Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 39, 30 September 1882 — Na Kue i ka Ahakuhina! Ke kupilikii ou e Hawaii! NA MANAO O KALEHULEHU. Ka Elele Hoopilimeaai! [ARTICLE]

Na Kue i ka Ahakuhina! Ke kupilikii ou e Hawaii! NA MANAO O KALEHULEHU.

Ka Elele Hoopilimeaai!

Mnloko o koknlū mnnuo nlakai o ka popu o koia la, o ]oi\h anu i ku poo lieluiiolu ]\c louo kauiualm, hoopouli 11001100 mnikni uou o ka Hawaii oiaio, ko ike i]io ua polio mni kn imikona aku o ku lahui, mamuli o ka hookolo kawawa a kololie maoli a kokahi mau kuliina eluu o ke aupiuii, ho puu dala mii loa ho 811.U00, Ua ike 110 ka Elele hoopilimeaai i kein koo nui, aka oiai, o koun ona oia ko poo o kn aha kuhiuā uaua o hana uei i koia mau hana apiki, nolailn, kuai aku la oi» 110 ka lioopilimoaai i ka pouo o ka hoiko suia aku i mua o ka laliui mti ka uhiulii aua i na hana kololio lapuwalo n kona bosi a mo koua lioopaa. Aka, oiai aole o luiiakila anu n» liana koloho i ko kakou aiua aloha a uio ko kakou luhui maikai i pouiia mo keia mau huaolelo, "Ua num ko ea o ka aina i ka pono," iiolaila, o hakoko (■ a makou 1110 kaponi a liiki i ka wa o ai keiaolelo mana, "ua oino ka ikaikaoka peni i iiiua o ka pahiknuu." v Ua lioolaun inau loa ia ua manao o ua alihikaua alakai o ka nupepa Ko Hawaii Pao Aiiia i keia uianawa, mamuli '*> ko ka lahui kui lima pu aiia maluua o ke koiiua a makou o liookelo uoi. Ua ike 110 uiaua, aia a puiii ]oa aa ka aiiia i ka pule o liookuikalii aua e lioopakolo ia HuAvaii mai ka hookole aua mai a ka poo kolohe, alaila o manao kakou, ua liikimai kamanawa, o weliewehoia ai ke aiio o kela pulima malihini ma ka paia o ka lialealii o Nebukancza i ko au o Bololiazara ko alii, "Mouo, moue, Tokola, Upaleeiua." Ke hookuu uoi makou i leoia wt\hi aku, no ua manao o ka lahui, oia keia:

Wailuku, Scpt 22, 1882. .1 na hoa aloha oiaio, Hon. J. U. Kawainui B, W. Kawainui. Aloha imi:— Mc ka hauoli ,nui au 0 paneo aku nei i keia leta i mua 0 olua e na makamaka A oiai olua e noho hookele ana no ka kakou Hiwahiwa "Ka Pae Aina." He mea na ko'u puuwai 0 hiki ole ai ko uumi iho i ka haawi ana aku i na malialo he nui ia olua, oiai olua 0 hoolole ana i na poka. palui i mua o'ka ahaolelo o ke aupuni, ma o ko lakou ao ana i ka 1 lioolilo ike aliupuaao Wailuku; malaila i iko ia aku ai olua, he io no na io a lie iwi no na iwi£i he koko ponoi no Hawaii, a he alolia'ainn hoi;"ma ia leo oolua e hoapono ole aua i ka hana a ia Hale hanoliauo, ke huro! hnro!! ae nei au me na mahalo nna. A oiai ua hookuuia aku' la ka ahaolelo, a hoi kela a mau„'lnnamakaainana mo na puolo ina ko lakou mau apana ! iho, aole no olua i |haule liope, ma ka'lioike akea ana ae i ke a-u iki mo ke a-u nui 0 ua poe Hon. nei. A oiai hoi, e noho alakai mai ana o Kipikona ame Ailuene i ka aha knliina o ko kakou aupiuii [no ka pono o ka Moi a 1110 ka lahui, eia ka ke puka la mao, a keini paieke ilio lana wahi waihona auptmi; auhea i iko ia aku e walio nei keia mau mea, hookahi wale 110 mea a makou e ike aku 11 oi, o ko olua hoolele ana ao i ka poka-ahi Heleno (Ko Hawaii Pae Aina) ma na keenao uamau Kuliiuala, alioolelo kau liilii ae_lri i na mea huua o ua mau Kuliina nei. Ua naiii! I kaulana o Ha■waii i ka "lini loa," imi ia aku, n huoa ia mai. Maanoi, ke haawi akn nei au i ko'u hoomaikai ia olua, ,me ka nonoi ao i na mana o luna e kokuu mai ia olua, ma o ko olua kalai ana no ka pono o ko kakou ainn, a i hookalii kakou 110 ke ola o Hawaii. Ko olua oiaio, DaYid K., Kekuailie.

