Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 36, 9 September 1882 — HE MOOLELO KAAO NO KA LIO LELE KUPANAHALOA A ME KE KEIKI ALII WIWO OLE O KA LEWA [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA LIO LELE KUPANAHALOA

A ME KE KEIKI ALII WIWO OLE O KA LEWA

Hr.il 5 Jaia o iialu uim me Kein iihui nuumo auo pihoihoi iloko oii«, k« «o ln oia ihina, a liole polotpiiwni ];i imnn o ko koiki nlii; apo aku 1» oiti uin koun ai, u lioni malihiui iho ln iniu, uoho iiio hi oi;i nui koiia nono iuma o kima īuau kanwn v*uhhu\ ,1 kn iko aiin i> īm wahino knuwa i ka nmlinoi nnn o ko iukou llnkn, mn. ka noho pu ann niu ku uom* v> k« inalihiui, nlnilu, punu mni !;i Inkou i ko aliiwnhino. E ko mukou llnku ; nolo koin o ko koiki alii o Auia, ko knuo hoi n kou niukunkauo i hoopalnu ui in 00 iiunu, no kn mou, aolo i oi uku kn ui a mo ku uohoa o ko ia uoi nuni heloholena niHiiiUH o ka nani o iniu, aka, ho oiaio o ko mnkou nliiwahine lio keiki alii uo keia no kekalii kulana kiekio, i 01 010 aku nae ke kiekie manaiin o kau kaue hoopalau, I kn wa i lohe ai ko keikl alii i keia mau huaolelo, ii iho 10. oia iloko ona, ho ui o ae no ka hoi kekalii maniua o'u, ke kuhi nei nu, owau ln ka ui o uā ui o ka oi o nn nani, eia ka aole. A pau nn huaoleio nini kn wuiui inu o na wniūne kauwa a ke uliiwnhino, kii aku la lakou i ka luna koa kiai o ke aliime ka hoiko aku iaia, no ko keiki alii malihini o noho ana ni» lui Hoao o ko aliiwaliine, oiai uu komo mui oin iloko o ka Hale nlii me ka iko 010 iu, a ua kuo hoi oia i ku maluhia o ko alo Rlii ma kona lioohaunaele aua. Loho ho la ka Limakoa kiai o ka, Hale alii, ku no la oia, mo ka inainu w*ela, kahiko iho la oia iaia me na auhu piha o kona kulamu lawo ao ia oiu i na mnko lie lohulehu maluna o kona iāuo, kaei ae la oia i ko kaoi ili init kona piilialeame ka piha i ka Imhu, aia hoi o kaua pahikaua, aole ia mn kona lima, imi iho la oia aolo nao i loaa, ua lilo o aku knnn pahika\;a i ke keiki alii. Hai pu mai la na wahine iaia, o kmi pahikaua, ua ike pu aku no hoi mnkou aia ma kona lima kalii i paa ni, u mu kn aouo hoi o ke aliiwahine. X mea o lioopakelo ni i koim oia, n me konu laohia alii, ka maluhia o kona kino, nolaila ko kanohu aku noi makou ia 00) o malama oe i knu liana, i pakole ai oia mui kalima mni o kela mnliliini komoliewa, I kn lohe ann o ua wahi Lunokou noi i koia mnu olelo, ku koke ao k oia a holo akula iloko o ko keenn, a i koim weJic ana aku i ka paiu o ke keena kahi a ke aliiwahino e nolio anu, ike aku la oia i ko koiki alii e noho aua ma kona aoao, o laua koolua wule iho no nmloko oia keona aohe mea e ao ; n i ka \va i iko aku ai oia ia lauu, uu pano aku la oia iaia nio ka 100 innina a iao ka huhu wolu. 0 wai oe o, keia Daimonio, a maihea mai uoi hoi kou lielo ana mni, u lioalia lioi kou kuleann maloko o koin keona kapu ? I ka iohe ana o ke keiki nlii i koia īnau Iniaololo u kahi Liuiakoa, ua pnne mai la oiu rae ku huhu. OAvai paha oo o ko na walii leauw-a lnpuwale, healia la kokohuo ]\ou pane mai ia'u oiai au 0 noho ana ma ka uoa.o o kuu uloha ? Ua ike no pahu oe lia kapu ka noao o na kaikamnhino nlii o ke ao nei, noho he elaimonia koleoke uku malaila, a o hooxnaßfto iho 00, o un alii wulo uo ke pilipili. alai ilaila, a no ko'u koko alii liolaila, uo koi paha wau i lihi lnuna akv\ ai inu k'onu aoao, o 'iiki hoi oo o ke inō ke noho m.ai mannoi, nin kou wnhi a wueiia o na leauwa, oiui he kuuwa no kon kulann, a pehoa 3a oo o kapn, mni nei ia'u lio elnimonio, Ilapni ao ln oia 1 ka Pahikuua ma kona limao ]jaa ana iluna a puneniai lu. Ow'uu uo ke keikikōno hookahi n ka Moi o Pwwin. k«

