Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 43, 22 October 1881 — HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI! Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI!

Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU! A O KA OLALI HOI O NA POAIANU.

[Unuliiia e ka Peni mauawaloa a iliehael Ilahale, 110ka Hiwahiwa aka Lahui.] MAHELK 1. Hku: '->(5. E na hoa hoinuinau 0 " ka Nani Lm\ Ole 0 Ainahau," na ipo manuahi hoi 11 ka Iliwnhiwa oke Koa, na hoa kuilima hoi 0 ka Olali o ua Poaianu u me na ai - kane punahele a Koso Lani; he nnui pulo loihi ue nei ku waihoia ana o ka oukou wahi knuwa iloko 0 na hoounauiiu lehulehu a na Haku; na kanikan pu iho nei ko'u mau kolauiu i aa piliuiku o ka ehuehn 0 ku moku akulikuli 0 Kahakuaulana; ua hoikeike aku au i ko'u poe lawe pepa i na nuhou kupanaha loa 110 nalokomaikai malihini i pahola kiekieia mai i ko kakou Moi kaapuui honua, ua kuupau aku hoi au mai ka hikina 0 ka la a hiki i kona palena hopu i na hunu a ka puuwai eleele no ka Peresidena o America; a ua paipai aku ia oukou no ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana; 0 keia mau hana nui a'u i auamo iho nei, na lakou i hoonele mai ia'u i ka lawe ana aku i ka Moolelo o Roso Lani ma ko 011kou niau ipuka hale, aka, i keia mau hora kaawale 0 ko'u mau kolamu, ke lawe hou aku nei au i ka ukana hanohano a oukou i hialaai ai, tuo ka lana 0 kuu nianao, e hookauwa mau loa aku nona. " Ko Hawaii Fae Aiua."

MA HAALELE aku kakou ia Rose Lani me kona maina Mannueilika e kilohi ana i ku nani 0 na pua o ko kihapai, a oiai laua e lilo ana i na hoohialani 0 ke kupaoa 0 na puu aala, ia wa no, pane ae la kona mama hanai, " E kuu lei mae ole, nloha kaua —ke kokoke mai nei ko'u manawa e haalele iho ai ia oa e kuu aloha, oiai e noho oe me ou mau niakua ilulo nei, e imi oe i pomaikai no kakou, a i waiwai no hoi, o oe ka moa nana e luku na kupua a puu mai luna 11 ka papaku o lalo, mai ka hookui a halawai, e ikaika 00 a e koa no hoi." No keia mau olelo kaukaua kona makuahine hanni, hiolo makuwalu mai la kona mau waimaka maluna 0 kona mau papalina lahilahi, a puai mai la ka ula holookoa maluna 0 liona mau helnhelena nanihiaole; a pela no hoi ia Mauna&ilika, e "hiolo ana na wai naoa a ke kehau," pela laua i kukai aloha ai mo int waimaka lipolipo ake aloha. Unuhi ae la 0 Maunasilikii i kona man wili lauoho lie nmikumamahm a hauwiiho la i kana iianai: ; '0 keia mau wili lauoho he umikuinamalua, oia ka mea nana oe e hoopakele i na lapalapa ahi a ua enenii la. Unuhi hou ae la ia i ka Uila talapa, a haawi mai la. 0 kia uila talapa, ina 00 e hele i ke kaua, a i pilikia oe i na enemi, alaila, kau ae oe i ka uilu talapa ma kou waha, a kamailio ae 00 me noia : Maunaailika, ko'll makuahiūe hanai 0 ke Aupuni uila, Aloha oe ; ua loaa ia iho nei au eka pilikiu. A pela 00 e kamailio aeai ma ko'u inoa. 0 keiu ialapa nila, ho hiki ko lawe i ko olelo iloko o elima sekona, a he hiki ke omo i na mauna ahi he nui, 0 kona ki aia ma kn helu elua, oia keia: Llua au ki ».ua e lohe no 00 i kona kani, un like me hookahi hanen pukuniahi 0 ki ia ana, pela auanei kona kuni ana ; a e iko 00 i kona lapalapa uila he kanalimaknuuuualua e halnlu ana i ko ouio i kuna moa 0 makomake ai.

