Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 22, 3 June 1882 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua. KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO KA MOI ATA O ENELANI. a me kona mau Naita Hopo ole he Umikumamalua.

KE ALII NAITA PUUWAI AHI O ALEBIONA

BŪKK 4 MOKUNA XIV Ka ok'loao u Merelina ia Balinu mu—l koa ko lnua ahikauuiia—Ulupaiu nu Na)t(i 0 ku Moi Benitona~ Luwo i io ia nu Aloi la 0 Bulina ma iuiua o ka Moi Ata. iNA makamaka maikai o koia nanoa ua haalelo aku kakou i ke alii Banitona he pio na ko alii Ata, mamuli 0 ka eleu a me ka wiwo ole o na hoahanau a ua haalele pu aku hoi kakou 0 leamakaiuailiopu ana ke K.ilo Merelina mo ka moi, a ma keia wahi e hoopau loa ai kakou i ke koena o na kike olelo ana niawaena o laua: " Auwo " wahi ake Alii Ata i hooho ao ai, he mea ekaeha loa keia i ko'u naau, oiai, ua iini loa au e ike ia ia, a ke ike nei au ua liana hewa loa aku. aa no ka kaua nui a hanohano ann i hana mai ai nou." " Ae " wahi a Mei'elina, " aka ho wahi niea uuku walo no keia, oiai e oi aku nna ka moa ana 0 hana mai ai nou, i keia mna aku mamua 0 keia iho la. Aka, e ae mai kou hanohauo 0 ninau akn au ia Q£. Pehea la ua makaukau anei 00 no ko kaua i ka la apopo, no ka mea, ake kakaliiaka oka 4 la apopo 0 kele mai ana ka Moi Nero, oia koi ko kaikuaana 0 ka Moi Banitono, a kaua mai ia oe, a nolaila au i ninau aku nei ia oe, ua makaukau anei oe? A i keia wa e liaalale ana au ia oe a e helo aku ana no au ma ka'u huakai." 0 keia ae la ke koena o na kamakamailio ana a ke Alii Ata mo kana Kilo noeau, a rna ka mokuna kou aku o ka kakou nanea e ike ai kakou i ka kooili kaua nui mawaena oka kakou koa a rao ka Moi Nero. MOKUNA XV. Liuliu ke Alii At& no ke kaua —Ka •wae ia ana o na Naita ho Umikumamalua —Kaua mo ke Alii Nero —Peloia ka Moi Lota 0 Meielina —Make na Alii he U īnikumamalua —Lanakila ke Alii Ata, 1 ko ke Alii Ata lohe ana niai ka waka mai o kana makaula & koouka aku ana ia- ke kaua nui a hahana me ka Moi Nero ua apoapo koke ao la koila oili no ka wa pokole, a ua lilo iho la ia i mea nni na kona naau e pioloke oi. laia koi e kulolia ana ia manawa, aia hoi komo mai anakekahi Naita aoo, a oia no hoi kekaki 0 na kukikukipuuone naauao ma ke kaua, a ke kaiea ia nana i lele a iamo. I kela wa i pae aku ai ka ninau a ua Naita aoo la: " E kuu Alii! E kuu Haku hoi,! Pehea la i koo-luuluu ia ai kou ukane, a hoike mai la hoi ke kaumaha ma kou niau maka? E kuu Alii el E maliu mai i ka l&o o kau kauwa. Heaha ka luuluu 0 ka naau ? " " la wa huli mai la ke Alii a nana mai ia iaia, a pane mai la hoi ia me kona leo i keīe mau ia me ka waipahe. " E kuuAle-Eama i aloka ia, ka meai hanauia ma ke kukulu liikina i mea 0 pono ai na ' lii oko kukūlu komoliann, he oiaio he aniani ka makao kekanaka. Uakaumaha io ia no kuu naau, a ua eka koi mo ka wolenia, 0 like me kau i ike mai la. Auhea oe' 0 AIo-Bama, aole e hiki ia'u ke huna i kekaki mea mai kou mau kiionohi mai, oiaihe oi

