Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 33, 19 August 1882 — HE MOOLELO KAAO NO KA LIO LELE KUPANAHALOA A ME KE KEIKI ALII WIWO OLE O KA LEWA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA LIO LELE KUPANAHALOA

A ME KE KEIKI ALII WIWO OLE O KA LEWA

Uelu 1 H E intm makahiki loilii i liala ne nei, 9 noho ana kekahi Moi a mo kekahi j Alii nui a kiekie ma ka okana nina o Pere3ia. Ua haunuia mai mailoko mni 0 kona puhaka alii, he ekolu mau kaikamahiue Alii uani opiopio; i hoohalike ia ko lakou mau hiohionn, a me ka uoheuohea 0 ko lakou m?iu heleheleun nani, mo ke kalao o kn mahiua piha i na po 0 Kaaona, ka hele a nam oluna 0 lulo, he ui hoi o mua, a lio ui o hopo, aohe kamawae aim a kamakomake lioohie; a me hookahi keikikane, nona na papajina i oi pakela aku i ka nani a me ke kupaoa o na pun ma kekahi 0 na kihapai nani o r.a alo'lii_o ka Houua uei. E malama mau oin keia Mo'i kiekie a hanohaiio i na la ehn i kela a me keia makahiki, oia hoi ka la mua o ka makahiki, a me ka la mua o ka hapa hope o ka makahiki. Ma keia mau la oia i kuahaua aku ai a puni kona aupuni, e waiho i na hana, e kapae i na hana pilikino a pau, a e malamaia na kulaia olioli, na lealea hoolaua manao, a me na ahaaiua nui. E wehe ana no hoi oia i na puka 0 koua Halealii, a me na wahi kapu o kona Kalauuu, a e haawi ana i kekalii papaaiua nkea no ka lehulehu, me ke kono aku i kona inau makaainana e noho pu me ia ma ia papaaina; maī na'lii kiekie 0 koua aupnni, a hiki aku i kon-i mau inakuainanahaahaaloa. He oluolu a aknliai loa keia Moi, a īioia mea, ua pipili paa loa ka naau o kona mau makaaiimua ma na wahi a uau o kona aupuui, a komo loa aku -iloko o ka puuwai o na malihini o na aina e, a me 111 aea hele ma na alanui a kamahele e kipa mai ai, maloko a mawaho aku 0 kona mma Moi ma ko kalaunu. Ma keia mau la nui kulai'i, e bele mau aku ana kona mau makaaiuaua 0 ike iaia, a me ka haawi ana iaia me na hoomaikai, a me na makana he lehulehu okela ame keia ano; e haaawi ana hoi kela ame keia i na makana makamae loa i imi īnua ia i na la loihi mamua ae o ka hiki mai o ua mau la kulaia la, me ka ho-oioi a hookelakeia i na makana oi aku. No keia haawi mau ana o kona man makaainaua iaia me keia mau makana makamae,. ua pipili a mamau loa iloko o ka Moi a me kona ohana alii ka puuwai aloha i ua makaainana me he mea la he mau keiki ponoi la na kona mau puhaka i hanau mai. Ua like loa hoi kona aloha i na mea a pau, mai ke kiekie a ka haahao, mai ka hanohano hoi a ilihune haalele loa. laia e noho ana maluna o kona nohoalii hanohano, me kona lako a me kona ihi hi alii, aia hoi, hiki mai la kekahi o keia mau la kulaia. nui o kona aupuni. E Uke no hoi me kana hana mau, ua haawi ae la oia i kekahi papaaina nui no ka lehulehu, kauoha aku Ia oia i kona mau-Luna Aupuni kiekie, a me kona mau aialo ina kona aloaiii, e waiho i ka lakou mau hana, a e komo pu iloko o ke kulaia olioli. Weheia ae la na ipuka nani 0 kona pa alii, komo ia aku la kona mau wahi kapu e ka lehulehu, a ua noa koua Home noho i na mea a pau; o ka lealea, hauoli, kulaiß, a me ke kauoha a ke alii, oia ka mea i hookoia e kela a me keia mea. I ka lehulehu a me ka Moi e noho ana ma ka Papaaina kulaia me ka hauoli a e wala ana hoi ka poe wala kiaha, 0 kamau ana hoi ka poe kamau, e hoonuu ana no hoi kela a me keia i ka momona o ka Papaaina, ua like ka haawina maluna o kela a me keia mea, alaila, lawe hou mai la uo kona mau makaainana i na makana he lehulphi: o kela a me keia ano, a mawaena oia mau makana he lehulohu i laweia mai he ekolu no mau makana nani loa i laweia mai imua ona; oia hoi ka makana mua, he kii o ka manu Pikake, i hooheehee ia mai loko mai o ke gula maem_ae_loa;_o ka lua, he ohe Keleawe nani, i kinohinohiia me na hoohiehie nani o ke kumukuai kiekie loa; 0 ke kolu, he kii o kekahi lio kupanaha loa, ua hanaia mai loko mai o kekahi mea kumukuai nni, ua kinohinohi ia kona kua me na waihooluu nani, ua hele hoi a lilelile hinuhinu ke anapanapa ks p& iho na kukuna o ka la maluna ona. I ka wa i laweia mai ai keia mau makana i ke Alii ka Moi, tia Loohikilele ia kona Puuwai, a me ka mahalo, ku ae la oia malnna o kona nohoalii, a haawi mai la i na hoomaikai ia lakou, me ka pane ana mai i keia mau hua-jlelo. " E na makamaka maikai, a me na hoa'loha oiaio, he mea hoopahaohao ia'u a me ko'u Kalaunu i keia hora, ka xke ana i ka _ oukou mau makana kuniukuai nui, i haawi manawalea mai nei ia'u i keia la o ke kulaia hauoli a puni ka aina. Ke ike nei au, he mau Mi elua o ke_kahi mau holoholona like ole, a me keia ohe keleawe naiii. Ua maopopo n'o iau, me na lilo nui, a me pa kumukuai kiekie loa oukou i imi ai 1 koia mau makana kamihao, a haawi mai ia'u, ke mahalo aku nei au i ka lokōmaiF&rcrkar 3Tea _ M-na Loa,T kaT haawi ana i ko ouioe mau puniu paka--01 i na 1010 ikaika o uoonoo, a me

