Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 42, 15 October 1881 — HE WAHI MOOLELO POKOLE NO ESOPA. [ARTICLE]

HE WAHI MOOLELO POKOLE NO ESOPA.

E nn hoa nanea o ka mooleio o Esopa, ua hoike aku uu imun o oukou, ma keia pule kakou e ike ni i ke auo o ka pnlapala a ke Alii K trisus.i i na Alii o Samora. Aole nae au e unuhi ana ina palapala holookoa li», aole uo hoi aa e hookikina aku ana ia penei : E heluhelu ia keia let» auo nui peuei. He mea hoololoinhili loa wale aku uo ia ; e waiho nna au i ku liapa uui o ia leta na ke alo alii o Samola, ka poe kulennu loa, a e hoike hoi au uia kahi o i» lota i kuleana ia ku.kou ma o ka wanana u Esopa.

0 ke ano o ua Palnpula la a ka Moi Karisusa, e .kauoha mai ana i ko aupuui o Satnora 9 uku aku i ka uku auhau i kona aupuui ; a i ole peln, al-iila, e hooili no be hoouka kauu ikaika nnna e pulumi a e lawe pio i ke aupuui Srimora i paualaau nona, a o na'lii a uie ku poe koikoi o ka aiua, i inau kauwa kuapaa, a o kuai ia uku lnkou e like mo na Kekake.

Ua pih-oihoi loa iho la ua Alii a me na inakaninaua a pau no koia uiea. U» kii ia aku la o Xuiith»s k« Akeakainai e helo oiui e wehewehe no keia mea weli, a heuha la ua huaolelo e hooinualili aku ai lakou i ka weia o ke tihi a ka pukaha a me ku aluuu, e lalapa 1» ma ka umauma oka moi "Km'ieuau. Aole loa i loaa ia Xuuthuß he m»u huuolelo hoomama e lawe uku ai i kokomo a me na pohopoho »na iho o na manaolana o nu'lii a me ua kanaka, a e hoolana ae hoi i ka holo-a ia ana uku a ke aupuni o Snmora iloko o ka hookuuaiaha lia.

Ua ike kuko» aohe aila e a ai ke kukui o ko Xantbus 1010, aohe hoi he u-li o ka wai iloko o iu niu, a he keiki hoi i hanuu iloko ona Ole. Nolaila ua nele iho la ko Sumoru poe i na kuhileuhi moakaaka ole, a ua nele pu kukou ka poe heluhelu i ua hoohauoli aua mai a iaia mai. No keia nele, ua kauoha ia aku la o Esopa e hele mai e weheweha no keia mea ilihiu. Heaha la koua munMo ? A pehea la na haoa e huna uku ai ? I ku hiki an>» uiii a Esopu, ua hnhai aku la ku uioi imua ona i na moa a pau

0 ka pakpala a kakou i ike «nua aooei. 1 ka lohe an« o Eaopa i koia inau mea k« ae lo oin ilana, a kamailio raai l a oia nnna o na'lii m « na kanak» penei • Em inma o kakou he olua raou mtta um, ka uua e ku nei, ka mua, ko Kaokoa « o kona moa hiki m Ua> he inea, ho kaumnhn, be pilikia, uka o kona hope, he manlahi, ho iuaha, a he olioli. 0 ka lo», ho Pilikia, a o kana m\u makahiapo he olioli. he lealea, he aka '* he hone a »a ! aka o kona hopena, ho huelo awa, . 0 kona welau he awah>H, he pilikia, a he kanmaha maopopo. 1 ka lohe ana o na kanaka i keia mau olelo, ua Ike iho la lakou o ka makamua oko lakou Aupuni he maahihi, nolaila, he mea kaumaha loa keia no ko lakou munao. Hooholo iho la lakon e hoouna i elele e hele aku iniua o Kanaaaa, aka, o ka manuo n«e o Kiirisusa, ioa e hoea akn aūa he «lele imua ona, o ke kaua no ka ho hope. Pela no, ua hooholo no ko Samora poe e hoouna i elele no ka hoala ana i ke kaua. Ua ku koke mai la o Xantl)UB a noi mai la imua o ke anaina e hoouna kakou ia Esopa i 01010 no kakou, aolo ma ko auo he elelo kukala kaua, eka i mea itni i ua mea e pau ai keia mau pioloke anu, a o huna i kuikahi mawaena o na aupuni elua. U a pouo keia i kamanao