Ina oo o iku im paliu-n konu ikaihi, ia wa oo e hooioi »10 ai i ka lewn, m 0 ka 01010 <u\ 0 lele vo iloko 0 ko nupuui uila tmo. oka opu nmkani uila oia ka oi ak j o ksi ikaika u nio ka inana.

AJpiiu kuna kuhikuhi aua i koia mau moa i kana keiki. 01010 hou aku la ia, ;i ka hoia b o ko nhiahi o ku lu upopo, 0 haah'lo inai ni nu in 00 0 knu nloha, kuu puu Hoselani mno ole hoi.

Hoi *ku la Jaua i ka halenlii, i ukali pu U »kn 0 na'lii. Kikikoele mni la ka hele o ka aina awakoa, a haulo iho la lakou maluna o ka papaaina e akiku ai ina io liu. I ka piha nna oka lakou hokeo, hoi nui hou nku la a ma ka rumi hookipa, hookiikii nui iho la. Olelo aku la 0 Kinikula ia Roselani, e kuu lei mao ole i ka la, i keia wu e hele ai knua e kuhikuh; i ka pahu kapu au e kuu keiki. Ku ae la o Roschini, a helo aku la, e kuilima pu ana me ke kaikahine nlii 0 Iti>lia, 0 hooinakaikai ana ia laun iho ma ko pailaka aua a Kinikula, e kaahelo nna inaloko o na paia paa o ka llalealii, me ko kilohi una i kona naui kilakila, e imahe uhene aua ka luim aka i ka malu a ke [io, ma keia kai liele una a laua, ua niua loa loko o ke kaikamahine nlii o Halia no kona hoa Iloselani, a ua koko-

lo nku la ia anu maeele a ke knmu 0 konu puuwai, ]iii ae 1» iu koko ino n ]aluwo uo la ma kona mau ua koni, u 010 hewa ae la ue la ia i keia inau maiuala olelo: " Pehea la ka loihi o keia kaahele wuiwui ole ? Me kuu niili anu me ka moewaa, I keia mau liwa neuneu, A uie keia mau maka iuohaha, Aka, ua pilia loa ia oia, Me ka nonohua aloha ole, 1 keia mau kapnai e ukali nei, Me ka molia ana mai, E moepuu mahope 0 ia nei, 0 keia ua-hoa maliu ole, 0 ! henha ka hewa ke maule, Ke lawe ia kuu ola nei, A wuiho au a oni ole, E aho ia no na sekona, A'u e mauliawa hou aku ai, Me ka mihiuiihi ole ia iho, E keia pikanene paakilei, A pehea la i hiki ai i nei puuwai Ke aloha iaia iloko 0 ka uahoa ?

I ko lakou hiki ana i ka Rumi i waiho ai ka pahu kapu Opnmakani uila, kiaku la 0 Roselani i ka puka a hemo, komo aku la laua iloko o ka rumi, ike aku la laua i ka pu 0 ku ana malalo 0 ka moe e ku mai ana, ua kinohinohi i na mea nani, e lewalewa una no ke ki ma ka aoao, lalau iho k ia i ke ki a ki ae la, a liemo uo la ke pani, a ike iho la laua i ka Opumaknoi uilu.

