Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 48, 26 November 1881 — KE OLA O KA LAHUI HAWAII. [ARTICLE]

KE OLA O KA LAHUI HAWAII.

He ninnu paakii, i;oil;oi ti nui ioa keia a he kupono ke kaj.>a ia o " Wahikapuaiu," 0 keia lahui ohaoha, healii;;i <i oluoln loa maluio iho o na kuknna o ka, ia, ke wanana ia nei e ka poe kilo, e pan ana i ka make a nalowale. He inea hoonaluea keia i l;a ponwui o na Hawaii oiaio ii pau. ka wuimnu ia mai oiai e kakaa a e amo aku atuv no na raaka. Aka o makou, aole i hoopau iki i kn manaolaua no ke ola o kuiu lahui aloha. lve hwe in inai nei ua kumu i pau ai keia laliui i lea m- 1 -", oia ka inai lepii'a, a me ka pa onn ,• ine Huwaii, a pehea la ua mai ahulau, ku loli nno e o ke oln ana o keia lahui mai ka mua inai o ko lakou mau kupuna a ine ka uoiio [ioo ana maluna o ko kakou mau oihana peo o ka poe no lakon na aa koko a me na oloua o hoomana ana ma kela akua manaloa—"he dala." I ka wa o ko kakou Moi i lawe ai i ka hookele o ko kakou ftu[)imi, ua hoopuka oia o ka makia o kona aupuni he "Hoonlu Lahui", oia hoi he hoolaupai i ka aino. He mau huaulelo uiaikai keia, aka heaha ka kakou mea i ike/ Ua hooikaika kino wahine ko kakou Moiwahine i ka hele uoa ina na apana tt pnni o ko laua aupuui ma l;e kukuln aua i na Ahahui Hooulu Lahui, me ka mauao lana nialia paha maia hana e hoolaupai hou ia ai ka lahui, uka o ku mea kahaha oia no ke Uokua ole o na luna aupuni ia hana juaikai. a o ka hopeiia, ua haulo poholopu ine ka ike ole ia o kona hua. 0 ko ka Moiwahine mau luhi, na iaea o ka hi'le ana ina na alanui pali, na ala loa aa, na kualono mehameha a nie na kul„ ikiiki wela, a q makou-e inahalo aku nei i kona ikaika ua lilo i mea waiwai ole, 0 ka makou waln mea wale no e mahalo ai i uiua o feo makou hoomanao ana, e ahona aī ke olelo ae, ua kwolawe iki na luna aupuni ili keokeo nolie ola 0 ka lahui, oīa ka hoonoho anu i na kaauka kaahele ma na mokupuui. Aka ehia la o ialeou i hana i ka hana iue ke aloha io i keia lahui. Ua nui „ u li] o o ke dala tna keia hana, aka, ua oi lua aku uae na hoohakhala a me na olelo ino no na kauka kaahele o keia ano. Ua hoohalahalaia mai kekahi no ka manaka a me ka palaualelo, no ka elemakule, no ke ola ole o ka mai, no ka huhu a me ka olelo ino ke kii aka i ka laau a me e uehe lehulehu. No kek mau kumu lehulehu i hoikeikeia mui i mua o kekahi poe, ua pelu hou aku lakou i hope e hilinai maluna o na lapaau ana a na kahuna Hawaii pupu a wa moa kea, puaa hiwa a me na hoomoemoeuhunea ka po , a p rtU aluik j ka make. 0 ka mai Ie P *ra, kela mai ino weliI' ke loua 1 alaila ua lit o o.a uo ka make wahi a kekahi poe, ke lalia nei uiawaena o kakou. Ua hoao ia o Hawaii nei e na mai ahiilau, na mai lele, na wi, na olai a me na lum pele, aka ano, ke hoao ia nei kakou e keia mai. l ūtt kenet.,ria uenei 1 hala, ua hele ae keia mui ma Berit-mia kokolo akula ma Sepania, nian aknla i kapeau Farani, lele ukula lNorew tt .a laha aelu i'na na aina nui a pau o Eui'opii. Ua hooia ia e ka m jke kpiililJ a - kamaaina īki i keia mai, o ke kumu o

