Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 38, 23 September 1882 — E KE KIAI, HEAHA KO KA PO? [ARTICLE]

E KE KIAI, HEAHA KO KA PO?

j Ke pane aku nei ke Kiai:— U hui m ike kokahi 1:> a nehi Ae: | 1, 0 Panaewa nui moku lehur, Oliia kupu haoeoe, Leliua ula i ka wi a ka uianu, Ua po e Po wule Hilo, Po Hilo i ka uahi 0 kuu eiun, Olai t kini ke a maila ke ahi."' Eia iwaena o kakou he mau niuau ano nui, a ke kauoia uei ko kakou mau noonoo ana i o a i.me:; i ke hookui mau ia nei kakon me na ninaniuau anr, ui, 1 u'eakuka anr, na hauwalawaLau ann: "E mau loa ana anei ko kakou noho aupuni kuokoa ana:—E mau loa ana anei ko kakou noho ana ma ke ano aupuni Mt i:—A e hoonipaa loa ia nnn iiiiei ka noho alii 0 ko kakou mau alii: Me keia mp.u uinaninau aua, ua pono e kalana pono kakou no kakou iho,- i oiaku ke Kiai e pune aku nei; —"Ke luki imiii nei ka hopena awaawa nithope o kakou." Ke nune nui nei kakou 110 īm Kuhina okeia wa, 110 nn luuamaki,aini n. 0 keia Kau Ahaolelo iho nei, «0 na uiea e pili ana i jia hooponopono aupiv ni ana ma o na kan'iwui a ka Ahaoleh 1 hana iho nei—-Ka nui hewahewa 0 ki> Bila Haawiun, ke kanawni Haawi nina, a pela aku, Ha ekolu mau mea nui». ka Baib ila i liuike niui ia kakou tfo 111 mea e pili ana i ka aoho 'na Hemoleie, oia Leia: O ka manai 1, -Ha, ka manaoio a ine ke aloiia, a o ke nhhaka mea oi 0 lakou.—He okolu hoi mau mea nui e īmalo nei imua 0 ko kakou mau liuiaikehala e pili ana i" ko kakou noho am. kiuo maluLin a oluolu, oi:i keia; —Ke aloha alii, ke uluha makaainanr. a me ke aloha 1 ina. A Le olelo nei au o ka aina ka mea oi 0 lakou. Nolaila, 0 ko aloha ana i ka ainn, oia ke kahua pan loa e komo pu ai ke alii a 00 na makaninaua iloko o ia aloho a ia. He aloha 0i.,i0 ole, lee aloha ana 1 ke alii, inn nae he kumakaia a aloha ole i ka aina. He mea ola wale no hoi ke aloha ana i len makaainana ina aole aloha i ka aina. A ina e aloha i ka aina, alaila, n.a nloha ia ke alii aine na makaainana. O ka aina kalii noho o ke iilii, a pela no na a iaa e ouipaa ke'aioha ma ke nlii alih' niie kaainn, malieaihoke ahi onohoai? Ina ua,nloha loa keknhi knhu alii i kaI na alii, a noho mau oia iae ke kahili 0

knhiU ni i ka ualo o pipili nlui i ke alii a o hp, umelio i,i n me na ipukai in, waiho hoohemahiima w«U> ua kaliu uei, e mi.vi , ,)a l>o oM an alilo;—a ina hoi \m kahu uoi w lilo loa ma ka īwiUkaa aaa i ko alii a kilui nae oia a wawahi p.haaiuawi walo nku i nn umeLe ai (i nio nn ipukni, nlaila, 0 pololi aua 1,0 alii a ni;ue 110 lut «i ok\ (ilniln, he kaliu iilohuelo ia i 1 e ulii, »0 kona alohh aiia i )>o alii lio aloha uaaupo, a he aloha hookamaui. Ina kona he aloha 10 i ko alii, iuu ua nialama pono oia i ka Le alii mnu hulilnu. lua he konohiki ua hoouohoia 6 ke alii nmlinia 0 Lu iaup, a he loko i-a ma ua aiua 10, a ina he konoliiki aloha ia i Ko alii e mnluma pono oia i na i-a o ka loko; ina he aloha kona i ke alii, akp, hookuukuu liilii nae oia i ka i-a a pau i ka piiu.ii iwaho, a auwana. hele rna <e ; i'ii mll lle3aa : 1, al tila, he aloha hoopunipuni ke aluha oia konohui i k 111« i,l l Aoil a i j kah 