Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 17, 29 April 1882 — He Nanea Kamahao Lua Ole! NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua. KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole!

NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua.

KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA

HUKK 4 MOKUNA X, MOKUNA XI. Ka ipo a mo k;v ipo—Nauuaua i ko aloha—llalawai o Huliua 1110 kona honhauau oīa 0 Baliua. ke ka\uuaHa n\ū lauua ole i naua aku ai na onohi maka 0 Balina maluua 0 ua kiuo uiake a i-lua. A 110 kona lauluu loa i ke kaumaha na hoao iho la ia e liaalele koke ia wahi kahi hoi ana i linnai ai he olua mau kino ola opiopio iloko 0 ka niake. Nolaila, kau ae la ia maluna 0 kona lio a holo aku iloko 0 ka ululaau, a iaia e holo una ike aku U\ 'm i kona hoahanau 0 Balaua. I ko laua halawui pu aua, ua huhui ae la laua uie ke aloha, a na keia halawai aua i hoomama iki ne i ko Balina unau. Alaila pune mai la 0 Bnlnna, " Aole o'u manao 0 halawai ana au me oe ma keia wahi huakai hele a'u, Ko hauoli aei au do ko hookiiiiia una mailoko mai 0 ka hale p. ..hau i hoopaa pio ia ai oe. Ualohee 110 nae au 1 kou hookuu ia ana oiai an 0 nolio aua ma ka hale kakela 0 na Pohaku Eha, a )ia ia īnea hookalii no hoi i hai mai ia'u, ua iko oia ia oe qki ke aloalii 0 ka Moi Ata, a nolailu, manaolana wale ae la no au e hele mai ma keia aina, a nmlia lioi e loua 110 ia'u ka ulia poruaikai 0 ka hakwai una mo oe, be oiaio nae eia io kauu ke hui nei,"

Hahai aku la hoi 0 Baliua iaia i na meu a puu e pili aua i ka nmke aua 0 ka wahine 0 ka Lokowui iaia, u uie ko ke Alii Ata inainu ana iaia, " A nolaila," wahi aoa i hoomau aku ai i leana kamailio aua, i hoouna mai ai ia i kekahi Nuita mahope o'u, e kau mai i ku make maluna o'n, aka, ua uiake naeiaia'u —aka ! E kuu Balana 1 Ma keia wahi e ae mai oe ia'u 0 hoomaha iki—-E 1 Balana 1 I -ka uiake ana 0 kela Naita, ua make aku la mahope ona ho Ipde opio, a na k» roake ana o kelu lede i hookaumaha mai i ko'u naau. " Pela io r>c'' wahi a Baluna, aku, he niea pono nae ia oe ke hooleo ī na mea a pau a ko ke Akua makemake i hoouai mai ai iiiauuia ou ma kau huakai. Ho oiaio ia i pane aku ui 0 Buliūa, ua kauiuaha loa au no ka inaiua ana 0 Ata ke Alii ia'a ktiu Haku hoi, a 0 ka mea a'u e puana ae ai, ka lua ole 0 ka ikaika a me ka wiwo ole e noho nei inaluna 0 keia ili honua, a 0 kona maliu hou ana mai malnna o'u oia ka'u e hoao ana e loaa hou. O ka hana a'u i uuuiao ai o loaa hou mai kona maliu ana maluna o'u, oia no ko'u hele ana i ku halo Kakela 0 Terabihv kalii a ka Moi Beuilona 0 hoao ana e lawe pio, a 0 ka mea hoi i au e pau aku i kuu Moi, kuu Alii, a e hoao 110 uu e hopu piu ī ua Moi Beuitoua a iua (3 paa pio aua ia ia'u, alaila, 0 latfe aku 110 au iaia imua 0 ka Moi Ata, a pela auanei e loaa hou mai ai na maliu oluolu ana mai iaia mai, nolailn, he mea pono ia liaua ke hele akuilaila. Ae i paue mai ai o Balnnn, akaniamuu ao o ko kuua liele aml aku he mea pouo ia'u ko iko i ko kino make o ka Naita au