Wwipio, !sepl. 22, 1882. L mv honhanau Kawainui, Alohu nui ohm: Ua pilia loa makou i ka olioli i ka hoouna ia ann mni omv popa i paiia mo nn hun kepau, n ho moa ia mi mnkou i kauiailio ao ni, ke pii nei olua ma ka hiliuai i ko oluu Hawaii oiaio ame ko olua kuokoa a mo ka wiwo ole ilokn o na hoakaka piha o na iko hohonu iloko 0 ko olua kalai manao ana, a ke kokua noi makou pakahi, a o makou hui o liko me J. J\awahi, 0. AV. Pilipo a mo J. A\. Kalua. Ake puana aku nei au 1 mua o olua, o miui ko olua lanakila a hiki i ko kanikoo ana. Mo ke aloha nui. W. A. Mio. I na Hoahanau wiwo ole, Aloha oe e, kc milimiU a l&ueaii: l ko kaupaona ana īa. Kuhiua Kipikona a me Kuhina Ailueuo, i\a ikeiu ko. laua mnma ma ko kaupaona a lelohima o nakaua. Ko ninau nei ka puliuia o lmauuela, aolo laua o hiki ko hoohana i ko laua puniu ma ke kopala ana i ke kai iloko o na makahilu olua a piha na barela lie 60, oiai he mau kopala (poo) ma ka upena liakahak.a he moko oka ili kai lea hua i loaa mai. I keia wa, ko hea mai nei ko laua haiiau mua i mako kahiko, oia hoi o Inda ka mea kuo i kona poo a malama i ka naheaa hululiulu. Aole ho moa kupanaha malalo iho o ka lii maluna iho o ka honua i ikeia ma ke aupuni Hawaii j ka makahiki 1882, oiai, lie makahiki kuee a mokuahana keia o na kuhikuhi puuone o kilo nei. E hoouua aku ana au mahope he moeukane palaualelo no na kuhina haawi aina, a mahope kakiu aku i ko kui liao sila e wiiloa ai i ktv la luu loli o na alii kuai aina. Owau uo mo ku mahnlo. J. W. Kiha Halaula, N. Kohnla.