0 na mea a pau. Ua liookoha koke iu iho la o Eaopa i Elele Kuhina no ke aupaui o Samora ma ka mana piha. • Ua ae hoi o KHrisusa i ka lohe ana fiku e hoouna ia aku ana he elele, me kona maūHo paha he elelo kaua, aola pola ko oa kanaka o Samora manuo, I ka lohe ana o Esopa ua hoohanohano loa ia ae oia i elele no ke anpuni. hele mai la oia e kukaknka pu ine na'lii a me na kanaka koikoi. A ua kamoilio mai la oia penei: Ua makaukuu au e hele aku e imi 'i' pono no oukou imua o Karisßsa Hanohano ; ak«, mamua nae o ko'u hele ana e booko i ka'u mau hana e liana ai i ola no keia lahui ; he wahi olelo nane ka'u e kamailio uku ia kakon : Aia no he pHouioni mawaena o na lliohae a me na Hipa, he mau booili• kaua weliweli ana mawaena o lnkoa ; aka o na hipa, ua pnkele mau lakou, mamuli o ko lakou malama mau ana i mau Ilio nana e kokua i ke kaua pu ana aku i aa. Iliohae ; a aoho ho mau aoao o laua i lanakila, oiai he koo ikaika ko ka hoho o na bipa. No kela kumu, na hoouua aku na Iliohae i Elele iinua o oa hipa e hoopau i ke kaua, a e kuikahi, nole e paonioni, n e hookuu'ku na hipa i ku lnkou uaau ilio, Ua hooholo iho la na hipa i keia mea, n hooun» aku la i ka lakou mau ilio e bele e like oie ko lnkou makemake ; ako, un pepehiia mai la nae na Ilio e na Iliohae a pHU a!cu la i ke nuheo; nolaila, ua lilo na hipa, ko lakou tnan enemi hoi i mea ole loa imua o lakou, he hiki e haehne ia lakou me he pepa la i ro.au mea ai na lakou me ka maalahi loa. Maopopo iho la i Da kanaka o S«mor« ka tnan«o o keia olelo nane a Esopa, noluila hoouna ia akn la keia e hele, a hele.akn la o Esopa rae ka hauoli nni. laia i hiki aku ui i Lydia, u» ike mai 1» ka moi ia Esopa, nolaila, ua hoopiha loa ia oia me ka huliu, a olelo mai la, Me kau mau Wanana, e hiki ai ia oe e hoolanakila ae ia Samora mailoko aku o na mniuu o kuu auponi. Aole au i olioli iki ia oe. Me ke tjhe»be loa ko Eaopa leo i poba uku ui : E ke alii, e mau kou Ihiihi aole ma ka ikaika, aole hoi me ka lokoino ka'u huakai i hiki mai 'nei imua ou, akn, o ka loaa ho Kuokoa no'a iho ka ko'u iiūi e lia nei. A e ko ana paha ia iiui mia, aole paha, aka, ke waiho aku uei ia nonoi malalo loa iho o ka paehumu o kou anoano kapu alii, ke loaa hoi he eloha ia uo kaua kuuwa imua o Karisas:i kn Maku'ahia. A ke oluoluia hoi i ke Alii ka Moi ka hoooanea ana ibo ma ka hoolohe aua i kekahi wahf olelo nane Whlohia—a pehea la ka Moi e kaupaona ai i koua manao ma ia mea? " 0 kekahi kanaka, ua hoiliili oia i na Pulelehua a pepehi iho ln ia lakou, aku ; mawaena o ia mau polelehua be Uhini kekahi. Nola'ila ua noūoi mai la ka Uhioi i ke kanaka penei: E oluolu mai oe e hookuu ia'u, oiai aolo au i hoy-

poino ia oe, a aolo uo hoi owau kaa i makamako e popehi. He puu honua au no ka poe kamohele, ua lawe ae la* kou i ko'u wahi kino nei Ia a inni pu iho la me na hakiana ai, a pela i konlaala ai a hala ka makapehu ia ole oke ala loa. No ia mea, e oluolu oe e hookuu aa iu'o. Aua hookuu aku la oia i ua uhiei nei."

Pela no tvau, e ke Alii e, e hoopakele ae oe i ko'u o!a, ina i ohohia ia ko ko Alii walia no kana kauwa haahaa, oiai aohe a'u man mea e hoeha akn ai ike alii a me kou mau lehulehu ana, no ka men, me keia wahi kino kina auanei la, au e ke alii e ike mai nei, e loaa auanei he mau mnnao ku i ke aloha mamnli o kou lohe ana i kona moolelo. Nolaila, eia wale ke noi, eae mai e pa laai e loaa ia'u he ola mai a oe mai e ke'lii.