i l' ll ' "i»i 1"' , 1 in'u, a \>cla pu hoi tno ke kino maki' o ka ledo. hoohnli hou ao la 0 Balina i kona lio i hopo a hek> inai la laua a i olua a hiki i kahi 0 wuiho ana na kiuo uiako 0 ka Kaita iuo ka lcdo. Ku ilio la 0 Halana malaila, a hanle j iho la koua in iii waimaku, me ka jwno ana no o konu leo ho tnrui lalani niek', | "K ko aloha onipiw i Nuni kou pili paa ana, | Ua ikea ia nioa Muwaeun 0 na ipo, 110 pouli a he naauaua, Xa hopeim 0 kou ola ana." A i ka puu aua ae 0 keia kauaenae uua a Balana, ua buli ae la 0 Balina a p'nea ku la iain. E hnalelepaha kaua i kuia wahi, u 0 u haele uku kaua ma ka kaua iuiukai i ka hale kakela 0 Tarabila. Ae—wahi a Balana, e u haele kaua, a i ko leuun hiki ana i ua hale kakela la, e hana no kaim i na hana a pau 0 pnu pio ui kela Naita hona ka iuoa au i lohe wale ui 0 Beuitona ka Weli, a e kokua 110 hoi liaua ia iho 0 like mo ka hana a im hoaluuiau mai kn puhuka heokahi mai, MOKUNAXII. lliihu ko kaiiaku a-a in Enlina no lm uniko aim o ku Naika Lanakeoia Loaa na kino make ehm i ka Aloi Mareko, a nana i kukulu i kia hoomaona no laua. Ia Balina nia u kauiailio ana a hoeu ae la i ko laua mau lio no ka haalele ilio ia walii, aia lioea mai ana ho wahi kauaka a-a uiai ke kulanakauhale mai 0 Kataerota, a loaa niai la iaia na kino make elua, a i koua ike ana iho ua haikea koke ae la kona helehelena, lalau ae [la boi kona inau lima i koua lauoho, a helelei iho la koea mau waimaka.

A liuliu, lmli ae la ia a ninau aku 1 ia Bulina ma, " Ea, owai o olua ka mea naua i hana iho nei i keia hana mainoino loa?"

JS T o keaha la oe i uiuau m3i ai ia tnea? i panai aku ai 0 Ealina he ninali.

No ka mea. he makeniake loa au e ike i ka uiea nona na lima koko a me | ka puuwai holoholona, naua i hana i keia haua manaonao lua ole, wahi a ua wahi : kanka a-a nei i pane aku ai, : Nau 110 i pepehi i keia Naita oiai au e pale aua no ko'u ola iho, oiai ua uhai mai nei ia iu'u me ka manao a make au iaia, a nolaila, ia'u i paio pu iho nei tne ia, ua liooholo maua a i elua o ka make 0 kahi 0 maua ka hojpena o ka haka ana, a he mea oiaio nae ua kaa ka pomaikai 0 ke kaua aua ma ko'u aoao, a ua make ia ia'u, a 0 keia lede hoi ua pepehi no oia iaia iho 110 kona aloha iaia. a 0 kona make ana ka mea nana i liookaumaha loa tuai i ko'u naau, a noua ka'u i hoohiki iho ai o hoohaliu no au i ko'u man kokua ana a pau no na wuhine i ko lakou wa e komohia ai iloko 0 ka pilikia a me ka poinO. Auwe ! Wahi ake kanaka a-a, ma keia hana ana iho nei au, ua imi oe i niea nou e poino ai, oiai 0 keia Naitn oia , no kekahi 0 na Naita opio e a'e aku aua ma ke anuii o ke kuulana a e hoomanao iho <10 i leau mau olelo, e uhai a loloa i& uuanei ao eka hoahanau 0 keia Naiti, au i limakakauha iho neia, aole lioi e hiki ia oe ke paleele maī kona linia aku ina e holo uua oe a pee ma ke kekahi kihi 0 ka honua nei. No ia mea au e hai mai la, wahi a Balina i paueaku ui, aole o'u hopohopo a hooweli mai paha i ko'u naau, aka, hookahi wale no a'u niea kaumaha loa oia no ka loaa ole ana he oluoluia nou iloko oka puuvi f ai 0 kuu Moi, a o kau Haku Alii lioi, uo ka make ana iho nei 0 keia Naita. 1« laua ao hoi e kamailio ana hoea mai ana ka Moi 0 Konawola, 0 kona inoa 0 ka Moi Mareko, a i koua ike ana 1 na kiuo mako elua a maopopo iho iaia ke kumu 0 ko laua make ana, ua kaumaha iho la kona uuau a hoomnuao iho Ia hoi i ka paa pono 0 ke aloha mawaena 0 luua, a pane ae la ia : " Aole loa au e haalele iho i keia wahi a i hiki ko'u Imaa auu ma keia wahi i heno keia mau leino a i eluu u luikulu hoi i kia hoomanao uo laua. Ama ia wahi i hooinoana iho ai ua Moi Mareko la me kona mau kanaka a hole hiili uo la ia mu o«- maanei 0 ka

uiiiu 110 kuhi 0 loaa ;iku ui i;\ia 0 kekuhi kia hoomanao, A ma kekahi luilopulo loaaaku la iaia ,Sie ki;\ lioomunao niaikai, noluila l\oi mai h\ ii\ s\ kauolia aku 1a i kona niau kanaka e kami i tm kino mako. A i ka n:\lo ana ua knkulu ia iho la mv kia la nialuna jiouo ilio 0 ka lie, i\ ua piilapala iaao la lioi na hua pi\la|>:ila(> like ini! keia : "Ko īiioo nei maanei 0 Lauokora Ko kuiki u l;a Moī 0 li'elaui, Ma kona nonoi aun, no, I inalio ;ii oia ia Balina; Eia im hoi ina kona aoao, Kima ī aloha kahi i moe -ii O Kolomhe ka Ui kona inoa, A ua mako ia ma ka oi 0 ka pakikaua a kona alohn, Ho olu 1 0 lam kīno, Aka, ho liookalii 110 0 laua puuwui," MOKUSA XIII.