1 na Hoahunau Kawainui Aloha olm:— I ka" nana ana, kilohi ana a me lea maleaikai ana i na aoao o ka olua nupepa, wahaololo hoi 0 ka laliui Hawaii mai 0 ao, a me ka lioomaopopo ana i ko olua kulana, ua ku olua maluna o ke kahua o ka oiaio, ke koa, ka wiwo ole a me ka hookamani ole. Nolaila, ma ko olua lioike ana i ka manao koa me ka hopohop ole, me ke kuemi ole i na keakea 0 na nianao onemi, ko olua hilinai ole maluna 0 na poo 0 ka nha kuhina o ka Moi a me na lunamakaainana ma ka pohai o na kuhina o ko kau anaolelo i pau iho nt Pela no ka manao o keia wahi liuna lopo i koe 0 ke au nolio Moi 0 Kalakaua, Mahalo pilia no hoi au i ko olua hoikeike ana i n'a mea hou ano nui e pili ana i ka aha kuliina o ka Moi, me ko olua hoopilia aua i na aoao 0 ka kakou liiwahiwa i na mea momona, mailoko mai o ko olua naau i piha i ke alolia aina, ke aloha Moi a me ke aloha i na alii kanu 0 ka aina. Piha no lioi na kolamu o ka Pae Aina 1 na manao waiwai io mniloko mai 0 ko olua mau naau uoeau a naauao 110 hoi a me ko aloha 1 ka hoakanaka "o ka io 0 na io a me ka iwi 0 na iwi." I ko olua kalai olelo naauao ana maloko o ko kakou waha olelo, ua piha mau au ika hauoli. Manno au, 0 lakou noi ae 110 keliahi i piha i ka liauoli a me ka mahalo'.' O na mea a pau a olua i lioaiai mai nei, owau pu ma ia haawinahookalii. Aole hoi e like me ka Elele Poakolu a Kipikona e uhiuhi lau maniane mai uoi ka wai 0 Kupapala, me na liki no a pau loa. I kuhiia aku ai ho oiaio. Aole e nalo, ua waiho wale i nn makaike o ka pukuniahi Pae Aina Owau uo ko olua haahaa. J. H. K. Kaauhuhu, N. Kohnla, &opl. 28, 1882. 1 na Honhanau U. Kawainui Ma. Aloha nuioluu:-— Ua iko nui au a me makou pu a pau i ko' ol.ua kaua- wiwo 010 me na poka paliu o ke kuokoa ma kn aoao o ka lehulehu, e lioolei una hoi mo ke kuemi hope ole -i na Iho wela a ka mauao

aloha lohui, i nuin « utv kuliinn ma kn aoao o ko Lii, m t \ h? moa la, un hiki mni ka mauuwa o iko iho ni ka lahui iko lakou mau aoao ua olohnka, a no ia olohnkn ln, uolaihi, leo ku noi ko kanaka Hawaii i\ lioiko mni i kona aloha ilio, aka, ko anahalo nui 3101 nu i koolua hnkoko pu nua mo na onemi o ko kaua lahui, oia hoi na Kuliiua. iso)idla en, o kuu mau hon, 0 mnkou no 0 nn mnkaaiiuma ka iko pn me olua, i na lianu kokoo ana kuhina i keia mauowa, a 0 liko no me kn olua iko pela no ka makou ike,o liko 330 1110 ko olna l°hf pola )io ko makou loho ma Wailuku nei. Xolaik, oiai ownu kekahi makaainana ma ka aoao alolia i keia lahui, aole wau 0 pono ko huna iho i kahi kalena a ko Akun i haawi mai ai ia'u, a 110 ka puka a maka ana ae nei hoi o na moa a pau i mua o ko akoa, nolaila, penoi kokahi lnla 0 ka'u kamailio nna. Inn aolo o hiki i na kuhina ko alakai 1 keia lahui ma ka pono, ka nolio lokahi pu nna e hookelo pono i ko ka Moi lalmi kanaka ponoi ma ko alanui e komo ole ai keia lahui