Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 49, 9 December 1882 — Untitled [ARTICLE]

Ke emi nei i keia wa ko na kanaka kuai ana i na io pipi no ko lakou mau halo ponoi; he mea keia i olelo mau ia he "ike mau" ka io pipi, no ka maa loa 0 ko kanaka makomako i. ka io pipi, a he kakaikahi loa ka poeekuai nei i keia wa. Ua ikoia no k9 kumu o keia emi loa o ka hoolakoia ana mo naio maikai, a ua aloha ia no na pap'ii aina a pau, oia keia, o ka lilo nui o na wahi hapaha a ka poe Hawaii iloko o na halo inu rama. Ke ik(3 mau ia nei ma na hale o keia ano, ke komo nui ana onakanaka e kamau wahi kiaha h mau kiaha waioua, a hiki wale i ka wa a ke kanaka e haalele ai i kona kulnna iho; a o kokahi poe Hawaii, ua helo ka Halewai a pakua ia lakou. A o ike mnu ia ana na maka anoe o kekahi poe i kela a me keia la ma ua alanui; nui no lioi ka poiuo i loaa i i kekahi mau Ona mok\i holo pili ain'e, i ka wa o makaukau ai ka moku no ka holo aku, ua lilo aku la na sela iloko o j na Hale inu rama, a i ka hiki ana aku; 1 ka moku, ua hele lakou a ona loa, a o kekahi no ka onaloa, ua haule iho lakou n ua kauo h\iluhuluia i ka Halewai no ka ona loa. O na hale o kekahi poe maikai e kti kokoko ana i ka Hale inu rama o "Kaopuau;i, i;a hoopilikia loa ia lakou no na leo paiakuli, a me na huaolelo pelapela a me ka hakaka hoi; a o ka hapanui o ka poe nana e hoinoino nei i ka manao no ka nui loa o ka ona, mai ka poe Hawaii mai. Aia no ma kekahi mau home leliulehu o ke kulanakauhale nei, he nui ka ona, a ua loaa aku na omole waiona mai na hale inu rama aku; aia ka hakaka iloko oia mau hale, pu ko ae na ohana, auhee aku ka wnhine e holo pee ai. O keia na liopena a makou i makau uui oi no keia hoonoa ana i ka rama i waena' o ko Hawaii poe kakaikahi, a i loaa hoi kahi ola kupono me ka luhi, a a e hoopilikia ole ia ka noho maikai ana 0 nn ohana. 0 keia na poiuo a ko Hawaii mau hoa'loha i kue ai no ka wuiona, ma ko kakou mau anaina hoomana, a ma ko kakou ahaolelo hoi. O keia hoi na hua ino o kela kanawai hoonoa waiona, a ka ahaolelo o 1882. Ina aole e komo aku ka aeia o na laikini ma na apana kuaaina, pomaikai lakou. 1 nui ka ikaika e ua Ahahui Opiopio Imi Pono Kiistiano o Hawaii nei, e hakoko oukou*me ko kakou enemi ikaika, e kau ana maluna o kalio eleele- a nona ka inoa i hoaahuia me ke koko, o "Make" kona inoa. Ke hoike hou aku nei makou he mau mea hou i koe no na hana pono ole, a hemahema maoli o ka aha kuhina, a he mau kee mahuahua loa ia no lakou a kakou e ka lahui e hoopau ole ai i ka kakou hoahewa ikaika ana aku i keia aha kuliina. A e like me ka makou o kela pule, ke panai hou aku nei makou no ko makou lahui hoopono, a ake i ka pololei 1 keia mau manao hou. 9 Ka lumai ana i ka aina iloko o ka aie. He mea nui keia a makou e hopohopo nui ai no ko kakou kulana aupuni kuokoa. E lioomanao, aia ke kalewa hele ia la he bila hoaie mai i ke aupuni no na $ 800,000 America Huipuia, he nui keia hoaie mai ia kakou, oiai kakou he aina uuku. Aole loa no he mohai e ae ma ko kakou aoao aku, o ko kakou aina wale no, a i ole o ko kakou mau loaa Dute, a me na auhau kuloko. Aole wale o keia huina ka makemakeia e keia