Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 26, 30 June 1883 — KA LA 12 O FEBERUARI. [ARTICLE]

KA LA 12 O FEBERUARI.

; /Nui no na enemi e keakea aua i keia i lioopalau ana o koia ma alii. Nui no hoi ua olelo imiliala, e iiookupuna ia ana o Kauikeaouli no Emma, a e lioouiakuakano ia ana hoi no Keoni Aiia, a e hooliloia ana ia niau olelo, ua na mnkua o Lmma. Ua loho nae keia mau niakua i keia mau olelo haleu waliakee, uolaila, ua hiiakila loa kona mau makua 7 o Kamaikui laua me Lakilaki, a me kaki mau makua o ae, a haalele aku la lakou i ka papaaina a ke alii—he mau ai ana i liala, ua hoohuoi ke alii i ko lakou nalowale niau, a ninau ae la ke alii, "Auhea ka hoi o Kamaiki;i, o Lahilahi, Kauwa a me kahi poe hoaai eaeo ka papa-aina ?" īīai ia mai la, ua pilikia loa ia poe, ua like lakou me ka make. "Heaka keia?" wahi a ke _ ka iaoomakuāKa'uo iā. 'JS ui loa ka iiuiiu

d ke alii, a manao no nae ia ua liuipu o E. Kalama iloko o keia hana, nolaila, aa kauoha ia oia e ke alii, e hele e milii ia Kamaikui, Lakilalii a me Kauwa, a, hana oia pela, lioi iaou mai la lakou a aoko hou e like me ka wa mamua. Mau ia noho ana a liiki wale i ka wa i make ai ke alii. Mau no mahope mai a hiki i ka mare ana o 11 a olii opio. He oliana makee alii nr. makua o Emm. Aole lakou he poe hookiekie. He nui na ia ohana ka Moi Kauikeaouli. ĪJa hoohaku aku lakou nana, a kookamva iho ia lakou. Aka, na ke alii no lakou e hapai e like me kona ike ana. Ua hooiaio ia keia ohana, he Keliimaikai oiaio, e na ike Kuauhau a Kaoo Kuihelani, a me kahi poe e ae imua o Kauikeaouli, a ua kauohaia hoi na kuauhau, e ao ia Kalama i ike pono oia i ke kulana o na alii, a pe)a oia i ao ia ai a makaukau ma ia ike. Pela no hoi oia i ike ai i ka pili 0 keia ohana, mai loko mai o Keliimaikai; aohe wahi kanalua i koe iloko 0 kona manao, no ka pono e mare ke keiki a ke alii me Ema Pela no hoi (3 kauoha mau aku ai o Kauikeaouli, a, e olelo aku ia Emma, "aole 0 haalele i ka mare ana me Liliolilio; aole hoi e nana aku i kana mau hana lalau, oiai ke alii opio A. Liholiho, e hn ana i 0 a ianei, e like me ke ano mau o ka poe ui." Ma ko Emma aoao, lie Keliimaikip Ua ao mau aku o Kauikeaouli i keiki, a kakama hoi, ia A. LiKoiilio, "E inare oe me ka hanai a Kauka Ruka; he Niaupio oe a he Niaupio hoi ia 3 pa'i olua—he WoM oe, a 'he Wohi hoi ia, pa'i no olua" —"ins ka aoao 0 kona makuakane, He poo Hoolewa i ka La ia; a malia o loaa ka oluakeiki me ia, loaa ka hoi ia kaua lie Poo Hoolewa i ka La." Ma na kapu mua, ka Niaiipio a me ka Wohi, no Kanikeaouli ia ma o Keopuolani a me Kamehomeha l;i; a no ianei hoi, he Niaupio ma 0 Kalikookalani la, a liiki aku ia Kalannuiamamao; a o ka "Wolii hoi, no Keliimaikai mai, a mai kahi Papa kupuna e ao nc on a. 0 ka kaekae ana 0 Kekauonohi i kona kapa, he minamina alii, a makee Haku ana ia, a heaha auanei ka liewa'E like me ka makou maluniī, aole loa : hoopuka iki na makuao Kmnaa, i wah huaololo hookahi, e hookupuna ana if Kaūikeaouli no Ema, a e hoomakuakane 110 Keoni Ana. A 110 ka pa'ne ani mai nei a ko ka Elele moa kakau, uwe ka 110 ka olelo ana a ko ianei mai