Pane ae la ke kaikamahine alii o ltalia, llealni ka h»na a keia moa? oka ia nei linuu, ho hilii iaio ke pulumi i na mea inana o nu nno a pau, na aina, na muliwai, o ua mea a pau au i ike ole ai, ua hiki iaia nei ke onio mai a kokoke, a ike oe iname a pau. 0 ko'u hoa keia i hanan pu mai. Ina he enemi kou ua inuhuka. Alailn, e wili ae inaki he umi kumamalua o keia opa uila, e oili aku no 1110 ka hikiwawe [oa na lapa uila lie kaimlima kumamalua iloko 0 na sekona liilii. E loaa koko no ia kou mau umkemake a pau Ina e liiki ia oe ke heluhelu i keia mau hnaolelo, alaila maopopo ia oe na kuhikuhi ana 0 keia mea. !No keia mea ua piha hauoli loa ia ka nani o Italia. o keia, ua pani ia iho la ka pahu, u holo ae la ke ki, a huli hoi aku I» laua e hoi. Halawai pu iho laua me Kinikula ma me na alii, hoi hou aku la lakou ma ka rumi hookipa e nanea ai. Kukani hou mai la ka belo 0 ka aina aliiahi. Iloonuu like iho la lakou ika io ona Hio holo i ka uaua, ke poo o ka bea na hoolua ia. Pau ka ai ana, hoi aku Ja e hiamoe, a pau ia. Ala ae la i kakahiaka, kani ana no ka bele oka aina kakahiaka, linule nou no e paina i na io kohola i palai ia, pau ia, hoi hou no i ka rumi hookipa e kikii ai.

Mahope 0 ko na'lii nauea ana, ua nouoi aku la na'lii a pau 0 kela me keia aupuni penei: Imua ou eka nani lua ole 0 Ainahuu nai, ]<e noi akii nei kau mnu knuwa i kou kiekio a ma kou hanohano ihikapu lani, ko makemako uei makou 0 huli hoi aku i ko makou ono' ha-

nau i koiu la. Ao nmi la 0 lioso Lani: Ko hookuu aku »ei an ia oukon 0 hoi i ko oukou aina nolailn, 0 lioi aku oukou mo ka hoomanao mai ia'u, kc hiki aku au ma ko oukou aina. Haawi pakahi mai la ua 'iii a pau i ko lakon aloha a me ko lakou hoomaikai ia Koso Laui, pola no Roso Lani i haawi aku 11 i i nn hoomaikni a im> na 'lii n pau oko aupuni o Aiuuhau. Noho iho la 0 lloso Lani 1110 kona mau makua mo ka naan aloha a k&umaha 110 kona maina hanai i ka huH hoi aku i ko laua uupuni. Ama ka hora 60 ia ahiahi, ruakaukau iho la 0 Maunasilika e hoi aku i kona home i ka lewa, pano iho la i kana hanai alii: E kuu aloha pau ole i na kau a kau, ke hualele nei au ia oe i keia hora, a e huli hoi aku i ko kaua home paa i ka ua awa o ka lewa. Hauini uiakawalu mai la na waimaka 0 kana hanai me ke ku-o leo nui ana ae. puana ae la i keia mau waimaka haloiloi: Kuu makuahino mai ka ui pala mai iluna o ka laau Iloolaau ko aloha i kuu kino Lalawe lua i kuu punwai 0 ka wuiwai nui no kaukana a ke aloha he waimaka. Ku-o leo nui ac la kona makuahine hanai uie ke kuukau ilio i kana hanai : Kuu koiki mui ka wai lewa i ka maka 0 ka opua Me he opua la ko aloha ke hiki mai A hiki niai no ko aloha e uwe no au—e. Lele iho la o Maunasiliku a apo iho la ma ka ai 0 kana hanai a honi iho la, me ka pane ana iho iaia: E kuu lei, eia wau ke hoi nei—& malaina i ka'u mau kauoha ia oe, mai poina. Huli ae la a pane nku la ia Kinikula ma, Auhea olua, ke uoho nei ke keiki a kakou—e malama ia<a, a hiki i ka loaa ana 0 kana; a pela hoi ia ia olua. Ke hai aku nei au ia olua nie ka oiaio, aole paha e hala he umi mahina, lilo olua i ka poho 0 ka lima 0 na enemi, 0 oe a me kau wahiue; pela ka hoike a na Lani i keia eekona. Aloha oukou a pau ! Honi iho la ia Eose Lani. [Aole i pau.]