keia, i hoea unai ai oia no Ue kaokno, ku hahai, ka alaulu a mo nu īnoa LīUe oiā ano. Ika wa'o keia mai i loaa ai ina Eoelani, o ka lakou huna o ka hookaawale ioa iuu kahi niiimao, a hoopaa akula iloko o ua hale paa i kukulu ia uo ia ano-mai, a waiho akula ia lakou e make. Alaila, huli aola lakou o lualaiua i kt) ola, kino o ka lahui. Aka, ano e ka lahui Hawaii, ko houo ia uei kakou me ku lima kukauha o koia iuai, a he yono i kela a mo koia kanaka e alohu ann ia Hawuii uei, ko ku ue oia i luua ma kona wahi iho, a « kokna i ka poo o hapui uua no ko ola o kei*i laluii. Ke mauao noi makou um keia ninau uui ho potio i ke kau nhuololo o liiki niai tma, ko hookaawalo i ka oihana iiialiuna ola o ka lahui, mai ko keona Kalaiaina aku, e liko la uie ka Pnpa Hoonaauao, a o ku kaawalomai ka noho ana malulo o ko ueena lialiuaina nio ka inaua uona iho. A i kn wu eku ai o ku Pupu, e kohoia ona kuuka alnkai, a e hoonoho ia ua kauka aupuni n»a kela u ma keia apana, aole na kanka pnluiia- , lelo n iko 010. aola hoi ua kauka i ikf ole i ke aloha i keia lahni, aka i na kauka mikiula «i oluolu. E kaapuni Luau kela ti me keia kauka i kona upana iho i kela a uio ktia pule, me ka makaikai ana i ua kauhale, a 0 malama hoi i bute hoomanao no ka poo ana i lapaau ai a ola a make puha, na lnau i 'nnawi ai i kelu u lue keiu uiai. mo ka uuuui iua i ka wa e loheia ai ua make kekahi mea, e niniiu i ke kauka nana i lapnau, i ka raai i make ai, a aole hoi e kauu ia ke kahi kuprpau me ka loua ole o ka palapala ae mai uia mai. E kuai ia ka laau e hoopau ai i ka laha ana o ke kaokao a nui a me ka laau hooinaemae koko paha a ano e ue paha, a e wuiho ia u:'' ke luko waena paha o kela a mo keia apnnn ua hule hoahu laau Upaau, a i ole ia, ma na hale paha o na kanaka atio nauuao o ka apana, e like me ke kahunapule a luua makai pahu. A muhina ae o kein mau kauku apanu, kela kuuka aiakai. 0 kuna luintv oka hele mmi t) like me ke kaupnni aun o ke Kahnkula JTui o ka Fapa H.oousuiuao e makaikui i na ua, hanu. io na kuuka apana i k.i lakou haoa. E lioike iu imuao kela Papa Ola na hoike a ke kauka alakai ma kana mau huakai oihaua a pau, a i ole ia e like paha ka oiakenQake oka Pupa Ola. 1 nu ma keia hana aua e emi ai ke kaokao, a e maemae ai na koko o ku laUui, e ola auanei ka lahui. He manao lana no hoi ko makou no na kula hanui kaikamahine e malama ia mni r,ei, oia kekahi lala mana e hoomahuuhua hou i keia luhui, a e nalowale oie ai. 0 ke ano hoonln lahui a keia ainu e ake nni nei, oia ka hooulu muiloko ae 0 ka io, na iwi a ine ke koleo o ka lahni Huwaii, aka aole o makou hookae a kue 1 na lahui e ue e inakemake ana e kouio mai me ko lakou mau ohnna a hooka hua iho maluna o Hawnii nei, aka eia ko makou mea luie loa o ku lawe w.ile inai no i n.i pualiaiia hauhaa i nkaku ole ko lakou ano maikui ina ka nolio ana ohana me keia Lihui akalwi. Aule no hoi he pouo ia kakou e hapukuwule i ka lnwe auu mui i na paahana no ka I pomaikai o ko kakou inau nialiiniuii, me ka naua pu ole no ke ola o keia i lahui. Ile nui ko makou mnnuo no keia kuniuhnna, aka o ka manawa ole, e hookunhm mnkou no kekahi wa e akn. Ua kukulu iho nei ke Aupuni i na hale mai le[iera hou ma ke kahua o Kaknako, u ke paa loa ae, e hoilioi lou ae, a hoihoi ia anu maloko oia mun hale na mui lepera e kweiu niai nei no ka hoouna loa i Kalaupupu. Ke manao nei o kauka Fitch (Pika), he manao lanu koua he ola no paha ka mai lepeta ke lapaauiu ke loaa aku i ka manawu ukahi no a hoomaka iho. Ma keia hope aku, e lilo ana iuia ka nolio kuuka una no ia, mai halemai a me ka hale lapuau oka Papu oia ma kikihale. Ua lohe mai makon, ke mnhalo nui nei na kunaka iaia no kona helo ma na ipuka hale o na kanuka Hawaii e makaikui ai i ku poe mai, uole hoi pela nu kauka i hala e ako. Ke kono uku mi makou i nu makamuka heluhelu, i na he muu ]iuolo ka lakuu, a he mau elala pnhao hoouuu ana nn ko lakoa nnui mukamaka ma Kaknpupa, e haawi ue lakou na Heury Wuterhonse e hoouna. E hoomaopopo pono ia ka inoa o ka mea nona ka puolo e lioonuii i.i alen una a mojikaka lea. i ole ai e pohihilii I:a oiea nona ia waiwui ma ka aiim lej!era. JS3T Aia iiia Mahukuna kekahi moku papa- oo Wuihi nri, e laola la, o Jenny Pitts koua inoa.