»'<u nuiUmao o knu muu kulūkuhi »m n\!>muu o k» hnna mui i ka ohn o ka naau. Ano o hooloho wai. Apopo 0 hoouka nku ai kakou ho kaun i ko Alii 3S"oro, a oia ka ko kakou makaula 1 ninau iho i\ci ia'u ina uu niaknukau kakou uo ko kaua kuo aku, Oia la i loho 00. A nolaila o ninau nku nua au in ot\ lloaha kau alakni no koia V" "E ko Alii o ola man loa oe!" "Wahi a Alo - Uaina i pane aku ai. "Na ke Akun no i hoolilo mai io 00 i Moi a nnnn 110 auauoi 0 nlakai ia 00 i ka lauakilo. Aka uolo i liewa i na p«x>hina ko hookun nku i na olelo 0 makemnkeia ana, a i 010 ia 0 im kuhikulii paha a mo na nlakai 0 iko ia ai ka pono. Nolaila, eia ka'u olelo ia 00 oko Alii, E wne 00 nou iho i Umikumamalua mau Koila ukali nou, a o lakou aunnei kou mau kanake ponoi nana e kiai i kou kino, a i mea hoi e iko ia ai keia mau Is T aita maiwaona mai 0 kou mautaußani Naita, oia ka hoailona 0 ike ia ai kou ilihia oko Alii. 0 ka Naihi 0 iiuki ana i keia pahikaua a homo mai kona icrhi ae, alaila, e heluia oia kekahi 0 ua Umikumamulua, a pela aku a lawa ka helima. Ahe moa akaka, ke lawa a piha keia heluna, aole loa liou e hemo koia pahikaua mai kona wahi aku ina he mau haneii tauBaui ko lioao ana e huki iaia mai lionawahi i paa ai. A 0 koia ka'u kuhikulii e-ke Alii." E liko me ko nlakai a ka Naita AleBama pola no ka Moi Ata i hooko aku ai. la sokona no ua haawi aku la oia 1 ke kauoha i kona mau alii e hoakoakoa mai lakou apau iloko o ka ruini poikau o ka hale kakela no ka hnki ana i ka pahikaua ka hoailona hoi e ike ia ai ka mea 6 komo ana iloko' o ka heluna Umikiimamalua e lilo ana i poe kiai ola no ke AliL A mamua ae hoi o ka hoomaka ana o na naea apau 0 huki i na pahikaua la, ua kauohaia ka Epikopo [Bishop] o ke kulanakauliale e hele mai e nonoi ae i ke Akim Maua loaeiho mai kona mana maluna 0 ka pahikaua, a e nohoalii ia mana 110 kela a me keia eekona a na lima o kanaka e hoao ana e huki, a e hookuu ae hoi i ka wa a na lima o ko kanaka nona ka oluoluia e lilo iloko o ka poai o na Umikumamalua, E like mo keia mau a'oa'o ana, pela no ka Epikopo i hookuu aku ai i kana ma\i uwalo ana i ka raana lani ihiihi e iho mai a nohoalii iho maluna 0 ka pahikaua e lilo ana i hoailona no na mea kino kanaka he Umikvunaraalua. Mahope iho 0 na heahea ana a kn Epikopo, ua leahea ia aku la na 'lii o ko Ata aloalii e hele mai lakou a e hoe--0 e hxiki i ka pahikaua. Ua hele mai la lakou a hoao nui iho la, a īnaiwaena mai 0 eha hanei'i 0 lako u ua loaa elua, a i ko lakou pau ana ae, ua kahea ia na luna o na papa Naita, a maiwaena ae 0 akahi tausani o lakou ua loaa elua, a kaliea mai la na Nnita e ae a ua loaa maiwaena mai oia poe he ekolu, a maiwaena uiai hoi o no Maaina 0 na panalaau he eha a maiwaena mai 0 na lutanela kiaaina he liookahi a i keia wa i piha ai ka heluna 0 na 1 Naita i īuanaoia ai 0 lakou na koa kiai j ola o ke Alii ka Moi Ata, a ma keia mua'kvi kakou e ike ai i ko lakou mau iuoa a mo ka lakou mau hana. Maanei lie mea pono i ka mea kakau ke hai ae, ua like ole ka munao 0 ka poe nana i kakau i keia moolelo ma kahi 111 au buke moolelo ua oleloia lie akahi hanei'i a me kanalima ka nui 0 na Naita kiai kino 0 Ata, a ma kekahi i mau buke hoi he iwakalua kumamawa-' lu, a ma keia buke a unuhiia nei no ka pomaikai o 110 tausani makamaka 0 ko " Hawnii Pao Aina" he Umikumamalua. Aole 110 lioi i like ua mau buke moōlelo la, ma na mea © pili ana i ke ano 0 ko lakou hailonaia aua a lilo io lakon he inaunaita kioi kino 110 ke Alii Ata; aka e hookuu aku ana nae ka mea e kakau nei i keia moolelo i na mea apau 1 lioike ia mai ma kana buke, me ka nana ole ina paewa a mo na like ole ma kekahi mau buke e ae. ī ka loaa ana aa 0 ua mau Naitft la ho Umikiunamalua ua poni ia aku la lakou e ka Bikopa, a ua hoolaa pakaki ia aku la lakou imua o ke Akuo, e hana no lakou ine ka wiwo ole a me ke koa oiai lakou e ku ana ma ko ke Alii Ata aoao uo ka-paio ana aku i na enemi.

A pau nn honlolmlolia ana a uaßihopa la ua hooniaka koko aku la ka moi Atn 0 hoouohonolio i koua mau koa e liko mo knim i nianao ai ho pono, a oini ia 0 hoonohonoho ana hooa mai la ho <*lelo 0 liai mai ana 0 hiki mai nna ka Moi Xoro mo kona pualikaua nui a lelo kaua mni moluna o kn Ilalo Kakola 0 Tovahailfi. Aia hoi he umi bataliona a ua oi aku hoi lakou mannia o ko Ata mau koa apau, aia hoi me ia na kanaka kaua ikaika loa. Hai pu mai la no hoi ua olelo la 0 ka Moi Lota kekahi 0 ka makupuni 0 Okane i ae e hui pu me ka Moi Nero no ke kaua mai i ke Alii Ata, No keia mou lono i hoea mai i mua o Ata na mii loa iho la kona kaumaha oiai ua iko iho la ia aole wahi e hiki ai iaiake aui ae muiloko inai 0 keia mau poino e hiki mai ana mahma ona a me kona pualikaua uuku. Nolailn, ua liuli ae la oia a kukakuka pu mo kona mau Alihikaua, no ko lako u hele ana aku me ko lakou huina uuku loa imua o kela inau puali kaua nui 0 hele mai ana e kaua ia lakou. Aka ua pano like mai la kona mau Alihiknua 0 holo nku 110 lnkou imua me ka wiwo 010 a 0 kaua aku no ina no ka hoauhee ia mai a no ka lanakila paha. Mo keia mau manaolana ulumahiehi--0 0 na Alihikaua, ua ae akulano o Ata, a ua hai aku la oia i ka olelo kukala kaua iaiua 0 kona mau koa apau, a e paa hoi ko lakon mau uma-ama i ke alii oka wiwo ole a e paio lakou me ke kanalua ole no ka nani o ko lakou aupuni, ke ola 0 ko lakou aina, a me ka inaluliia 0 kolakou ohana a me ka lahui. Aole i pxit.