iloko 0 ka aie, )eg Jioi iioi au, 0 haalelo iho na kuhina i ko laleou mnu noho kuhinn ana me kn maikai, mo ka nnna ole i kona pono iho oia hoi ka puu elala $10.000, Aole i komo pouo kela inau elala nui iloko o kahi a ka lnhui i makemake ai, na like me ko kiola wale i ka poinaikai 0 ka lehnlehu iJoko o ke kiolepo. Eia kekahi, 0 pono na kuhina e haalele i ko lakou mau noko kuliina, 110 ka 1110.1, aole i ike i ka hookelo aupuni a 1110 ko alolia lahui, ka malama pono ana hoi i ko hai waiwai, a he ano naaupo no na liana aua, me ka nana pono ole aku i ka hopena awaawa e hiki mai ana, a peln ii.ku. Eia keia, o na kuhina ke poo 0 ke aupuni malalo ilio o ka Moi a 0 ka makemako nui o ko kakou Moi, e imi uui ae na poo aupuni malalo iho ouai uameao mahuahua mau ai keia' lāhui, a e pii nui ai ka pono a me ka waiwai, e pono ai ko ko Alii aupuni. Aole. o ka hoolilo how ahewa launa ole i na walii kenikeni kupono i ke kokua nia na oihana kuloko, ame kona pilikia kuloko, aka, haawi ia nku la nae ia waho he $24000 no na laina mokuahi, aka ea, oia mea kup t anaha launa ole paha ia, me ka ike aku 110 hoi e holo mau mai ana no hoi na mokualii io kakou nei, haa-wi 310 ke elala. Heaha iho ta ka waiwai oia mau hana ana? Eia lie uhauha dala -wale no ia, aka ua pili paha ia i ka ahaolelo. E kuu mau hoaaloha Hou. J. U. K. ma, eia keia mea hai liou aku ia olua, a he mea okoa keia e pili ana i ko koho ana i na kuhina. No ka nele anei o' keia aupuni ina kanaka leupono, i koho liou ia ai 0 jßush, S. K. Kaai n me Gibson i mau kuliina? Aole anei e pono i ka Moi ke naua mai Hawaii a 'Kauai i na kunaka kupono, a alolia lalmi, aloha nlii, alolia aina, a knnaka manao ole i konn pono iho, e nana nui ana i ka pomaikai o ka lehulehu? Ko manao noi au, ua pono no. Ko manao nei au e loaa ana no he mau kanaka Hnwnii oiaio maoli, .a i ole i mau liaole alohn lahui 110 hoi, e hoonoho i kanaka inu raina ona rama; aole kohu iki o ia nno hana i ka poo nana ke olakni ana ina kanaka niaikai 0 noho ann iloko o keia aupuni, ua like ia me ke kanaka e komo ana i ka paa lole ihaikai, aole nae he papale 0 ke poo, heaha la ka manao 0 ka lekuleliu no ia mea? Aolo anei e akaaka ia, a henoliene ia paha oka lehulehu. Pela no keia, ina maikai ka noho ana 0 kn luhui, a 0 na poo aupuni hoi lie okaeka lakou ma 1111 Imna, pehea na lahui e, e nana mai ana, aolo anei akaaka 111 ai lakou i keia mau ano hana. He hemahema nui no ia. Eia kekahi, aole no kupono ka oihana kuliina ina lie kanaka hoopilimeaai, n loli wale, u wawahi kauawai walo. He nui na mea i koe a'u e kaL mailio ai ia olua, aka, no ko'u pilikia i 1 ka'u liana ponoi ihd, aole lawa ka manawa 0 kamailio loilii ai, aka, ke hauwi aku noi au i ko'u mahalo amo ko alolm 110 olua, oiai he mau knnaka Hawaii kakou a pau, Me ke alolm ia ohw. Owau 110 J. Huole. .Wailuku, Bept. 21 3 iBti2.

