hoike aku ai ia oukou, oia hoi e puapuHi mni aua kona mau nooeoo a>e muu wni mupuna la, nolaila mai konu nnauao kiekie. ooa hua pnlapala Helene ana 1 wehuwehu ai, aolo puhn ia o ke ano maoli, aku, o ke ano iho la ia i loaa ai ia'u ma kn olelo Berit-.inin, a o ku'u hoi ia i unuhi aku ai uo oukou o ua taus;ini poe heluhelu. I kek.ihi la, i na ohana alii e nnnea hiih, ua hoo» mni 1« kokahi o nn pna'lii a hoike miii i kann rae« knpnnalm i ike ni djh ke oknku ; oia boi keia, ua ike oia i kekahi inanu aeko e lawe nna i ka lei alii o ke aupuni a hoolei iha la ma lia ulia o ke kaoaka pio. Ua lawe ia aku la keia mau mea imua o Hantbus ka Akeakamai kaulaūa e wehowehe mai i ke ano o keia roea po* hihihi. No keia mea bele aku la o X»i> J Jiiis iniua o Esopn, oini nia no oin nio in knhi i noho ai, huhni aku la Xnnthua i keia mati men a pau ia Esopn. Pnne miii In o Enopu, E lielo leoke oe e hai nku i ua.Alii a ino n» makaainnna 0 Sutnorn nei, uu m.ikaulum uu kau knuwa e wehewehe i keia men pohihihi, a noti la ekr j kaku, nole loa oe i hiki ke wohewehe i keia moa. I ko Xanthus lohe ann i keia, ua hooko aku ln o Xunthus i keia mau ineH, a 1 kokalii la ae, tia kii ia mni ln o Eaupa IkoEsopa hiki ana akn, na Imoiunka mai U un luoa u pau e U.i hoohopoheiin ui.ii iniu mo lea huilnii pu mai nio k.i hoouauKiuki.

I «lu'a la o hiki ai i koia wahi upopo poo ololua ko wohewoho i tut mea pohihihi lon, ka mea i hiki 010 i na kanaka Akonkamni kiiulana ko wohoweho luai f wuhi «ua wuhi a lakou. Ku ae la «a o Esopa ilnna, owiliwili ao la ika papalo ma kona lima, a hoopuka mai la i m* huaololo naanao m<; ka 100 nui inoakaka apano mai la peuoi " l'- na kanakn oSumorn noi, mai uana uia na mea hoohinuhiiin wale ilio uo mawaho o ka h'ile, nka o nnna pu nku onkou i ke nno paa a maikai maoli o kona knkuhua ana, pela uo ka naauno, aole i na kanaka kino niaikai a kina ole walo no, aka aia no kekalii i na kanaka ililiune a kina. " Elawe maikakou i hoohalike, elua mau b»rela liko ole i piha me ka wuina hookahi bat'ela kolopu, a hooknhi hoi bare!a hua-ke, ua like uo ka paa o ka wuina iloko olaua a elua, aka, eia ka niiiau, ua like anei ka nui o na wai iloko olnua ? Aolo, rae he la ua oi ka nni 0 ka barera hua-ke ummua o ka barela kolopn pu wale iho no. Pela no ke kanakn." Nolm'la ua akaaka ia ae la keia mau mea o na kunaka me ka hooiuahuakala ia mai. Iloouiaka koko ilio la o Ksopa o wehowehe mai imua o lakon ma ku hoopuka ana mai i kekahi mau kahoahoa nonoi penei : Ena Alii, na niakaainana, na lopa, a nie ka leholehu a pau o Samora nei, ke nonoi aku nei nu ia oukou, mamua «e o ko'u weheweho aoa i 1 ke ano o keia weli e pili aua i ke akaku a kekahi pua alii o oukou, ke.nonoi aku uei au e haawi e mai uo'u ke kala ana, ke kuokoa, a me ka lanwkila, i lawelawe ai wau no'u iho me ka maluhia, aole hoi e noho paa malalo o ua haku naaupo, pikaueoe, paakiki hookaumaha. A o keia noi ana aku e kala ia, o ka onkou ia e hookun mai »i, a j ole pela, aole au e hoao nkn ana o hoaiki i na mea o keia nanu huna. a i ka wa a oukou e nanea ai, malia o hoea mai kekahi mau ulia i ku wa hiki ole ia oukou ko pale aku, a e poino loa auauei na Haku a pau o ka aina uei. Hooho liko mai la na'lii, a me na mea a pau—E kala piha ia, a e liookuu loa ia kahi Ololua, anoho mau hookaumah» ana e kau aku maluna o kou mau kina a pnu. Ua apono pu mai la o Xantbus i keia kuu loa in aua o Esopa. No keia mea, wehewehe koke mai la 0 Esopa i ke ano o ua