aha kuhina e lumai nei ia kakou, aia no a piha o 2, 000,000 elala, alaila ana ka opu o ke aloha ole o keia poe, ma kela kalewaia ana o kela hila hoaie, ua hooliilahila loa ia mai 0 Hawaii, ua hooliilahila pu ia ka lahui. E nana aku ia Aigupita, ua kaua ia oia no kona aie i ka poe Beritania, a no ko lakou uku pono ole, lakou hana ino pu aku, ua ike a lohe mai nei kakou i kona hopena. Oia pu no ka mea i poino ai o Tureke, a okiokiia kela aupuni i mau apana liilii, e like me kela kuikahi uwao ma Eeielina"E hiki ana no ia oukou a pau ke ike iho i ka mea aie aku ia hai, a i hoopaa 1 ka aina ma ka moraki, a i kaa ole, o ka lilo no ka hope. Ua hoikeaeka Ona miliona o Kamaomao, "he ae no oia ke aie aku ke aupuni i kana dala me ka hoopaa pn ia aku nae o ke aupuni iloko o kona lima, alaila oia haawi mai." Ma ko makou ike maka ana i keia mea i ka wa a ka ahaolelo hope iho nei e noho ana, o ke kuhina o na aina e ka mea nana ka Bila kanawai, a ua ae lokahi no kona mau lioa kuhina i k:ēīa _ Jūēa,aoka _ hāpanui o na limamakaainana ua make hoi lakou i ka hanai

ai ia, ahe o' lima wale no ka liana. A me keia ike maka o iiiHkou, aole loa makoii e hoomalia ana no lieia .mea ino a lakou i liana ai, aole loa 110 hoi e Liki ia lakon ke alo ae, a e hooili aku na ka aliaolelo ia f hana, aka o lakou ka makua, a o lakou no ka poe nnna i alakai liewa ia lakon. Ma keia mea imua o ko makou lali\u aloha, ke hoahewa ikaika loa iiei makou i keia aha kuliina, e pau koke lakou e.pono ai. E kuikahi pu ana makou me ko makou poei noonoo maikai ma keia lioahewa aua. Oka liuina aie mua i keia wa he 299j '200' ilala, aole auei pouo kakou e lioomanawanui, a pau aku hoi keia ? 10 Ku hiki ole i ka aha kuhina ke inalaina pono ina loaa aupuni. XJa konoia kakou i keia wa no ka aie nui, aole nae no ka nele oke aupuni i koiia mau loaa. I ko makou iko iho un uui kupouo na loaa aupuni no ka malama ana i kona mau lima hana, a nie kona mau hana kuloko a pau, a mo na haawina uku pakeu waleaka, no ka naaupo, uhaxilia wale a hoolilo lmwawa maoli, nolaila lilo iho la koia mau loa» mahuahun i uiea ole. No koia mau makahiki hope mai nei eono pali«, ua pii mahualiua na loaa aupuni, e pihn ana ka elua miliona n emi iki mai o na loaa aupuni i loko o elua makahiki a ina ua lioolilo naauao ia aole no e kono ia ko aupuni e hoolilo aku. Ma ka hoike ana aku i na loaa, o ike ia ana uo ka mxi o na loaa penei: Htiina o na looa mai Mar. 31,1876 a Mar. 31, 1?78 81,241,312.94 Huina hoolilo. -31,110, 471.90 Koena. $130,841.04 Na loaa Mar. 131, 1878 a Mar. 81 1880 * 1,703, 736.88 Huina hoolilo 1,364,856.44 Koena 338,880.44 Mar,3l, 1880 a Mar. 31, 1882 «'2,409,140.38 Liloaku. 2,282,599.33 Koena 126,541.05 Ma kekahi mau hoolilo nui mauwale a ka aha kuhina mua i hoonuia aku ai na hoolilo, a he mau lilo hoi na ka I ahu kuhina iho oia keia: Hooilina Moi $ 7, 777. 00 i Monimoniia 110 ku Halo Alii mawaho ae o kona haawina. $ 166, 509.07 Huina 174,286.07 Na loaa i manaoia uo na makahiki elua e hiki mai ana mni iūar. 31, 1882 a Mar. 31,1884 $ 2,041, 792.10 Huina hoolilo. 