i- iuak\in- aole, aolo hoi a Inkoii olt>ln, n ua ki\ iMiwai ia Iwiia si un ilo ke i-lii ho oiaio olo; «olaila, iia niau ko ko alii «loha, a hilinai i koi (l ohana; n ua |'ma ? 110 hoi l<a manao, oia noi n 0 ka wnhiiio i a kana koiki o mnro aku ai. 5 Ua iko, a u.'i. maopo]w loa ua, ahi a ])au i hala aku nei i koia oiiana, lio i liimaik»! mai ia " aonua- • ehft <mo kana koiki a I)mj , a . hiki mai ka Moiwahino Emma a ine i kona kaikunaue A. K. Kunuiakea 0 ola īioi. Punahele loa o Keoni Ana ia K. ] ]], . oia no kona Kuhina Nui, a hiki i konn inake ana. E like no me Kamehameha lauao Keliimaikai, o laua no nu. mea nui iko laua noho aupuni ana. A pela no hoi ko ka Moi K. 111 no ho ana. He nui o Keoni Ana na ka Moi; „ ho nuHioi ka Moi nana, a hiki i ko ku Moi make ana, a nolio aku h oia, me ka oaaiiaua -«H^iaia , iho ika make. TJa olelo oia, »he »k--iMiewa oia ke ohi, ua make ko alii ana i Woha loa ai." Hoolaulea wule „kn hoikahunona Moi K. IV o hoomama ai, aka, aolo oia i maliu niai, n make wale no. Lia hoi keia. Ika hni ana oko n |)i Kauikeaouli me Laliilahi, a hanau ai he īnau keiki mnlioe. Na ke alii maoli no i hea i ka inoa o ua mau heiki la Okaua kana keiki i lawe ai, a hanai iho— hahea aku oia i kona inoa o Kunuiakea, a kahea aku i ka inoa o ka lua o he keiki o Keliimaikai, oia lea Knnehoa hanaī. 0 ka inoa o ka mua, he inoa ponoi ia no Kamehamehn, a o Kukailimoku kahi inoa. Aole loa e kahea ia keia mau inoa ia hai, ahi no a he Kamehameha, alaila, kahea ia. solaila, ua kahea iaka inoa mua, ma ke ,Kaaiik-Anouli a0a0.,., A — r |"-v— iioi, oia w . ,/ikai. Ua laTva ko 3aua mau aoao i ua keiki, a ua 1 a,Tvrt xi<vi i

īa iiioa, pa'i a pa'i, mau a niau. • Aole ia na ka aoao o ka maliualiinel •iai wale aleu, aka na ke alii uo ilieu, o ,ike me ko lakou ike ana, a maa ann, o īa kaikamahino a. Koanaelia, lie mau noopnna ia na Keliimaikai. Xa ko au oaonioni, opu hikeue, i lioololiloli ae i zū mea oiaio ole; a oia ka ka opu o kc .no, e koololi mai nei, o Palea ka niaīuakane o J£aoanaeha. Aole ia lie ka ie na ke alii, aole loa ke kanaka a lie iaku. E pono no oe e ka Elele, e ma .ama i na olelo ao hoopunipuni a k< lumakua Kuauliau, i lyji ilio no lio 316 ko Elele puni kuamuamu, piha u buke okoa- a olna. Eia ma ka popa o keia pule, ua wehea aku ka ipuka 'o ka Hale o Keliimaikai, kona mau kupuna, a me kana mamo e ola nei; a na laua elua e o mai i ka inoa o Keliimaikai. E lalia ana [a mau Papa Kuauhau oiaio, i ka loa a me ka laula o ka aina, a i na aina e, n lawe ana na nupepa olelo haole a pake ia mau pili ana. E ike ana nu lalmi o ae e noho pu nei me Hawaii, i ke kulaaakaulike me ka Kamehameha mau tnamo, a mena moopunn a Keliimaikai 3, oia ka mea i oiaio ai na olelo a Kauikeaouli i olelo aku ai ia A, Liholiho kana keiki. lt E mare oe me ka Hanai i Kauka Euka, no ka mea, he Niaupio ia, a he oe, pa'i olua." He mau hoailona e ao i malama ia i mau lioike no ko Kaoanaeha keiki ana aa Keliimaikai e like me na īneu maa i ka malama ia ana, a i kauoha ia i na kahu ponoi ka malama. He menemene makou i ka inoa maikai, a aala o ko makou Moiwahine hoopono, 'a oiaio no Hawaii, ke hai inoa ae i ua mau hoiko la. Ua manao makou, ua lawa loa ka makou mau hoakaka ana, no ka ike o ko makou poe heluhelu, he io, a he koko ka Moiwahine Emma no Keliimaikai. Uapiha me ka oiaio kona mau liooiaio ana; a e like me kona mau Papa kupuiia a makou e haawl aku no ko makou lahui. Ka aoao o Knumualii. Ua hooiaio aleu makou, a Keliiahonui, he keiki oiaiooia na Kauniualii- a nawai Ja i kauoha aku nei i ka Elele, ma o kona mea kakau la, e lielu mai i na niho Lei. na Hoopailua makou i na malo lioopunipuni au'e kn Jslele i hahai mai nei—he mea ku ule i ke ano naauao—ku 010 010 i kou- nolio llanmku ana no na kaikamaliine a Kinoiki— kuole i kou ano mcne<nene i ku lakoii noho ana—A p mauao La anei. aia £

hoike ia aa ka inoa o ka malo, alaila, ua keiki a3 la o Kinoiki na Kfinmueliil A pehea, ina e olalo ae o Nolimaapa, o Kauuaaalii ko'u makuakano, o Niho ka iuoa o kii lei, n o Kapeko boi ka malo; aluila, o lilo io ana 110 anei o NalilMa» apa i keiki ua Kaumualii? Aole mskuu o hiliaai ana i kela. B hoomanao eko makou poe heluhelu. Ika me uolio ana ka Aha Ki«kiē ma ka Hoopouupono Waiwai, ma ka waiwai o W. L. Moelionua, !awe i& mai he inau hōike walin, e olelo ana, ha keiki o M.oehonxia Aikanakn, ma o ka mih la, a he īu'h',i; he kahili —ko auei na oioopuna a AiitautJkn i ka waiwai rau na hoike ia ana mai i keia mau houlona? Eia ka pniio a ka ah», aole loa he hilinai o iilia i 11 a hoike ana e pili ana i k» lei, ka m»k, ame ke kahUi. Haule ino ihu lu. uu poe la. sia kn lua-; ke hookule in i mai uei o kuleana i be koko, a i ka io o Kaumualii. Aole e°kuia aoao.