Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 42, 15 October 1881 — BUKE I.-MOKUNA I. [ARTICLE]

BUKE I.-MOKUNA I.

MEKANIKA. 0 ko aa kiuo mau luen. I—Heuha ke Aheakumai o aa mea i ikeia ? Oiu ka meiv nuna e ao mai i na ano, a me ua kanawui o na meu kino ola ole, Aole nana e ao mai i na kanawai o na mea kino ola (he Physiology kela), aole no hoi nana e ao mai i f na kanawai o ke kawili pu' ana o na mea kino, a me ka hoololi ana i na ano o lakou [be mau Cheraistiy kela.] 2—Keaha na mahele nui o ke Akeakauiai ? Meka.nika; Na mea wai; Na mea ea; ka Lohe; ka Wela; ka Mageneti; ka Uila; ka Malamalama. Heaha ke Kanawai ? Oia na auo mau o ka aoh.o ana a me ka hoololiia ana o na mea kino. Penei—lna e hoowelaia kekahi pauku hao, e mahuahua ana kona loa. Pela ka Poi—J nu e kui ia ke kalo a wali, alaila, hoowali aku a lilo ue la i mea mahuahua, pela ua uiea hoomahuahua ia, he Kanawai ia. 4 —Heaha ka Materia ? Oia no na mea kioo a pau noua ka palahalaha a me ka hakahaka ole. He palahalaha no ko ka hakahaka; aole nae he Materia kela walii hakahaka. s—Heaha ko ua kino mau tnea ? Ua pili kekahi muu ano i na xnea kino a pau, ua kapaia, o ko na kino mau mea. 0 ka palahaluha, o ka pua, o ka pauole, o ka māheleia, o ke ola ole, o ke kuaniti, o ka pukapuka, o ke kaomiia iho, o ka mohala ae, o ka holuholu, a me ka ume 6—Heaha ka palahalaha o na mea kino ? Oia no ka piha pouo ana o kekahi wahi okoa, me ka loa, ka laula, a tue ka maooauoa o kela a me keia. mea kino. Penei—He naanoanoa maoli ko ke kanana pepa; he laula maoli ko ka punawelewele; he lou, he laula, a he manoanoa ko leu puna lepo makalii loa. 7—Heaha ka paa o na mea kino ? Eia no ke ano : Ina ua paapu ke kauwahi o ka materia, aole no e hiki i ka nniteritt e ae ke komo malailu, ke ole e hookaawaleia ia paapu uiamua. Penei: I—lua ua piha pono keknhi hakeke i ka wai, a hookomoia kekuhi pohaku, e hanini aua uo ka wai e like ine ka nui o ka pohaku i hookomoia. Ina e paa ka wela maluna o keknhi ohe aniaui. alaila, hooia iloko o ka wai, aole no e pii ka wat a piha ka ohe, no ka mea, aia no k» ea iloko o ka ohe, naoa e pale »ku i ka wai; aole e hiki i ka wai ke komo ke ole e kaawale aku ka ea. 3—lna e kakia ia kekahi kuihno iloko o ka (uipa, uia ka olelo a kauaka, ua komo iloko o ka laau, aka, ma ka olelo a ke Akeakamui, ua hookaawale ao ke kui i kekahi mau hunahuna o ka laau. B—Heaha ka Puu ole o ka Materia ? Ji lika me ka hiki ole i kekahi kauaku Whuoa, mua ruai i kekahi huoahuna matena no loko mai o ka ole, pela no hoi ba hiki ole ke hoopau i ka hunahuna mater a wkahi a lilo aku i mea ole. I—lna u hallaia ka wai, a pau i ka nalowale uku kela. wai i mea ole, eia wale

no, na lilo i maliu, e lewa wale ana ma ka lewa (ea), mamuli no e haule hou mai kela wai i ka honua, he u& paha, he hau paha, a pela aku. 2—lna e puhi ia ka pauku laau i ke ahi, aole no i lilo loa aku na hunahuna o ka laau ī mea ole. "UaliLo kekahi i ea, a ua lilo kekahi i hunahuna makalii no ka uwahi, koe kekahi i lehu. Ina e hookoraoia"ka uwahi a [>au iloko o kekahi hue, a mahope kaupaona pu ia me ka. lehu; e like ana no me ke kaumaha o ka pauku laau i pau ai i ke ahi. 3—lna e make kekahi holoholona, a nalowale aku la ke kupapau, nae i pau na hunahuna, ūa"līīrkēkā6r - iTa7~ttts~ kēkahii komo kekahi iloko o na aa o na laau, a iloko o na 'kino o na holoholona e ae; aole i lilo i mea ole ka hunahuna hookahi a ke Akua i hana'i, ke waiho nei no ma kekahi apana o Kona aupuni. 9—Heaha ka uiahele ia o na mea kino ? U« hiki ke mahele i na mea kino a pau, a mahele hou aku, a mahele hou aleu no, a pela e tnuhele hou aku ai a makalii loa, aole palena, a hiki ole lee mahele, peaei: I—lna e lawe ja kekahi apana lopi, hookahi iniha ka loa, ua hiki no ke mahele hou ma ka upa i hapalua ioiha, a mahele hou i hapaha iniha. mahele hou i hapawalu iniua, &u., a makalii loa. 2—o ka lopi uhi gula i-a 1 kap. lopi, ua uhiia i ke gula 1-6000, o ka huua, e mahele i ka lopi hookahi iniha, nlaila, 1-7200 huna gula wale no; aka, me ke aniani hoonui makalii, ua hiki no ke ike aku 1-500 iniha lopi, he 1-36000000 huna gula kon» uhi. 3—l na ua hooluuia 1 huna Indigo (Blue) iloko o ka wai, he 10 paona e uliuli ana no ka wai a pau. Ma ia 10 paona wai, he 60000 na kulu wui; ina paha e noo- | noo kakou 100 hunahuna makalii o ka lndigo, e pono ka uliuli like o ke kulu wai hookahi; alaila he mea maopopo, ua mahele ia ka huna Indigo i 100x60000, like me 6000000 huuahuna. 3 —O ka ili o kekani hu'a poepoe maluna o ka wai sopa. Mamua o kona poho ana, ua lilo i lahilahi loa e like me 1-1000000 iniha malaila, ua maopopo ua eiui ke ana-waena o na huoahuna wai malalo o ka hapa miliona iniha. 4—lna e waiho ia kekahi huna [mea ola] iloko o ke keena, e mau ana no ke ola o ia mea ma na wahi a pau o ia keena a hala na makahiki he nui loa. Malaila, ua maopopo ka lehulehu o ua hunahuna maka-* lii o kela 1 huna [mask] e kauliilii ana ma na wahi a pau o kela keena, a ma ka ea kekahi. s—O lsa punawelewele mkalii a ka Nananana, e ikeia ma ka microscope 6000 lieu oia punawelewele hookahi. 6—O kekahi ona pohaku, be ahui no ia o na iwi o na uku makalii loa. Ma ka iniha paa-iliona oia pohaju, he kanaha hiliona na iwi uku. (Aole i^wu.)