Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 7, 18 February 1882 — HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI! Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU A O KA OLALI HOI O NA POAIANU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROSELANI!

Ka Hiwahiwa o ke Koa! ME KA NANI LUA OLE O AINAHAU A O KA OLALI HOI O NA POAIANU.

[Unuhiia o kn Peni nianawalea a ]\liu)iacl llahule, no kii lliwaliiwa u ka Laliui.]

MAIIELE 11. llki.U 29. {5fH) II AE LA laua nei i lnnn, a nana aku lu laua i na kuahiwi kiokie o Far ; ini, e lialii mai ana ka ohu, i ko lakou miui piko. A i ka mao ana ae o ka ohu, ike pono ia aku la na mauna nani, a me na awawa uliuli o Farani e waiho kahela mai ana. I ku hiki pono ana ae i ka hora 12 o ke awnkea, hooiho akn la na aumoku ma ka nuku o ke awu. I ka ike ana mai o ke kulanakauhale i keia mau anmokn, na hoopniwa ko lakou nninao, kau koke iho la na noonoo ano e, a me ka makau malnna o kela a nle keia mea, me ka muuao he mau moku kaua keia, 010 walu ae la na leo e hooho ana, eia ka enemi e, auwe ka pilikia I a pela aku, A kokoke loa aku la na aumokn iloko ponoi o ke awa, ike ponoia mai la ka inoku anianī, hoolio liou mai la na kanaka i ka mahiilo ana no keia moku aniani, oiai a kahi noa ikeia keia mokn ano e, ia Kinikula wale no ke koa, a mo Koselani hoi ka oluli o na Poaianu. Puhi aku la o Kinikula i kana ole dala, ia wa koke no, huai ae la na aoao o na aunioku i na pukuniahi, nakolokolo aku ko lakou mau leo halulu oia na paia o ke kulanakauhale o Farani, pouli pu ae lakeawa i ka uwahi holohia ae la na balnna ea i ka lewa, o na ahi kao lele ano like ole hoi, ko halaoa la i na ao kaalelewa, kuakea ae la ka inoana, i ua kilihune wai o na poka hihio e pakika la i ka ilikai. I ka nana mai a na kamaaina o ka aina i keia mau hiohiona ano e, a me ka nui launaole o na aumoku e hoolulu aku nei i ke awa, ua pīlikia a pilihua loa na noonoo o na poo aupuui, a me ka lehulehu. Hele aku la keia mau uianao pilihua a piliaiku a lohe ka Moi e noho ana ma ka nohoalii, ia wa, hoouna moi i ka iloi i kona mau aialo alii, oia hoi na keiki Aii» opiopio o ka papa me ka aahu ana ia laua iho uia na aahu o ko lakou mau kulana, me ka olelo mai, ke hoouna aku nei au ia olua, e holo pololei olua a ma ka moku o ka mea nona ka hae nui e kau ana, a e ninan aku no wai keia mau aumoku, mai h.ea mai ko lakpu aupuni i holo mai ai, a heaha la ke kumu o ko lakou kipa ana mai ma keia wahi, e hana i ka lakou mau hana ano e, ku i ka hooweliweli ? A pau ke kauoh* a ka Moi, iho aku la na keiki alii, moluna o ke kaa alii, a hiln laua ma ka uapo, kau aku Ia laua maluna o ka waapa alii, a holo aku la no ka uioku aniani. Ia laua i hookokoke aku ai ma ka aoaa akau o ka nioku aniani, kahea koke mai la ka Adimarala e ku ana i ka wati ia manawa, Owai ka mea nona kela waapa, a heaha ke kuleana o ka holo ana mai iiei ? Ma na Rula o na Aumoku o na Adimarala a me na Alii kiekieoko'u aupuni 3 aole loa i aeia na wnsjj« s ae e pili ma ka aoao akau o o keia moku, a ma ka mana o ke kauoha ia'u ke kauoha aku nei au i kela waapa e hoihoi ae ma ka aoao hema ka aoao kupono, no ka lohe ana i ka manao a me ko olua hiki ana mai. I ka i Johe aaa o na keiki alii no koia mau olelo, ua hoopihaia ko laua mau aakoko e ka hilahila, aohe hoi e hihi, he huakai ka laua malalo o ke kauoha a ka Moi, hoohuli" ia ae la ka ihu o ko laim waapa, a holo aku la no ka hoopili uiai ma ka aoao o ka moku i kauohaia mai. A kokoke aku la laua nei e hoopili i ko laua nei waapa ma ki aoao hema o ka moku aniani, kaliea māi la ka Adimarala ku wati ma ka aoao hema o ka moku. Nowai ke la waapa i hoouna mai nei, a heaha ko olua manao ī hiki mai nei ma anei ? Pane mai la na keiki alii o ī , arani. No ka Moi Wiliama o Farani nei keia waapa, tia hoouua ia mai nei njana maialo o kana kauohn, e