1 a miii au. 1 kouohi.vi, aole pono e nolio hou me ke alii, aolo hoi i kupono i kauwa na ke alii. lle Oāolu uo hoi man mea ano uui a kakou e mnknik»;! aku ai ma na mea e pili aua i kr„ hookele anai ko kakou aupuui. Akahi; Ka ahaolelo kaukiuawai. Alua; Ka aha kuhiua, Ekolu; Kh Moi m:i Jta mana Hooko. Ali»ilr, e pouo knkou e niuau, owai 0 keia naau meii okohi kai aloha i ka aiua. Ma ka ahaololo i pau iho nei, ua hooholo na hoa o ka ahaololo, (koa he poa iakaikahi) ua hoohnlo ba aha liuhinr, aua kaleau inoa ka Moi he kanawai e hoera ma ana i na Koujisina Aina Lel Alii e hoolilo aku i ke ahupuaa o Wailuku ia Sprek!os ka oiia miliona. M;t keia wahi, e j.ono no kakeu e ninau, j owai kai liewa, a owai ka kakou e nuku I i.i na lunaninkiiaina na i.Dei, 0 na Kuhina anei, o ka Moi anei? a o lakou no anei a pau loa'? Pono ke lvii-.i e hoakaka: O na 'lii ahaolelo a me na Kuhiua, na ka Moi lakou i koho, a o na lunainakaEinana na na makaainana lakou i koho. O 1a | 'lii a me naliuhiiiH, olakau na kahu pili loa aku i ke aliii 0 lakou na poe 11 >ho ike hlo 0 ke alii a kahili &ku, e lioouiakaukau i na niea ai a ke alii me ka malama ana i iia pa-ipu a ke alii. O ka alii ko lakou alii. O na luuauia,!īaaiuana, he poe pou,he inau paku i wae ia ae mailoko mai o na makaaiuan i e hele e paku, e kiai u e haua ina hana a ke alii. He poe Keiki lakou na na īnakaainana i hoe - noho aku i poe kokua i Le alii a lawe lawe pu me na kuhu pili loa i ke alii. 0 ke ahnpuaa o "Wailuku he aina Lei Alii ia, ahe waiwaiia no na ,lii. Oke iianawai a na 'lii ahaolelo, na kuhina !• ene na lunamal-aainena i hooholo iLo nei he kanaw;.i e hoolilo ana a e apono Hna i ka lilo aua o "Wailuliu i ka ona uiiliona. Ua akaka ke aloha ole onn •ua lu'iina, na 'lii ahaolelo a roa na lunamaki ainana i ka aian, a aloh 1 ole 110 lu>i ike alii ka Moi. Pouo loa kt L \l ike huhu, ke nuku, a hooku' e aku 1 kela poe ki<hu ino, poe kouohiki ml- - pono ole ika uina. Pono loa 111. makauinana Le nuku, ke liuhu, a 1 e kipaku aku i ka lakou niau keiki (luni - makai.iuona) liana kolohe i ka wi,iw, i 0 na 'lii, oiai, i hoonohoia aku lakou t malama pono i na liulilau a ke Uii, eii, ka he' kioln. E oleloia niai auei ke Kiai e luhn aku ana i ka Moi ma leona kflkau ii){ a aua'? Aolp. Ua hooko mai kela iki makemake o kona mau kanakn, oia loH6t mau kuhinn, kona mau alii ahaolelo a iiie na Leiki lunamakaainana. Ile mea mau ia ina 'lii, ina ra oluhani na kahu, ilamuku a nie na ai,Jo a pau loa ma kekahi rnea a la 1 ou 1 manao uui ni, eia wale no ka pono i ke alii o ka hooko aku, lio ka inea, ai; ia laLou koua pofto, malia o hoole oii i k'i mtksjit'se o k>:n kihu, 0 ka liuli nu,i no ia a kipi iaia, haale'.e ma holo aku a .noho mo Le alii e, a 0 1 e kipi ia nit>i 110 io. Aole a kakou houhewa alia iaia. Ue waha kona, hamama niai, a aku kakou. £e ii>« (a no kela, a tia 110 iloko ona la' i i nune ti, no keia poe kahu alolia ole ia iit. He wa no nona e kipaku ahu ni 3 ui "poe kuhina la. Pono 0 iiinn.u hou, pehea lai li'o mut ai 0 W:,iJi.ku i ] a oiia mi ion',; n 1 w.ii la i kuai a lilo ? Pouo ke Kit.i ,iu wehewehe.