akaku Dei : 0 kela Aeko i lawe ai i ka lei alii a hoolei meluua ona uha oke kanaka pio. E hoomanao onkou, o ka Aeko be manu | ia, a o ia uo hoi ka Moi o na manu a ptui, a iie mea lele boi. E hoea mai ana 1 kekahi Moi hou a Kiekie, a o ka Leialii hoi, o ko Aupuni no ia, e kuu ia ana na pio a pa\i, a e lele aku ana ke aupuni mai oukou aku. A na keia Moi hou auanei e hakihaki a okaoka ka lou ua mea paa a pan a kiloi ilalo, a e iilo nna oukou a pau na na moi, a o ko oukou o na la e noho neī, ho uihi hilahila ia no oukou ia mau la. E komohia ann oukou ame ko oukou iiiipuni iloko o ka nenelu o ka nobo ana pio o ka hookanmuhaia. 0 kein iho ua wehewhe una a kokakou Kamehai uo kela akaku a ke alo alii o Sumora i anououi loa ai. Ua ano like uo keia akaku me ka hapa ona hunolelo a kp.kahi liHpa pulima i kakau ai mu ka paia o ieekahi hnle aha inu o ke Alii Berehazira ma Badulonia, ka niea boi a Dnnie!a i weliewehe ai i keia hunolelo "Uparesiua," ua Maalo ae ke Aupuui mai ou aku. E un poo nana keia nnnea, mai uiba oukou uo ko'u luwo ana mni i ua mea hoohalike, he mau_ mea pili wale no ia i ko kakou wahi hoonanea" o keia mau pulo a oukou 1 kuwiii pu iho ai. 13 hoommiao hoi kakou a ninau ae, henlia Ja na hnna a na alii a mo aa kiinaka o K.imoni no koia ? Ua hooko io ia anei keia mau hoakaka ? Ua kokoko' uiai auei nn la o hookoia ai keia ? He uiau Lionkaka hoomakeaka walo no anei ka-Esopa i mou nona e lanakila ai a kūokoa ? A peliea la ke »uo oku hoomaka ana mni o ka hooko ia ana o ia wa' nana a Esopa ma ke aupuni o Samora ? Uu hoomaka io no aūei mahope koke iho o kona weheweho nna ? Ena poe lioa uanea o Esopa, mai houaaukiuki oukou no ko kakou kokoke ole aku i na lā o ka omnmaka a.na mai o ka wiliaii o ka unu o ka hookoia o na oielo a Esupa.

V'>bopo o ko na moa n pau o Snmor« loho uoa iuamea a Esopa i woliowoho ui, Ma lioi nkn ]a kola n ido koia ma kouii wnlii iho uio k» piolokoj[a mo na buuo atlh. Noho iho lakou tno ke knkali aua o kn hiki io rnai o in mauawa, n tio ko ano hooko koke 010 ia, ua palaka nn'lii, a ua houehono ne kokahi poe 110 Eaopa. Oiai na Alii o Snuiora a uio na kanaka e hiaai ana ma na aoao o ka lakou mau ipo, a e haa ana t>a kauwa iuiua o tia haku, a e imi aoa, a ino ua hoohialaaiana hauoli o ko lakou mau kipona uumo o na lealea e kani ai kae-a. 0 ko kakou Eaopa, aia uo oia ma ka" na hana ponoi kahi i lawelawe ai, no ka meo, ua hookuu ia oia mai kona doho kauwa kuapoa ana malalo o kona haku, $ aole no hoi ona hanina lauua iloko o na huikau i kaele a waa. Sla kekahi la hnuoli nui o ko Samora poe, a oiai hoi e lupea aua na'lii e na koiiwelawela ona e kaohi ma-uu ai n» ikoi puuwai ona hoa lea. Ua hoohikilele loa ia ka naoaa o ia hor-i, ma ka hoea ann'ku a kekahi elele imua oka ahawalea mo kekahi ma kona limo, a o un mea la he leta, a o keia leta, he palapala auo uui. Ua hoopaa ia ownho iho o koia leta me ka wepa kuni o ka hoailona alii o CcniBus, ( K>trisu6a ) ka moi o ka mokupuni o Ludi:>. I ka iko nua o dh mea i keia pnlapala pili «upaui. ua nune koke ae Ia m mea a pau. Lilo «e la na lealea i mea makau, ka ono o na mea ai i mea aAVn(iia. No ka mea, ua hoomanao koke ae ]a lakou iloko o ia p»laka nui a ka lealea ina olelo wehewehe ana a Esopa, Ua nimiu iho lukou o ka hookoia ana anei keia ? A«, he palapala ano nni io no ua leta nei, a e ike kakou iaa keia pule ae i ka h<slubslu ia nna o ua palapnla Ia imua o na Alii a me na makaainana a pau o Samora. Aole i pau.