niiuui aku. Nowui kein inuu aiuuoUu, a nio ka mea nona keiu liao alii gnla ,e ! Uau nei uihlunn o keiu mok», a mui liea mai keia mau aumoku, a henha lioi ka hana o ka hiki aua mai nei i ke aupuni o Ftuuoi nei ? Kiei ac la o Kinikula ina l;a paleluii o ka mokuaniani, ike ae la oia i ka wanpa ona keiki nlii e pili una ma ka aoao o ka iiiokn, j)ii wikiwiki ae la oia iliina, ninuuakula i ka Adimurala e ku ana ma ka wuti. Nowni keia waapa, liealia kaua liaua nnuniei ? Pime mai la ka Adinmralti e lik i mo na mea i hoike niua ia ae nei. Pane nku la o Kiuiknla, e hai aku oe ia laua, aolie luuia a keia mau mokn i hiki mai nei, i houhnnohano wulē nmi nei no i ka huak#i kaahule a ka liiwahiwa Koselani, no keia uM|iiini a mni ko auimni mai o Enelani. No Kinikula keia niau auniokn, o ka mea nona ka line Alii gula o kau nei, no kuu miliiiiili no ia no Kosclaiii. K ninau aku no hoi oe ia laua, lioalia ko laiia iniiu kulana, a tua ka laua oihana nia ko alo ulii. A pau ka Kiuikula nniu olelo i ka Ad'unarala, hnli koke aku la ka Adimarala a ninau aku la i mv mea u Kinikula i aoao akn ai iaia. l 5 «no nnii la na keiki ulii, lia mmi ai , alo muua no ko nlo Alii. i heluiii m» kn p«pH elua o na keiki nlii o F,.r<iui. Paūe uku lu o ifinikuln, in» pela e kali olua pelu a pii hon mai mi, huli ae la oia a iho awiwi aku la ilulo, a ran ko- , tia keoua kukni, knknu iho la oiu i l»eUuhi palupala a lioounn >.ku ln ia. Pii ho U oi'i iluna » hanwi nkn 1« i ka lut i 1 iif< keiki »1 ii, nie ke knuohn pu uku in hiiia e hoi olun a liauwi aku i keiu pnl-i--pala in Kiniknliipu, e hoike pu aku hoi , olua i ka Moi "Wilinuan, o uu keiki ulū o ka pnpa akahi kui ae ia e pii imvi ma ka papnhele o keia moku, noho moi, «ohe moa e ne e pii mai iiun>i nei, oi>\ k« uluu e hhi uku, A pau na olelo a Kiuikulu, huli hoi aku la ua keiki ulii me kn naau kuumalia a me kn piha i ku hiluhil.i, oioi, aolo laua i lmokip.i i,i aku ma ko muo lie m«« pua alii, a nole hoi i ae ia mai 1 laua e hehi aku ko l iua uniu k-ipuui uia ka papahele o ua moku uani kuui-ihao , la. Iliki aku la ua keiki nlii ilele imua 0 ka Moi WiliHmu, a hai nku la i mi inea a pao u laua i ike ai, e liko me na 1 mea i lioike ia mamua ue nei, a lioike : pu aku la no hoi laua i ku leta a Kmi- , kalapu, ia wa kauoha koke uo ld ka moi 1 kona mau koa kiai e kii koke uku ia i Kiuisalapu e uele mai e nana i keia le- , ta, holo uwiwi aku lu nn koa ki»i, a Le manuwa ule hiki inui un,i o Kinikulnpu. WeLie ae ia oia i ka palapula a uaua iho oiu i na olelo a pau, a inalalo loa o ka palapoda ike iho la ia i ka iuua o Kinikui,. kona kaikoeke, hoike »>ku lu oiu i ka Aloi i nu olelo u puu o ka let >. Ninau «ku In-ka Moi, imwai mai kau p>»lupula ? Hai aku la ktia na KiuikuL koua kuikoeke, ke alii hoi o Aiiiuhau, i kauoha mai iuia e holo i kai, oia uo hoi ke.koa kaulaua a kakou e lohe uku nei. ua olelo mai nei aole ia e lele niai aua iuka nei, ke ole au e kii aku, ua hai pu mai uei no hoi, i boihoi pu mai nei uo ia nei i ke keiki alii Rosel.ini ianei e hoonaauao ia ai ina na me»i ike hohouu. Paue mui ka moi, iua hoi ha pela, e holo koke oe i kai, a e hoouna pu aku hu i kwa alii, u me na puali kou hoohai/ohano aku i kona lele ana mai, Paneaku la o Kinik.lupu, aole e hiki no ka meu, uu hai pu mai nei uo ma keia let«, aole 9 lioouna akn i kua nona a aole i uiuu pualikou, aole no i mau m'ea hoohauohano ea e, oiui, ua luwa uo i» i ku hanohano uui. Aliuo aka iho la ka Moi a puaua ae la, mulia ka i k»u ai ina rula naaupo lo.i no koūa moku, he tnaa ole no ku i na rula uui o ka lauua aupu- □ i naau loa aui.—na kama.'iiua ka hea raua aku ke kipa ia mai e ka inalihini. Ninau hou i.kulaaoi, ika ho r ,t ehia oukou e lele m »i ai 1 Ikaht ra 3 paha o ka ouina o ka la apopo, wuhi a Kinikalapu, hoi aku. la o Kiuikalapu a hoike aku la ina mea h pa U i a MeHuna k»n. wahine, a kaikuahine hoi oKinikulu ine pu aku no kona holo i k»i. Kahiho iho la 0 Kinikalapu i k-i aahn alii o kona kulann ma ke »no be keiki alii no ka papa akuhi, o hee aūa na pilali inui ka mahiule o ke poo h i ka puu o ke kuma», e nlohi ana no hoi ke gn!a a me ka momi ma'o a maanni o kona mau poohiwi, o kona mau ukuii mai boi aa <iele no hoi lana, a ku ka liki a ka lu i Maua