ka naauao kiekie i ka imi ana i keia aian mea; ke manao nei hoi au, aole oukou i hana i keia mau makana me ke ] ano ole, a me he mea la no, he hana tio '--i keia mau makana; a oiai no hoi, me 3 knmukuai nui oukou i imi ai a loaa mai, pela no hoi paha i loaa mai ai, he waiwai nui mai a lakou mai, o ko'ii īnakemake wale no i koe, e noi aku ia oukou e hoike mai, Heaha ke ano o keia mau makatia ? Healia hoi ko lakou waivrai ? " I ka pau anaaehoi 9 ka.ke alii haawi nna mai i na huaole'lo hooīnaikai, hooinaka mai la kela a me keia e ku e hai tnai i ke ano oka lakou mau makana pakahi iho. Eia ka hoike a ka mea uana ka manu Pikake Gula. 0 ka hana a me ka waiwai o keia manu Pikake, oia no ka lioike ana mai i kela a me keia hora au e makemake ai, i na paha i ka po,ja i ua paha ike ao, E uhola ao no oia i kona mau 6heu iluna a i laio, i o a ianei me ke kani ana o koua leo aui, Eia hoi ka hoike a ka mea nana ka Ohe Keleawe. O ka hana a me ka waiwai o keia ohe Keleawe, ina oe e waiho aku i keia ohe ma ka puka o ka pa o kou alii kalii au e uoho Moi i:M. alaila o lilo am ia i kokua non, i na \*a a pau a kou inau enemi e kii mai ai e pakaka wale i kou kulanakauhale uei, e kani auanei keia ohe me ka ikaika, a aa ka ikaika o ke kani ana 0 kona leo e kipaku aku i kou mau euemi, a lilo lakou i mea ole. I ka pau ana ae o ka wehewelie ana o na mea nana na makana mua, i ka hana a mo ka waiwai o ka laua mau makana, ia mana;va no hoike mai la ka inea nana ka makana hope loa i ka hana n me ka waiwai 0 kana makana. Ku ae la oia iluna, lalau iho la oia i ka lepo, aluae la i ka lewa, a pane mai la penei : E ke Alii ka Moi eE ola mau loa oe. oka waiwai a me ka hana a keia Lio a'u i lawe inai nei e makana aku ia oe, oia no keia. O na mea a pau e kau ana maluna iho ona, e laweia aku no oia i ka lawa me ka hikiwawe loa; a i na aina a pau ana i makemake ai, epaio ana oia me ka ikaika o na makani lauwili o ke aouli, e holo pololei ana hoi oia nia na wahi a pau i makemakeia e ka mea e kau ana īnaluna iho ono. Ina paha i ka holo puahiohio, ina paka i ka holo pekipeki, ina palia i ke kainapunapu, a iua paha i ka holo hoohie. A pau ao la ka lakou hoike ana i ka hana ame ka waiwai o ka lakou īnau makana, alaila, ku aiai la ke alii ka Moi n haawi papalua mai la i na mahalo ana no lakou. Hoopuka mai la oia i keia mau huaolelo, ua iohe &n i ka oukou mau hoakaka pakahi ana, a nolaila, ua lilo ia he mea maikai i mua o'u, aka, hookahi wale no a'u wahi olelo i koe, ina he maa oluolu e kuhikuhi mai oukou ia'u i ke ano o ka hoohana ana i keia maa ihea, a e hoao aku au i ka oiaio o ka oukou wehewehe, a me na hoakaka ana. (A nvihope aku.)