K Olelo wanana a Jlerelina 110 ka uhau aiia 0 Baliua i kekahi hauna \»alii, e kupaia uk ka lianiia pahi o ka «haeha u nie ka walohia. Ia Balina nia i haoniakuukau ai 0 haalolo iho i ko kuhuu manaonao, hoea mai ana kekahi wahi kanaka nona na hiohiouu i uno maliliini ia laua a me na mea e ao malaila. ,1 ua wahi katiak;'. nei i nana iho ai maluna o ka he kupapau, a ike ae la hoi ia ina huaolelo i palapalaia ma ke kia ho6manao hnli koko ae la ia, a panfi aku ]a i keia mau huaolelo, a 0 ua mau huaolelo la he olelo wauana no ia, a penei: " Nolaila, ia oe e Ealiua, Oiai ua mako keiu leele ia oe, A/aila, e uhau uku auanei oe, I kekahi hauna puhi weliweli, I hahauia e kekahi kanaka, Koe walo no ka hauna eehia a ka liaku; A 0 kela hauna weliweli auanei au, E kamo 0 ia aku no ia maluua— O kekahi Naiua e ola nei i keia wa, A ma ia hauna pahi au e ke Koko, He okolu niau aupuni e poino aua, Ailokoo na makahiki umikuniamalua; £ kaawili ai lakou iloko 0 ka ekaeha, A 0 ka palapu hoi e lo'aana i ka Naita, Aolo uo ia e ola ana iloko 0 na makahiki he umi," Alaila ; huli ue )u ua kauaka malihini nei a hele aku la, ia wa nae poha aku la ka leo o Baliaa : " lua he oiaio kau e olelo inui ma ke ano he wanana. alaila, e hooko io aua 110 au ia mea, ī ole oe e kapaia mai he makaula wahahee." Aka ua nalowale koke aku Lv nae ua wahi kanaka la iloko 0 ka ululaau. Ia manawa haawi uku la 0 Baliua ma i ko laua aloha hop.e loa i ka Moi Mareko. aka, mamua nae 0 ko laua hele ana aku, ua ninau aku la ua Moi la ia Balina i koua inoa. Ia wa Lioi i paae mai ai 0 B»laua; "E ke alii, ke ik'e ae la no oe ho elna ana pahikaua e paa nei, nolaila, ho mea pono ke kapaae oe iaia, O ka Naita o na pahikaua elua." Ae aku la ka Moi ia inoa' a liookuu akula ia i na hoahanau muta, ;v hoohuli ae Ia ia i kana huukai 110 ke kulanakauliale 0 Kamelotu kahi 0 halawai aku ai ia moi Ata; a 0 11 a Kaita hoi ua kamoe aku ka laua huakai ma ke alahele e hiki aku ai i kahi 0 ka nioi Benitona, A ia laua e u holo ana iloko o ka ululaau, halawai aku la laua me ke kauaka nann u» olelo a laua i manao ai he Olelo Wauana, a ninau nuai la ua wahikanaka la ia lauu: "Ihen olua e u holo uei?" Paue aku la hoi laua nei, "Aohe waiwai 110 ka hai aku ia oe i ka maua wahi e holo nei; a 0 ka mea waiwui loa ia maua, oia kou hai ana mai ia inaua i kou inoa?" "No koia mauawa, aole au e hai aku ana ia olua i ko'll inoa," wahi a ua wahi kuuaka nei i pane aku ai laua. "He nanaina inoino keia 110 kahi kaiiaka ke hai ole mai ia i kona inoa," wahi a l)alina. "No.ia mea, ua pololei paha ka olua olelo ana, aka } 0 ka mea hiki ia'u ke hai aku me ke kanalua ole, ke holo iiei olua i kahi 0 ko alii B<;nitona, aka, aole nae e loaa ia olua he poinaikai ke ole au 0 haliai aku io, olua i kekuhi mau mea," Wfthi i\ ua wahi lennakn nei.

Auwe! wahi a Hnlina, o oe no ka o Miielina, Nolailn, e alnkui ia no nmim o kau tnau olelo-ao. "E lu'lo nini olua" wahi a Jtoreliiia, ua loaa ia olna ha hanohano kiekie o ka oilmna Naila, a uolaila, he niea pouo ia olua kt>, hana i ua hatm o, hoohanhan 010 ia a\ ia hunohauo. No ia nioa wahi a Balina mai hopoliopo oe, e hana no maua i na hana ku i ka hanohano o ka oihana a maua e haalleo nei. Aoh ijmi.