Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 32, 11 August 1883 — NA NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII

E houkauluii i.ua o;if f lailīui.a >ua Ilawaii nei īno koii;< oha»it, « okoln inalama. l"a liuli ]..,i aku noi La l.ni.a Honalo Millor a moka ohana a mo «1 D Him.oklo malun.'i o ,<a "Mari}K-,-.'i no Kiilo\:oni, E liook'Uiln i aiiii ••oiia milionu'' ma noj mo Lm:- ..luun i elnlu malnma, O Uonolnhi ;iri i iiiiii ;ni !-,) nnnnukai ona koiki jjuhi oln . ,ii t H , ; ; .,i j, Kli Ua kolioia o ,Mr. \V. ]•; F,.--i - r i ] litkauolelo no ka aiia kii-kie ma k.iiii o Alr Jno. E. Ru'nard i make, m.tlsoj,c iuo () kii hookupa ana i k,.n ika Ihi'Aa/,, Ike knkahiaka nni <> ] v(l l\,aoii(j i haln, ua ku mai nia koi;i ;nva ka moknahi i>f tyi<hu-tj mai Kapalakiko mai, iloko o na la liolo ],r ; i; ;l lu( , 21 hora, Aole i loaa niai ke (lala a Puuoliau i aken& ilu, noi, ua ]>ua ka uiilii o ka elua miliona aLo liiwe mai imi na welelau maknni, "mahopo." 0 01iva lvalua, kauo a ipuhao, keka-, ])i oliua ma ka 3laripo*a iiku nei. I holo aku oia i Kapalakiko, e lauii moku liilii ai nona Ua hauleia ko makou hoa o ka maka peni J AI Poepoe i ka lio ma Ewa i ka . Poalua nei, a ua elia ia oi.n, Aka e malia iaai ana no. Ua manawalea aku ka Moiwahine Kapiolani i ka Puali Pulii ohe mamua oko lakou haalele ana ilio i na kaiaulu o Ilawaii nei, i liookalii hanei'i ilala Ua holapu ae ke ahi ia luun o Pnowina ika auina la Poaha iho nui, a e ole e hoolimalimaia i puulu kannka uui nana e kinai, pio ai. Aole akaka ka mea nana keia kumu iuo. Ua holo aku nei o Lunakiuiawa; Pekekona i Kaleponi e hoomaha ai, maluiia o ka AuKli'alm, a ua panii;i kona hakahaka ma ka oihana, e Mr. 'W.L.'Wileox, maheleolelo o ka aha kieliie. Ua hoopoinaia o Hoke mai ke anaina aku o na poe kakau nupep;i i lionoia i ke ahiahi Poaono i haia emakaikai aku Ika Mariposa "Nani ka haule ana o Bahulona nui." Ua lolie mai makou, eia ke kapiiiia - nei ma ka aekai o "Waianae kekahi uapo no ka iwmaikai oia apana, nialalo o na lilo o kekalii poe e ae, aia a maliope alaila hohoi aku ke aupuni ko lakou lilo. 1 ka la Sabaii i liala, ua huli hoi aku ka mauuwa lapana no k'a hoine. Ika wa o keia manuwa ma ko kakou nei awa, ua mahaloia na luina no ko lakou ano malama i ka maiuhia a me ka lioohaunaele ole. 0 ka nui o ka waiwai io o na ukana aka mokuahi Mun'poaa i lawe inai ai L i Honolulu nei ma kana huakai mua loa, he 79,867, a o ka nui o ka waiArai ana i lawe aku la no Kapalakiko ika i Poalua ilio nei, he 139,427 dala. Ma Eleele, Kauai, i ka po o ka la 4 o Augate nei, ua houia i ka pahi e Atai, o Aiuo a me j\tiu, a ua mal.e aku la iaua i ka po o keknhi la ae. 0 Atai hoi, ua hopuia n u,a lioo/iaaia i ka halu |i;ialiao, aka iaia nia kalii paa, ua knawe iiio Ia nia iaia iho a make aku la—Jla -kii—-i'o-akiihi iho nei. ua kanma ko lakou niau kino kuiapau. Ua ike ilio makoii ika ])an.o ;i keknhi 0 na inai 'epei'a o Kakaako inaloko oka ' Elele o ka Poukol'i iho nei, i. kue ana i ka makou manao pej>a o koln iuilh akn nei, aka ke makemake nei inakou e wa--5 iho i ka oiaio o keia ninan n;'. ia> ;uru ka uianawa e hoiko mai, 110 ka ima, ke hiliuai nei niakou i ua ike ') ke ;.o ln.iookoa. iiole i ka olelo u ka uiea liookaiii Ika Poaono iho nei, m:i ke ku ana mai oka mokualii (.'