iUoi lu, , !iano hookahi o k« ao nei, a i iko 010, lwi ia nwa )u> aainionio, n ho \ih(in,> haukae. Owuu n 0 ke koiki nlii a ka noi o koia kuhmikauluilo, k« men J\oi ana i luwlnki mai ai in'u no ka li'Hiimiau ana i knm knikainalūno nlii (.kulukuhi iho la kona lima i ko kuikaniahino alii mti koua aoao,) a ua kauohn nuu vioi oia ia'u o holo mai ma koia kvjcna uo ku hooluuna ana aku ia'u iho iaia iioi, oia hoi ke aliiwaliino. Xolailfi i kii pau ana nini o koia niau 01010 ku i ka hoohoka, ua naholo ao la j ka maulo o ka hilaliila Hia kona mau «a koko, hoonawaliwali ia niai la kona mau lelioloho, a me naliuaololo palupa--oka hooluiuhaa, pane aku lu oia ponei. E kuu Haku, o kala jnai ia'u ; iua he oiaio «n hnaololo mai kou walui mai, aiaila, ke inanao nei au, ua alakni liewa ia ko'u lunaikoliala o hoahowa walo aku ia 00, n oiai lioi aole ho kane e ao i "waenn o na holehelona o koonei mau koiki alii, i lona aku kou nani, ko kokoolua kupouo hoi, a o ko kaikainahiuo alii walo no kou lioa « like ai, aolo kekalii nioa e «e. 0 koia »1 au iiua 01010 niaalea a kahi Lnnakoa, ua lilo ia mea e lioopalupalu mai ai i ka imiina *vola o ko koiki alii, aolo oiu i hahau aku i ka Pahikaua nialuna ona. llaalolo iho la kahi koa ia lauu nialoko o ko koena, a hole pololoi aku la oia ine ka, naau hilahila i ko nlii ka Moi, ka makuakane lioi o ke aliiwahine; mamua o kuua ku ana iiiuia o ke alo o ku Moi, wolie ae la oia i kona anliu o ke kulnna Lunakoa, a liapala iho la i ka lopo nialuna o koua 1010, a, hole aku la nio ka mvc iniua o ka Moi me ka hoopunipuni. Ika lohe ana oka Moi 1 kona uwo ana, ninau niai la oia. Heaha ko kaumaha n ine ka pilikia au o invo nei, rao ka liookauinaha mai i ko'u manao ? E hoike koke mai oo mai kali 00. Pano aku la oia, eka Moi e holo aku ma ko keona o kau kaikainaliine, a e ike anoi oo maloko oia keona i kekahi aea liaukae a me kau kaikamahino e noho pu ana. Ika lolie ana oka Moi i koiu mau 01010 a kahiLunakoa, ua hoopiha koko in ao la kona lnihu wola a puni kona kino, a paiie mai hi oia i ka lauiakoa kiai; pelieaoia i komo niai ai iloko oko koeiui laahia o ka ! u kaikamahino ? Aole anei au i -wailio aku i ka ihiihi a me ko kapu alii o kuu milimili malalo o kou liuia, a ina ua konio raai kekahi īuuliliini e ae maloko oia ivahi kapu, alaila, ua hooheinahema oo i ka malama ana iaia ; a ua kapae ae oo i ka'u kauohn alii i ke kiai aua i kona maluhia, o na poino a mo na pilikia a pau i ili iho maluna o kona kino, o ili aku no in mau hoopai weliweli ana malnna ponoi ilio ou, a malalo o na rula oka oihnna kiai alii, ko liele. nei au o iko i kuu kaikamaliine alii, a imi aia oia iloko o ka poino, alaila, o lioi liou mai no au a o kau aieu i ka hoopai o ku niake īualuna ou. Haalolo iho la ke alii i ka Lunakiai o ku olohololie ann mo ka laau o ke Kuaokuluni, u hole akn la i ke keena kahi u ko keiki nlii o 310110 ana me ke kaikamahine alii ;i ka hiki ana aku o ko nlii kaMoi ma ko koena, aia hoi laua In o Hoomahio ana luna Ua hoohihi loko. Ike aku la oia i leana iuau kauwa iv;Jiino o knku ana malaila, a ninau aku la oia ia lakou, Hoalia ke kunui: n uawai i ao aku i keia malihini e komo mai maloko oko oukou walii laahia, o hoohaunaele i ko oukou noho maikai ana ? Pane mai la kana man kanwa vrahino iaia. Eka Moi e, ia makou e nolio pu una moia ma leona aoao, a o lealoii pu ana me ia raa na mea o lioolioihoi ana i kona me/u manao, m'o ta ike 010 ia, ua lele mai la kekahi kanalea ui opiopio nonana lieleholena i ikemua 010 iu kona mau hiohiona ma na palena u kou kulaimkauhale nei, he mau papalina nani kona o like me ka nani kulae 6 na po maliina pilia, a aole lioi ho mau holohelona o kona lua e liko ai i vraona o keia aupuni, a ma na walii hoi akou mana Moi e lioomalu noi. Aia pu hoi ma kona lim.a kekahi Pahikaua ; ua ninau aku makou iaia-no kona, kuloana a nio kana hann o lee konio nna mai, aolo. oia i pane iki niai. Aolo no hoi i maopopo ia makou kona Avahi i liole uiai ai, ame kona aupuni. 1 ka nam, nku i kona mau holeheloiin mo ho mea la, ho alii nui oia, a he hooilina pnha no kekahi aupuni, Aole no

nmkon i mniiao ho aea hankao oia, a ho kannko paha oke kulana i like moia. 0 k<> laakou kuloana -wnlono i hoonoho ia uiiii ai ma kona aoao, o ka hooloalon valo aU uo iaia ina wa a pau, Aolo n makou mau moa oha, aolehoi ho ninu kokua ikoikn uo ko pa'.e aiw aku. ina onomi o koia ano. Nolniln, ua hiki 010 3a nialiou ko liookaawilo aku ioiamawnlio o koin Uoona, (A inahopi \