3, 567,116.00 O ka oi o na hoolilo i ua loaa mai he 1,525,324.00 elala. Nani ka hana naaupo piha ike ole o keia alia kuhina. He kalohe pupuka ino loa keia. He makehe-wa ke alo ae, a ke hooili aku i ka ahaolelo, no ka inea., o iakoxi na alakai o ka uhaulia, ua hanai ai ia hoi e oukou na lunamakaainana a iiewa ka waha la, kokua ina hana a oukou. He mea moakaka lea keia ia oukou e ka lahui. Aohe loaa aupuni e koe iho ia lakou nei, e pono ke hoopau ia na kuhina ike ole i ka hoolilo naauao ana, a e pau no kapoehana lapuwale o keia axio. Ina he hiki ole ke malama i ka waiwai o ka lehulehu, aole anei he pono ke hoopau ia? Aole no anei he pono ke waiho maoli iho i ka hana o ka lehulehu. 11 Kumakaia aina. Ua nui ka ehaeha iloko o na umaxmia o ko Hawaii poe ponoi a i aloha i ko lakou mau Alii kaliiko a me ko lakou nian makua i eha nui no keia mea he aina. Ua hanaia keia kumakaia aina me ka manao lokahi o na kuliina. Ua ume aku i ko ka lehnlehu mau jvaha ma na kuouo hanai ai a lakou, a ua lioopapa ia lakou no kekahi mau manawa, a hiki i ka wa i ike ia ai ka hvJihia ana oko kakou mau waha olelo malalo o na onou manao ia no ka haawiuhaiilia aina. Aia liou ae no he mana maluna ae o lakou, i kenakena i tia poe nei o ko kakou aoao, a he emoolo ua haule mai la lakou he mau pio na ke knmakaia aina. He uhauha, he kalohe he wawalii aupuni keia hana a lakou, a he kipi maoli no. O kela au kahiko. "Mokn no ka niu a hina i lalo he kaua ia." "Lilo no ka aina ke auhulihia no ia." A nolaila i olelo ai ka poe kahiko, "he noha -no- ka ipu, e paaia i ka huinuhumu, aka o ka aaha o ka aina, aole ia e paa." Ua nele ike a ua nele noonoo ko kakou mau poo aupuni nokeia mea nui. Ke ike nei makou me ka minamina i ka hopena e ulu mai ana noloko mai o keia hana, a ke hemo iekahi pohaku kihi mai loko aku o kekahi hale e hiolo ana ia hale a pau. Ke ike nei no makou i kekalii mea kuleana e ae iloko o keia waiwai nui 0 na aina Lei Alii, a ina e kii mai oia 1 kona kuleana o ka hiolo no ia a neoneo mai ka noho alii aku.

Aole o keia wale, a ina noe ,iiiPuao liou ka noho alii no kekalii lioolilo hou aku i kekaM aina Lei Alii, a e lawelawe iu ana e keia] nno aha kuliina, aohe no he mea e paa iho ai, a e like me ka hemo aiia o ka pohaku mua pela no koua hope aku. Ua hoole loa' ia e keia aha Inihina kalohe ke kumu-

kanawai, ua kānawaii ua olelo hooholo a ka alia kuliina, n \ia keelii kaloheia e keia poe ka makuu o ua alia liookolokolo. Eia lion 110, na Keelikolani i- kuai, aia nae ia laua ine Simona K. Kiuii na 10,000, dala|[ a na ka ~moi ka e lioapono, faa ka alia ĪKnliina ka e liana kanawai, * a liooholoia me ka ahaolelo. Malaila 110 ka lapiwale mai o keia man liana. Ua nole niaoli no keia poe i ka minamina i keia mea nui, a mamuli o keia hooemuia ana o na loaa mai loko mai o keia aina, "ua ili inai la ia kakou e ka laliui ka ukiipa oi aku no ka mioi, ka moi M'nliiuo, Hooilina moi, Li kelike, Kaiulnni i kekahi linawiua dala nui" E liko me ka loihi o ko lakou nei noho ana ma keia hana, a pela no auanei e hoomau ia aku ai na mea ino a kalahui e ululiua ai, he poe momoku nlii pnlapi keia, a ko eha nei nn maka i ka uahi o kn lioowahawahaial A keia pule ae e huawi hou aku uo makou i mau īnanao kue kuhinn.