l mi Honlwium Kawainui Aloha olnu; •lvo luuiloU} mn a\i i ka Elele Poahn. Awne! Poakolu ka lioi' Mai kn Holu 10 kn'n law c ;iua i ka ''iilelO)' akn }i»]o 3<mfi o Sopl,, ua kaki ia Dioi nn $2 00, t> na krm aku, Mai k<?ia mnknnii n. i kn mnloma „ Dec, ac noi, 1883, ua konm liou ia au he ,75 konoln. JEa, "Pakon Pali.'' X kek pulo ilio nei, g lielu i ua lioopuuipuiil (i pau kauua. Heaha lioi i uuulii pololei ole ai i ka liaiolelo a Mr. polo ma ka olelo Hai\oii, a ko Kuokoa i poloai aku ai i ka pulo i liala, i ike ia boi ka oiaio o ua 4.000 e la'wo ana i ka Elele? Ho hoopuiiipuni uae palia. I hoolo ilio ouleou, o oukou no ke hilaliila nna. No ka piha welu o 3.a manao o ka Elele, e kulai siia i na Honhanau Ka"\raiuui, na na kanaka kuoleoa i mahalo nui ia o na Hawaii oiaio a no ka wiwo ole o na lialai manno aiia o ka Pao Aiua. Ha hoopunipuni nae paha A i hoole iho oukou, o oukou no ke liilahila ana. Ko haalelo noi au i ka Elelo Poakolu no ka nui mai hoi o ka poo Uwo -1.000 o iioomi iho lioi avi i kn 4 Uuahelu mn kahi o na tausaui, a lioo ka ole tau«ani Auwe! Olp hanei-i ka hoi! Nolaila, c na Hawii oiaio, mai Hawaii a Kauai, ua hanlelo au, A ehia e hoalelo inai ana? J. Iwa Pihonui. Kaumaknpili, Hepl. 25, 1882, fc>opt. 22,1882. la *'Ko Hawaii Pao Aina" ;i me koua man Hookelo Hawaii oiaio Aīolia u mii h" — He mea ku i ka -walohia ua kakele manao aua a kou kino i ke alolia lahui, a ke kaupaona ia na mnnao o ka Elele me leou kiuo, aole e loaa kou aloha lahui. O kahi lioa Elele Poakolu hoi, he ake e ike ia inai, ioaa kahl kala. Nolaila, o ka ka Baibala i lioike inai ai, ■'O ka waiwai i loaa hewa mni, aole ia he inea e pomaikai ai.' 1 Nui kou ahonui i ka lahui Hawaii i kou hoike mau ana mai ia niakou i ka poekuaaioa e noho ana iloko o ka hupo, a o ka Elelo hoi o ka hoike mai i ko ino o ka Pao Aiua. Pela mau au c ike nei i ka'u mau Elelo Poakolu o loko o keia mau malama elua, Ke aiio no ia o ka maliluni, he hoopilikia i na kamaaina. Owau no uie ke aloho S. B. Olowalu, Sapt, '23, 1-882, •i. t r . Kawainui, Esq,, ĀĪoha oa: • - 1 ka nuelepa "Pae Aina" ka "wiwo 010 no 3ca paio niia i- na kuhina oka Moi me ka ikaika, a kuokoa i ka pono 0 ka laiiui a me ka noho alii, Goocl bye. Kc malialo iuau uei'na poe ;luwe pepa a pau o Olowalu u'me Hkumehainē 1 ka Pae Aina a liookele o ka io hookalii. He mannoiaua ko'u o Elele la ka puleuniahi, eia ka o ka uhiuhi lnumamane ia i ka iiono o ka laliui, a hoonui hewahewa i na hoolilo nna o te aupuni. I ko'u ike'ana i ka Elele, ua piha loa oia i ka lioino ina hookele o ka Pae Aina, Eia liakahuke nui, "Pomaikai ka poe i hoouiaauia no ka e na hookele Liona wiwo ole, e hooileaika olua a lanakila, i ln.ilihia mai na Inni me ka maua mu a olepeia ae na kuhina aie kaa ole e pono ai. I ole e poino ka lahui a ine ka nolio alii i ka lakou lioonui lilo i kn waiwai ame ka pomaikai okn laiiui. He keu aku ko pono ole o keia mau kuliina o ka liookele ana i ka waiwai o ka lahui Hawaii a me ka noho .alii me ko laun hawawa. Me ka mahalo, •T. B- Kaaoao.i iui makamaka oiaio ,T, U. Kawpaiiui, Aloh' k"ita:— Ua piha mahulo loa ia makon m makaainana o TTailiec nei i», olua, a ua lokalii like ae na keiki "o lea wai lioihoi la-i" e kailii mai i ka lawe «na i ka uupepa Elele, a e hookun aku iaia e k'aanini nona iho. Oia ka'u walii kaunenae aloha ia olua, Ka olur. kauwa lawolawe Mose Kekalolie. Waihee, Maui, Sept. 22,1582. E mma, ko uoeio &