E EBopa, wahi a KBrisnsB, aole o kou ola wale do, aka, o na waiwai kekabi man meo e ae. Ina o kaa mea e noi mai ni e lohh no ia ia oe.

E ko Alii, e ola mau loa oe, e ae mai oe e hoopakela ao i ka lahni o Satnofa e noho la iloko o ka pilikio, ke kanmaba, ka loulilu o kan mau kaooha e ke Alii, a e kaikai ae hoi i na hanwe o ka piliaiku o kau la maluna o lakou i keia wa, a e hoolei aku hoi ia mau mea i ka lua ilalo.

Ke ao akn uei bu, wahi a ke'lii, a ua hana koke ia iho la he kuikahi mawaena o Samora a me Ludia, & hoonnaia'ku la keia mau mea elua ma o Esopa la, ke Kuikahi a me Euokoa o Samora.

I ko Esopa hi,ki ana mai i Samora, ua lilo oia i mea hanohano lo<3, a ua hoi hou mai na hauoli ana ma ka aioa a pau 0 Samora. Aua hoolei ia boi o Esopa 1 ka leialii hoohanohano, ma ke ano be hoailona no kona hoopakele ana i ke aupuni o Samora.

A pela iho la i loaa ai ia Eaopa he ta waiwai a me kekuoūoono a he kuhihuLi pouono kaūlana hoi do' ia ao, ku mea nana i nai ka lanakila no kajahwi o Samora. Aole i loihi Jea iho ka'nohoaoaa ua o Esopa e ai i ka momoaa, ka hanohano, a me ka waiwiEii a kona noonoo i ohi ma ai. [Ja manao wale.iho Ia no ia e knahele ma ke ano hoomaha.

I ka holopono aua o ia mea i kona manao, ua haalele iho la ia i ke aapani o Samora, a hoomaka akn la no hele ana ma na aupuni e. a e ai hoi i ka bua o ka hoomauawanui ana i uumi ai me ka pauaho ole iloko o ka manawa loihi. A o kona hoomaka'ana ako no boi keia e hele e like me ko ano mau o ku pee i loaa na knokoa mai na haku mai, a mai koua noho'na lohi hoi o ke aupuni i pnpuu ia ni eia ke anu o ka inea o na haoa kaumaha a na haku.

Ma ke kakaHiaka o kekahi la, aa ku no la ia a ka'ukoeliele aku la ma ke nla aua i koho ai no kana hunkai hēle. Ua kipa liele aku la ia ma kela a me keia aupuni, a na luana noho ma ia mau anpuni. Ua ai hoi ina momona oia maa wahi; 0 ke kuma o kona nuu'oa i na kohikekele o ia mau aloalii, ua eo mau iaia na mahaloia ia mai e ko laila ruau nnaina pohai kiekie e na pua alii a meoiikanaka koikoi o ka aina, ma o ka. aiiKololohua ona oleio naauao a kahi Kino-iwi.ola. Me he pakeke wai la ia i ninini ia aku, a mohala ae la loko o ka naau makee a Ilookaumaha o na'iii. Oiai o Esopa e noho ana ma ia mau wa'ui, ua hoouaukiuki a hoouluhua mau ia na poe akekam&i kanlana o ia mau aupuni mamali o na hana hoohoka a ua wahi Esopa nei, mao kona haawi ana'ku i mau ninau e hamau ai na waha o na lloau o ia mau knu. a e hoopaapaa ana roe na Olohe kalaiaupnni o ia wa ma na mea pili i ka ikaika a me ka holomaa o ia mau aupuni. A m keia mau meai hoohiolo iho i na kulaoa koikoi o kekabi poe, a papani ia iho la kahi Ololua ma ia wahi. A ua palaha iho la a kupee mai la imua ona na koli o na Aimoku oia mau hu, me haawi ana mai i na hoomaikai no ka oiaio o na h ->akakftka ana a Esopa no na mea e pili ana i ko lakou mau palekuna. Me keia mau ujca i.kauwewe iho ai o Esopa me na hoohanohano maluua oou. Ena hoa, ma keia pule ae e makaikai ai kakou ' i ke Keena -Aupuni o B<ibuloa~a r a mo koua weli. iAole i pau.)