//// of Sythiry, ua - loaa mai ka lono waea e olelo ana, ua ae mai he ehiku mau wahine vingini e - holo mai i Hawaii nei. ASolitila, oka " makou i hoopulea ai i kela pule, oko makou loho mua ia. Nolaila, oka maj kou lolie mna, oia kela i kapalulu aku t la—haukeke k;i Klelr. Ma ka holo «na aku o ka Maripo*a 1 ka auina la Poalua iho nei, ua lawe aku o Mr H Eertīer, ke kumu Puhi ohe o ke aupuni i k;uia niiiu.haumaua lianai ahuhn i lioomaamaa ai i ua leo mele honehone o ka olie .i Kapalakiko e hookaulele ai i ka '-akou īuini hokeo , kani i mua oka haiuwai o ka Poe Hui Malii, Eia na keiki j)uhi uhe .ihele aku nei': Kaululehua, Kauiiuino,. Kalioa, Kapua, Kaniakyia, Kalua, Kiimaken, A'itoli, JSovema43a, Mekia, Ka- } moe,.Mauuel Pukiki, Miihuka, K'ama]niaa, Ilailama, Melia, lrea, x\.ea, Kair kaini, Pohiuii, Poka, Kau,. .Piiieoi, Ku-> anioo, Pio, Kaili, "Wile Aileta )ysKaimana, Pawaa,'Mose. O'keia iho la na inoa o na keiki pulii oho i ho]o aku la, , a e lolie aua i na niea liou mai ia lakou mai.

l-i ku aku tna Ktij.aUl<iko i ka k 26 t> •) ui}-, k-,i sauku:\hi lT(,)ihnr he 11 l. k t a waiho akn n Hon. ,1 Monmiuli i lvsi!);t nnu liookohn L h\la n<> na Papa Oia (>lu:i ko ka ]\īoi aupuui, īuiūuuli ° kekahi mau kumu ana i iko. ai nole j iki. Ko mahalo mū makou ia Hon. .niounauli, «« k a uoho mnn H a;i;i o konii lunaikohala mnluua okn «ali' ;iku uo j kn liomahoma n hni i hnua ni. l aloa.i ma ka i>]i aim i Kamoku i'iiiiki w(u>ise, ka. nuinui j>ipii ma kahi i) ] w ;j holionu ho kapuai, 0 ke ;uiawaona oko paipu ho 8 iuiha, a o ka ikaika o ko kiola ana o ka wai maluna no o ka ili ]ionua, hc 12 iniha. Hc lua wdi maikai keia okn wai, ahc mii ]ioi k« pii ikaika ana. ona liaole nana i oli, o - BariifiH a me () ka oim nona keia lua wai o Kukimn. 0 jia lilo no ka nliia ana a liiki i ka wa i loaa ai ka wai, he 3,070 (i;i]a. I keikahi la oka pule i hala, ua malamaia ka aha Lookoīokolo o kekahi aha apana ma ke kua o keia mokupuni Oiai e malama ia ana ka aha, aia hoi, ua ikeia na Loio ona aoao elua, e komai kekalii liale pake mai e pili koke mo ana a_ e " puka mai ana hoi ana, a i kahi wa, ua puka no ke kahu oka alia a lele iloko o na kio lepo la. Eia ka niea aka, i ka lioonohonoho ana ona oleio ike, aia hoi, ua haunaku mai la na loio ma ke ano malama ole ia o ka hanohano o ka aha. L'a makanaia mai i ke keiki Hawaii nana ka olelo kaulana "no na Hawaii 110 o Hawaii no o Hawaii," he elua mau meelala kala a me hookalii palapala lioomaikai, penei ka wehewehe pono ana: no koua lio wahine welo Hawaii nani Kiiiy, he palapala lioomaikai; no ka ]>ipi kano Hawaii maikai, he meelala kala; a no ka pipi waiu i liookomoia mai Ayrshiro, he meelala kala. E ike lia keia mau makana ekolu, i hookomo j iloko o ke aniani maloko o ke Keena o ka Pae Aina mai keia la aku, no h'oo- | kahi heljedoma.