Oke «lii liv>ta H<>eliKol«hi k ft moi umm i km.i,- lnK>lilo uo leln i io |»li raaliole iloko o iin nina Lei Alii o 111 Kaniphnuiehn, n „i a ka lil (> i ka 0111 luiliuiiH. Aolo kel« i wniho ilio no ki īiohii «lii, nkn. Kuili uo kola lilo—]\Ju ekektn i o la nn \v«wne o ka noiio ilii < Ki lnkoiw. 0 lnkou «lii uo ia, miilii 110 koiula miiHno i.olo o pmi lioke ka lulu nio Iv«)ukinia a haknlia loa koun nohi aiia i ko Knlaunu, nolailn, e uho lu hoouuueue rei kahi o ku ā ka nohe ulii, a pau no liiolo ilio; j ela ua ouli, ka MAim aku. Malia iio ka hnawi ole o l?a alaole]' i uku lioomau nona a haalele raai oi, i koua kuleana i ua mau nina la, pali paha, na oukou uo io e nune iho. M,- - Ji t ina wa a pau e loaa nui ai na loai. 0 u* l - mau iiina Lei Alii la, aohe loai aku o kau w«hi pou elnla na i-i la, n< - lnil», hoounuki 1 ela; j>eh pahn, akn, aole pel», ho alii <,ia aole i naauao po tio lon, ua noho e i i ine fca ai ana i n> loaa e ae ma kona mau i.iua e aō u: lawa no oiii, Mo he me 111 i hoopai paiia, a i alukaiia oi;i e kekahi mea. 0 Siuion;i Kaloa Kaai, oia lioua Lu uahooponopono Waiwni. iie kanaka namn<, he noonoo, he noiau, ho maamanle»j « nmlia uana i kuhikuhi, i pailata, 1 hoeueu, a i puipai aku i ke alii nna t kuai lilo i _ lona mai ke elala paina kn wahn, knpu'e ae la ke alolia alii, kiloi ko iiloha aiun, poina ke hloha kanaka: puua e ka nmnuma i ka nui o ke aloln alii hu haniuui mawaho, puka mawaho o ka alualu, a no ka nui alolia alii, uuku nne kaLi e -Wi.ilio ai ua aloha 1 pau kahi aloha i iiloi, a loiaa ole ke kaua eku i Le abi ann, "e, e Le alii' ua oki ka aini, mai kuai akuoe i ka haole, o kahi no ia e ku ai ua wawae o ka noho alii o oukou— oka noho alii ana o Halakaua o oe no i<i, o oukou alii no i ahepee i.lii nne wale no oukou na'u, ko ai nei v>'au i kau loaa, a ke ke nob< Kuhina nei hoi wi.u ua lela alii Moi i hoonoho mai ia'n." Nolaila, keike mai la oukou e ka lahui mai o a o, i ka pee nana i liaawi i ka i.ina-—oia liui ka mea mua loa o Keeiikolani a rae kon.i Luniilioopone - pono Waiwni, Sitnoria Kaloa Kaai. Ka laua i hoonaueue mua, o ka liope ibo 0 na lunamakaainana a me 'na alii ahaolelo i huiia me iia Kuhina (oiaoAiluene, Preston a īne Simona Kaloa Kt - ai no,) a o ka hope loa o ke kakau inoa ana o ka Mana Hooko, a liio i kanwai a mana loa aku la ka koolilo ana a ua o Keelikolani ma. Kupanakß, iloko o keia ppe Kuhina, nol e aloha Moi iki, aka, iie aloha Keelikolani wale no, n • he aloha ona miliona. I alii no na 'iii 1 ke kant.ka, a i i.lii no i ka ainn, a ina pel« mau o u.i o alii ma e noke ai i ke kuai «iilii i na ihi Lele ainn alii o lukon, 1 e mea īhi oj opo,; ole e mau La ea o Hawaii uei. Na na alii e lianana hanhili, e ta aino malie wale aku no ka to kakou mau malo, hookalii Lo kt.kou haukae .ike ana. Ae:— luo Koolau e ino Koolan, Aikena i ka ua o Koolat», Ke ua mai la la i Mi.elieii, Ke houwhawi a kibī la i Heeia, Ke kupa mai la la un i Ahuim; nu, Ka ua peai lii.la o Kahi-lun e * Luuluu e—" Luuluu i ka ukana a 1 e aloha p, 1 ka puolo wuimuka a ka e nohi e kulu nei. David Mulo. Ua hookohuia iho nf*i o Mr. W. S. Wonil (Bila Wani) i luna Nana Kaa Hoolimalima no Hon< 1..,1u nei. Ua lohe uaai inakou, ua kukuluia na ] lakoo 1 a Hi leilii Lcv. o ka hale o lx.ni i m nazii i ka uana aLu. Ke wailio nei he pane i ka liaawi Aiaa kuuiakaia oke Kuluokamaoinao. :No <n piha lo i o ka pepa o L'eia la, ua wailioia no keia ] u'e ae. E weheia ana he Aha Mele imi ma>'co o ka luakini o Ewa i le «hiahio ka Poaouo, Sepatetaahā 30,.1882, hora 6: 30 p ii), no ka pomui vai oka liaua hou ana i ko lakou luakini. lie kono i v a'm n&i m kei.ei a ke ko!.-u i ,v nie ka peō puni īuele 'e nau-e i e e iko i lea po lei o-Ilal ilii, e lolie i na puu--kalii o ka ia Humaxileo.